DOI Artikel:
Fabiani, Bożena: Habit królewny: portret Wazówny 1651
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19557#0078
rzeczy troszczyła się, niżeli o dziecię królewskie". Na szczęście czujny aptekarz królewski o czwar-
tej z rana „kołace drzwi, one odbija i wynosi infantkę z dymu, której mało nie zadusił"70.
Szczęśliwie ocalona królewna została na Wielkanoc tego roku obsypana prezentami. Jej
wuj, cesarz Ferdynand III, przysłał dwa cenne meble: srebrny stolik i również srebrny „gabi-
necik" z pięknym zwierciadłem. Macocha cesarza darowała wnuczce znad Wisły sekretarzyk
hebanowy ozdobiony srebrnymi figurkami i pięknie inkrustowany; jego szuflady wypełniła
w dodatku przeróżnymi rarytasami, wśród których znajdował się np. słynący z cudownych
właściwości bezoar71 wielkości dwóch pięści72.
Na informacji o wielkanocnych prezentach wiadomości o Teresie właściwie się urywają.
Skąpą wzmiankę o odwiedzinach królewny w klasztorze karmelitanek zamieszcza Onufry Osmól-
ski w żywocie Matki Marchockiej73. Mówi tam, że dziecko radośnie się rwało do przeoryszy,
że ta już wtedy odgadła, iż królowa ma zamiar wycofać się ze złożonego ślubu, i pośpieszyła
uprzedzić Ludwikę Marię, że łamiąc ślub, sprowadzi śmierć na dziecko. Z tego samego źródła
pochodzi lakoniczna wzmianka o śmiertelnej chorobie królewny74 i słowa modlitwy, przypisy-
wanej Matce Teresie; wygłaszana wówczas w najlepszej wierze, w trosce o życie wieczne kró-
lewny, budzi dziś dreszcz zgrozy: „Lepiey moy Panie, że umrze, niż sie ma na świat obrócić,
a ieźli ma bydź zakonnica, zachoway ją proszę na Chwałę swoię"75. Skąpe to i być może zabar-
wione nieco fantazją wzmianki. Bardziej rzeczowo i obficiej źródła zaczynają przemawiać dopiero
w sierpniu 1651 r.
Jest to, niestety, seria wiadomości przygnębiających. Oto „zeszłego czwartku (tj. 17 VIII)
Król Polski powrócił tu [tj. do Warszawy — B. F.] przebywając konno do 16 mil na wieść
o śmierci młodej królewny, która nastąpiła 8-go bieżącego miesiąca" donosił warszawski ko-
70 A. St. Radziwiłł, Pamiętniki, wyd. E. Raczyński, t. II, Poznań 1839, s. 432.
71 Inaczej po polsku „strutka" ; rodzaj kamienia, który się odkłada w przedżołądku niektórych przeżuwaczy
z nie strawionych cząstek. Dawniej stosowano go przy zatruciach.
72 Gazette z 10IV 1651 r.
73 O s m ó 1 s к i, jw., s. 47.
74 Jeszcze w kwietniu 1651 r. korespondent Gazette nie wspominał ni słowem o chorobie dziecka. Nie wyda-
je się zatem słuszne przypuszczenie A. Wejnerta, że to styczniowy pożar stał się powodem nieznanej śmiertelnej
choroby. (Pamiątki życia ostatnich latorośli szczepu Jagiellonów w Polsce. Echo, Warszawa, nr 89, 22IV 1880).
Według biografa Ludwiki Marii, Piotra Des Noyers, dziecko zmarło wskutek konwulsji w okresie ząbkowania
(tężyczka?). Za wiadomość tę serdecznie dziękuję pani dr Karolinie Targosz.
75 Konterfekt, jw. Przekonanie, że za złamanie ślubu Bóg karze śmiercią,- było powszechne. Oto co pisze
pewna benedyktynka w kronice sióstr poznańskich na ten temat: ,,Dał jej [tj. Annie Opalińskiej, żonie Łukasza]
Pan Bóg córkę, której dała imię Konstancja, tej potem według obietnice nie dała do zakonu, ale za mąż, że była
gładka i urodziwa. Nie doszło roku po jej postanowieniu, czasu jednego wprowadzono ją ze wschodu, ona się tern,
co ją prowadzili, z ręku wymknęła, spadła z wschodu, szyje złomała i umarła. Co potem Imość Pani starościna
matka jej uznawała, że ją Pan Bóg skarał za to, że mu tej córki według obietnice do zakonu naszego nie dała".
