DOI issue:
Sztuka starożytna
DOI article:Pawlicki, Franciszek: Egipskie sistra
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0017
Rola, jaką spełniało sistrum w Egipcie, jest większa, niż mogłoby się wydawać na podstawie
oceny możliwości wydawania skali tonów i dźwięków. Hickmann pisze, iż w Egipcie starożytnym
nie było ceremonii religijnej bez gry na sistrum. Przede wszystkim używały je kobiety podczas
tańca, jak również kapłanki podczas tańca kultowego wykonywanego w świątyni przed posągiem
bóstwa. Sistrum było także używane podczas śpiewów i recytacji liturgicznych. O jego znaczeniu
najlepiej świadczy fakt, iż przeprowadzano specjalne lekcje nauki gry na tym instrumencie.
Jak podaje G. Roeder32 sistrum używane było nawet przez wytworne damy i księżniczki. Charak-
terystyczne dźwięki wydawane przez sistrum były zapewne sygnałami do rozpoczęcia poszczegól-
nych liturgicznych obrzędów. Jak już wspomniano, Hickmann podkreśla związek pomiędzy
grą na sistrum a płodnością. Na malowidle ściennym pochodzącym z tebańskiej nekropoli33
przedstawiona jest scena sadzenia krzewów. Obok wymachujące sistrami dziewczęta. O procesji
na ,,wazie żeńców" z Hagia Triada już była mowa.
Sistrum było nierozłącznie związane z Hathor — boginią pieśni, tańca, muzyki. Znane
są również przedstawienia bogini Bastet34 trzymającej sistrum. G. Roeder w tym wypadku
interpretuje rolę sistrum jako „przekaźnik" przyjaźni i miłości. W miarę rozwoju i ewolucji
sistrum zmienia się także jego rola. Stopniowo zatraca swoje pierwotne, główne znaczenie instru-
mentu muzycznego. Typ sistrum naosowego nabiera znaczenia kultowego. Spotykamy je często
w grobowcach, jako część wyposażenia grobowego35.
O istotnym znaczeniu tego instrumentu świadczą także kapitele kolumn wykonane w formie
sistrum. Przykłady tego typu kapiteli znajdują się między innymi w świątyni Hathor w Dendera,
w świątyni Hathor w Kirtassi czy kaplicy Hathor w Deir el-Bahari. Kapitele tego typu nie
wydają się być jedynie architektonicznymi ozdobnikami, lecz w myśl wierzeń Egipcjan miały
za zadanie odpędzać smutek i zło36. Być może inspirowały one niebiańską, niesłyszalną muzykę,
jakieś magiczne dźwięki, które składały hołd Hathor37 — bogini, „która wszystkie gwiazdy
na swoją drogę sprowadziła". Symbolizowały radość, która otaczała boginię, i odpędzały smutki.
Kolumny z kapitelami w kształcie sistrum typu hathoryckiego spotykamy także w mammisi
na File38, gdzie Hathor odgrywała główną rolę.
W okresie saickim sistrum stało się symbolem kapłańskiej potęgi i kościelnego autorytetu39.
W okresie Późnym, a potem w okresie ptolemejskim i rzymskim wzrosło znaczenie kultu
Hathor, a wraz z nim wzrosło znaczenie sistrum. Sistra naosowe z okresu ptolemejskiego charak-
32 Roeder, jw., s. 462.
33 Hickmann, Musikgeschichte, jw., s. 46; grób nr 51 z okresu Nowego Państwa.
34 N. Scott, The Cat of Bastet. BMMA, 1958, s. 5.
35 Hayes, jw., s. 248.
36 F. Daumas, La civilisations de l'Egypte Pharaonique. Paris 1967, s. 312.
37 Hickmann, Musikgeschichte, jw., s. 150.
38 Daumas, jw., il. 175.
39 Farmer, jw., s. 263.
13
oceny możliwości wydawania skali tonów i dźwięków. Hickmann pisze, iż w Egipcie starożytnym
nie było ceremonii religijnej bez gry na sistrum. Przede wszystkim używały je kobiety podczas
tańca, jak również kapłanki podczas tańca kultowego wykonywanego w świątyni przed posągiem
bóstwa. Sistrum było także używane podczas śpiewów i recytacji liturgicznych. O jego znaczeniu
najlepiej świadczy fakt, iż przeprowadzano specjalne lekcje nauki gry na tym instrumencie.
Jak podaje G. Roeder32 sistrum używane było nawet przez wytworne damy i księżniczki. Charak-
terystyczne dźwięki wydawane przez sistrum były zapewne sygnałami do rozpoczęcia poszczegól-
nych liturgicznych obrzędów. Jak już wspomniano, Hickmann podkreśla związek pomiędzy
grą na sistrum a płodnością. Na malowidle ściennym pochodzącym z tebańskiej nekropoli33
przedstawiona jest scena sadzenia krzewów. Obok wymachujące sistrami dziewczęta. O procesji
na ,,wazie żeńców" z Hagia Triada już była mowa.
Sistrum było nierozłącznie związane z Hathor — boginią pieśni, tańca, muzyki. Znane
są również przedstawienia bogini Bastet34 trzymającej sistrum. G. Roeder w tym wypadku
interpretuje rolę sistrum jako „przekaźnik" przyjaźni i miłości. W miarę rozwoju i ewolucji
sistrum zmienia się także jego rola. Stopniowo zatraca swoje pierwotne, główne znaczenie instru-
mentu muzycznego. Typ sistrum naosowego nabiera znaczenia kultowego. Spotykamy je często
w grobowcach, jako część wyposażenia grobowego35.
O istotnym znaczeniu tego instrumentu świadczą także kapitele kolumn wykonane w formie
sistrum. Przykłady tego typu kapiteli znajdują się między innymi w świątyni Hathor w Dendera,
w świątyni Hathor w Kirtassi czy kaplicy Hathor w Deir el-Bahari. Kapitele tego typu nie
wydają się być jedynie architektonicznymi ozdobnikami, lecz w myśl wierzeń Egipcjan miały
za zadanie odpędzać smutek i zło36. Być może inspirowały one niebiańską, niesłyszalną muzykę,
jakieś magiczne dźwięki, które składały hołd Hathor37 — bogini, „która wszystkie gwiazdy
na swoją drogę sprowadziła". Symbolizowały radość, która otaczała boginię, i odpędzały smutki.
Kolumny z kapitelami w kształcie sistrum typu hathoryckiego spotykamy także w mammisi
na File38, gdzie Hathor odgrywała główną rolę.
W okresie saickim sistrum stało się symbolem kapłańskiej potęgi i kościelnego autorytetu39.
W okresie Późnym, a potem w okresie ptolemejskim i rzymskim wzrosło znaczenie kultu
Hathor, a wraz z nim wzrosło znaczenie sistrum. Sistra naosowe z okresu ptolemejskiego charak-
32 Roeder, jw., s. 462.
33 Hickmann, Musikgeschichte, jw., s. 46; grób nr 51 z okresu Nowego Państwa.
34 N. Scott, The Cat of Bastet. BMMA, 1958, s. 5.
35 Hayes, jw., s. 248.
36 F. Daumas, La civilisations de l'Egypte Pharaonique. Paris 1967, s. 312.
37 Hickmann, Musikgeschichte, jw., s. 150.
38 Daumas, jw., il. 175.
39 Farmer, jw., s. 263.
13