DOI issue:
Recenzje / Reviews
DOI article:Czapska, Monika: "Virtus et splendor. Sztuka w życiu Włochów XIV-XVII wieku". Wystawa ze zbiorów Fundacji Książąt Czartoryskich: Muzeum Narodowe w Gdańsku, Zielona Brama, 31 XII 2013 - 30 III 2014
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.31061#0335
,Virtus et splendor. Sztuka w życiu Włochów XIV-XVII wieku” 333
W przestrzeni ekspozycyjnej wątek kolekcjonerstwa został jedynie zasygnalizowany.
Na samym początku wystawy, niejako w formie prologu, umieszczono portret Włady-
sława Czartoryskiego w polskim stroju szlacheckim pędzla Teodora Axentowicza. Obok
znalazła się informacja przybliżająca postać księcia i jego wkład w budowanie rodzin-
nej kolekcji sztuki. Szerzej temat ten podjęto w towarzyszącym wystawie katalogu, który
zawiera esej Alicji Andrzejewskiej-Zając omawiający zbiór Władysława Czartoryskiego
w kontekście kolekcjonerstwa europejskiego w drugiej połowie XIX w.4
Dom
Jak już wspomniano, wystawa gdańska miała bardzo staranną oprawę plastyczną. Niewiel-
ką przestrzeń ekspozycyjną podzielono na kilka części, które pozostawały w układzie am-
filadowym, z biegnącym przez środek traktem zamkniętym umieszczoną na postumen-
cie figurą Madonny z Dzieciątkiem. Pierwszą strefą, od której rozpoczynało się właściwe
zwiedzanie wystawy, była przestrzeń mieszkalna. Wyznaczały ją sztucznie wzniesione
ścianki, na których w dużej skali zreprodukowano tzw. Cassone Adimari (Lo Scheggia),
wyobrażające tańczące pary pod rozłożonym baldachimem z pasiastej tkaniny podczas
uroczystości weselnej. Dało to ciekawy efekt plastyczny: osoby wchodzące na wystawę
przechodziły między uczestnikami tanecznego korowodu niczym goście odstępujący
na moment od biesiady, aby poszukać chwili wytchnienia w zaciszu domowym.
Tempio in casa
W przestrzeni domowej twórcy wystawy zdecydowali się podjąć kilka zgrabnie z sobą
powiązanych wątków. Nadrzędną kategorią, według której zgrupowano eksponaty znaj-
dujące się w tej części wystawy, był ich związek z życiem prywatnym mieszkańców Italii
i przeznaczenie do użytku domowego. Na pomalowanych na lawendowy kolor ścianach
zawieszono obrazy o tematyce religijnej, przede wszystkim przedstawienia Madonny
z Dzieciątkiem, bardzo popularne w XIV i XV w., które w znacznym stopniu stanowiły
fundament średniowiecznej i wczesnorenesansowej religijności. Włączone w obszar życia
codziennego wizerunki zapewniały ich właścicielom stały i bliski, zarówno fizyczny, jak
i emocjonalny (duchowy), kontakt z wyobrażoną świętością5. Były jednocześnie wyrazem
pobożności domowników i narzędziem do jej pobudzania. Na najbardziej elementarnym
poziomie służyły do edukacji niepiśmiennych, zwłaszcza kobiet i dzieci6. Przedmioty
związane z prywatną dewocją gromadzono w sypialniach bądź specjalnie wyodrębnio-
nych przestrzeniach (camera) służących do modlitwy i kontemplacji. Obrazy wieszano
4 Ibidem, s. 33-43.
5 M. Morse, The Arts of Domestic Devotion in Renaissance Italy. The case ofVenice, Diss., University
of Maryland, College Park 2006, s. 122, http://drum.lib.umd.edU/bitstream/1903/4127/l/umi-umd-3918.
pdf [24.03.2014],
Ibidem, s. 121-122.
W przestrzeni ekspozycyjnej wątek kolekcjonerstwa został jedynie zasygnalizowany.
Na samym początku wystawy, niejako w formie prologu, umieszczono portret Włady-
sława Czartoryskiego w polskim stroju szlacheckim pędzla Teodora Axentowicza. Obok
znalazła się informacja przybliżająca postać księcia i jego wkład w budowanie rodzin-
nej kolekcji sztuki. Szerzej temat ten podjęto w towarzyszącym wystawie katalogu, który
zawiera esej Alicji Andrzejewskiej-Zając omawiający zbiór Władysława Czartoryskiego
w kontekście kolekcjonerstwa europejskiego w drugiej połowie XIX w.4
Dom
Jak już wspomniano, wystawa gdańska miała bardzo staranną oprawę plastyczną. Niewiel-
ką przestrzeń ekspozycyjną podzielono na kilka części, które pozostawały w układzie am-
filadowym, z biegnącym przez środek traktem zamkniętym umieszczoną na postumen-
cie figurą Madonny z Dzieciątkiem. Pierwszą strefą, od której rozpoczynało się właściwe
zwiedzanie wystawy, była przestrzeń mieszkalna. Wyznaczały ją sztucznie wzniesione
ścianki, na których w dużej skali zreprodukowano tzw. Cassone Adimari (Lo Scheggia),
wyobrażające tańczące pary pod rozłożonym baldachimem z pasiastej tkaniny podczas
uroczystości weselnej. Dało to ciekawy efekt plastyczny: osoby wchodzące na wystawę
przechodziły między uczestnikami tanecznego korowodu niczym goście odstępujący
na moment od biesiady, aby poszukać chwili wytchnienia w zaciszu domowym.
Tempio in casa
W przestrzeni domowej twórcy wystawy zdecydowali się podjąć kilka zgrabnie z sobą
powiązanych wątków. Nadrzędną kategorią, według której zgrupowano eksponaty znaj-
dujące się w tej części wystawy, był ich związek z życiem prywatnym mieszkańców Italii
i przeznaczenie do użytku domowego. Na pomalowanych na lawendowy kolor ścianach
zawieszono obrazy o tematyce religijnej, przede wszystkim przedstawienia Madonny
z Dzieciątkiem, bardzo popularne w XIV i XV w., które w znacznym stopniu stanowiły
fundament średniowiecznej i wczesnorenesansowej religijności. Włączone w obszar życia
codziennego wizerunki zapewniały ich właścicielom stały i bliski, zarówno fizyczny, jak
i emocjonalny (duchowy), kontakt z wyobrażoną świętością5. Były jednocześnie wyrazem
pobożności domowników i narzędziem do jej pobudzania. Na najbardziej elementarnym
poziomie służyły do edukacji niepiśmiennych, zwłaszcza kobiet i dzieci6. Przedmioty
związane z prywatną dewocją gromadzono w sypialniach bądź specjalnie wyodrębnio-
nych przestrzeniach (camera) służących do modlitwy i kontemplacji. Obrazy wieszano
4 Ibidem, s. 33-43.
5 M. Morse, The Arts of Domestic Devotion in Renaissance Italy. The case ofVenice, Diss., University
of Maryland, College Park 2006, s. 122, http://drum.lib.umd.edU/bitstream/1903/4127/l/umi-umd-3918.
pdf [24.03.2014],
Ibidem, s. 121-122.