DOI Artikel:
Łyczkowska, Krystyna: Pieczęcie babilońsko-asyryjskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19395#0009
Krystyna Łyczkowska
PIECZĘCIE BABILOŃSKO-ASYRYJSKIE
Aieczęcie należą do najczęściej znajdowanych i najbardziej charakterystycznych przedmio-
tów sztuki z terenu Mezopotamii. Sumerowie, jeden z najstarszych ludów zamieszkujących Me-
zopotamię, zaczął posługiwać się pieczęcią już w IV tysiącleciu p.n.e.1, nazywając ją KISIB.
Natomiast nazwa akadyjska pieczęci brzmi kunukku. Tą nazwą określali pieczęć również spadko-
biercy Akadów, Babilończycy i Asyryjczycy.
Dla krajów starożytnej Mezopotamii charakterystycznym kształtem pieczęci jest walec o pros-
tych lub lekko wybrzuszonych ściankach z otworem wzdłuż osi, służącym do przeciągania sznurka
lub paska. Obok pieczęci w kształcie walca spotykamy pieczęcie nieregularnie owalne z uchwytem
opatrzonym otworkiem z jednej, a płaską powierzchnią z drugiej strony. Pieczęcie owalne są
starsze — spotykamy je już w warstwach prehistorycznych. Na walcu lub powierzchni pieczęci
płaskiej występuje przedstawienie figuralne oraz (wraz z rozpowszechnieniem pisma począwszy
od roku 3000 p.n.e.) inskrypcja. Pieczęć jest w zasadzie negatywem, a dopiero jej odcisk w glinie
lub innym miękkim materiale jest pozytywem. Są jednak pieczęcie, które są pozytywami. Pie-
częcie zależnie od okresu, w którym występują, mają różne wymiary. Starsze pieczęcie (tzn. z I V
i III tysiąclecia p.n.e.) są największe, późniejsze są mniejsze. Wymiary wahają się w granicach
12 mm — 100 mm wysokość oraz 6 mm — 50 mm średnica. Szerokość i wysokość pieczęci owal-
nych zamykają się w takich samych granicach.
Materiał, z którego wyrabiano pieczęcie, był różnorodny. W okresach prehistorycznych wy-
rabiano je z terakoty i muszli, później zjawiają się kamienie półszlachetne, np. aragonit, agat,
karneol i inne, oraz kamienie szlachetne, np. lapis lazuli. Dopiero w okresie neoasyryjskim w Asyrii
spotykamy nowy materiał — sztuczny lapis lazuli i pastę szklaną.
O technice wyrobu pieczęci wiemy niewiele. Źródła sumeryjskie i akadyjskie milczą na ten
temat. Wiadomo, że grawer nazywał się burgullu, ale narzędzi, jakimi się posługiwał, teksty nie
1 Daty podano na podstawie: H. Schmokel, Geschichte des Alten Vorderasien, Leiden 1957; A. Scharff,
A. Moortgat, Agypten und Yorderasien in Altertum, Miinchen 1950.
5
PIECZĘCIE BABILOŃSKO-ASYRYJSKIE
Aieczęcie należą do najczęściej znajdowanych i najbardziej charakterystycznych przedmio-
tów sztuki z terenu Mezopotamii. Sumerowie, jeden z najstarszych ludów zamieszkujących Me-
zopotamię, zaczął posługiwać się pieczęcią już w IV tysiącleciu p.n.e.1, nazywając ją KISIB.
Natomiast nazwa akadyjska pieczęci brzmi kunukku. Tą nazwą określali pieczęć również spadko-
biercy Akadów, Babilończycy i Asyryjczycy.
Dla krajów starożytnej Mezopotamii charakterystycznym kształtem pieczęci jest walec o pros-
tych lub lekko wybrzuszonych ściankach z otworem wzdłuż osi, służącym do przeciągania sznurka
lub paska. Obok pieczęci w kształcie walca spotykamy pieczęcie nieregularnie owalne z uchwytem
opatrzonym otworkiem z jednej, a płaską powierzchnią z drugiej strony. Pieczęcie owalne są
starsze — spotykamy je już w warstwach prehistorycznych. Na walcu lub powierzchni pieczęci
płaskiej występuje przedstawienie figuralne oraz (wraz z rozpowszechnieniem pisma począwszy
od roku 3000 p.n.e.) inskrypcja. Pieczęć jest w zasadzie negatywem, a dopiero jej odcisk w glinie
lub innym miękkim materiale jest pozytywem. Są jednak pieczęcie, które są pozytywami. Pie-
częcie zależnie od okresu, w którym występują, mają różne wymiary. Starsze pieczęcie (tzn. z I V
i III tysiąclecia p.n.e.) są największe, późniejsze są mniejsze. Wymiary wahają się w granicach
12 mm — 100 mm wysokość oraz 6 mm — 50 mm średnica. Szerokość i wysokość pieczęci owal-
nych zamykają się w takich samych granicach.
Materiał, z którego wyrabiano pieczęcie, był różnorodny. W okresach prehistorycznych wy-
rabiano je z terakoty i muszli, później zjawiają się kamienie półszlachetne, np. aragonit, agat,
karneol i inne, oraz kamienie szlachetne, np. lapis lazuli. Dopiero w okresie neoasyryjskim w Asyrii
spotykamy nowy materiał — sztuczny lapis lazuli i pastę szklaną.
O technice wyrobu pieczęci wiemy niewiele. Źródła sumeryjskie i akadyjskie milczą na ten
temat. Wiadomo, że grawer nazywał się burgullu, ale narzędzi, jakimi się posługiwał, teksty nie
1 Daty podano na podstawie: H. Schmokel, Geschichte des Alten Vorderasien, Leiden 1957; A. Scharff,
A. Moortgat, Agypten und Yorderasien in Altertum, Miinchen 1950.
5