Za A. S aj к o w s к i m, Krzysztof Opaliński, wojewoda poznański. Poznań 1960, s. 19, przyp. 15.
74
'S
tej z rana „kołace drzwi, one odbija i wynosi infantkę z dymu, której mało nie zadusił"70.
Szczęśliwie ocalona królewna została na Wielkanoc tego roku obsypana prezentami. Jej
wuj, cesarz Ferdynand III, przysłał dwa cenne meble: srebrny stolik i również srebrny „gabi-
necik" z pięknym zwierciadłem. Macocha cesarza darowała wnuczce znad Wisły sekretarzyk
hebanowy ozdobiony srebrnymi figurkami i pięknie inkrustowany; jego szuflady wypełniła
w dodatku przeróżnymi rarytasami, wśród których znajdował się np. słynący z cudownych
właściwości bezoar71 wielkości dwóch pięści72.
Na informacji o wielkanocnych prezentach wiadomości o Teresie właściwie się urywają.
Skąpą wzmiankę o odwiedzinach królewny w klasztorze karmelitanek zamieszcza Onufry Osmól-
ski w żywocie Matki Marchockiej73. Mówi tam, że dziecko radośnie się rwało do przeoryszy,
że ta już wtedy odgadła, iż królowa ma zamiar wycofać się ze złożonego ślubu, i pośpieszyła
uprzedzić Ludwikę Marię, że łamiąc ślub, sprowadzi śmierć na dziecko. Z tego samego źródła
pochodzi lakoniczna wzmianka o śmiertelnej chorobie królewny74 i słowa modlitwy, przypisy-
wanej Matce Teresie; wygłaszana wówczas w najlepszej wierze, w trosce o życie wieczne kró-
lewny, budzi dziś dreszcz zgrozy: „Lepiey moy Panie, że umrze, niż sie ma na świat obrócić,
a ieźli ma bydź zakonnica, zachoway ją proszę na Chwałę swoię"75. Skąpe to i być może zabar-
wione nieco fantazją wzmianki. Bardziej rzeczowo i obficiej źródła zaczynają przemawiać dopiero
w sierpniu 1651 r.
Jest to, niestety, seria wiadomości przygnębiających. Oto „zeszłego czwartku (tj. 17 VIII)
Król Polski powrócił tu [tj. do Warszawy — B. F.] przebywając konno do 16 mil na wieść
o śmierci młodej królewny, która nastąpiła 8-go bieżącego miesiąca" donosił warszawski ko-
70 A. St. Radziwiłł, Pamiętniki, wyd. E. Raczyński, t. II, Poznań 1839, s. 432.
71 Inaczej po polsku „strutka" ; rodzaj kamienia, który się odkłada w przedżołądku niektórych przeżuwaczy
z nie strawionych cząstek. Dawniej stosowano go przy zatruciach.
72 Gazette z 10IV 1651 r.
73 O s m ó 1 s к i, jw., s. 47.
74 Jeszcze w kwietniu 1651 r. korespondent Gazette nie wspominał ni słowem o chorobie dziecka. Nie wyda-
je się zatem słuszne przypuszczenie A. Wejnerta, że to styczniowy pożar stał się powodem nieznanej śmiertelnej
choroby. (Pamiątki życia ostatnich latorośli szczepu Jagiellonów w Polsce. Echo, Warszawa, nr 89, 22IV 1880).
Według biografa Ludwiki Marii, Piotra Des Noyers, dziecko zmarło wskutek konwulsji w okresie ząbkowania
(tężyczka?). Za wiadomość tę serdecznie dziękuję pani dr Karolinie Targosz.
75 Konterfekt, jw. Przekonanie, że za złamanie ślubu Bóg karze śmiercią,- było powszechne. Oto co pisze
pewna benedyktynka w kronice sióstr poznańskich na ten temat: ,,Dał jej [tj. Annie Opalińskiej, żonie Łukasza]
Pan Bóg córkę, której dała imię Konstancja, tej potem według obietnice nie dała do zakonu, ale za mąż, że była
gładka i urodziwa. Nie doszło roku po jej postanowieniu, czasu jednego wprowadzono ją ze wschodu, ona się tern,
co ją prowadzili, z ręku wymknęła, spadła z wschodu, szyje złomała i umarła. Co potem Imość Pani starościna
matka jej uznawała, że ją Pan Bóg skarał za to, że mu tej córki według obietnice do zakonu naszego nie dała".
Za A. S aj к o w s к i m, Krzysztof Opaliński, wojewoda poznański. Poznań 1960, s. 19, przyp. 15.
74
'S