DOI Heft:
Faras
DOI Artikel:Ratyński, Zbigniew: Krzyże pektoralne z Faras w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19586#0153
oraz pektoralne12. Pomimo tak częstych przedstawień krzyży ręcznych i pektoralnych, co świad-
czyłoby o powszechnym ich używaniu w liturgii Kościoła Nubijskiego, jako znaleziska archeolo-
giczne występują one dość rzadko.
Z dotychczas opublikowanych materiałów udało się ustalić następującą listę znalezisk tego
typu:
1) brązowy krzyż zachowany w 3/4, pochodzący z wykopalisk misji holenderskiej w Abdallah
Nirąi13
2) brązowy krzyż ręczny (?) odkryty przez A. J. Millsa w 1964 r. w Murshid, znajdujący się
obecnie w Sudan National Museum w Chartumie (nr inw. 16964)
3) pięć żelaznych krzyży z Buhen, odkrytych w latach 1909—1910 przez ekspedycję Mclvera14
4) żelazny krzyż pektoralny znaleziony przez misję University of California at Los Angeles
w Askut15
5) miedziany krzyż zachowany w 3/4, pochodzący z wykopalisk misji University of Ghana w De-
beira West16
6) żelazny krzyż pektoralny pochodzący z Abdallah Nirąi17
7) miedziany krzyż pektoralny z kościoła w Abkanarti18
8) M. J. Plumley wspomina o znalezionym w Qasr Ibrim w grobie biskupa żelaznym krzyżu
pektoralnym19
9) dwa brązowe krzyże pektoralne znalezione w Gebel Adda przez N. B. Milleta20.
Jak więc z tego zestawienia wynika, odkrycie przez polskich archeologów w Faras dwóch
12 Krzyże ręczne na malowidłach z Faras znajdujących się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie
według: Michałowski, Malowidła, kat. nr 19 (Georgios I), 34, 35, 49 (?), 65, krzyż pektoralny — kat. nr 58
oraz tenże, Die Kathedrale, il. 70 i 95b.
13 P. P. van Moorsel i inni, The Central Church of Abdallah Nirąi. Leiden 1975, s. 26 i 31, il. 27.
14 Cztery z nich znajdują się obecnie w Sudan National Museum w Chartumie (wspólny numer inwentarza
379), a piąty w Sheykan Museum (Kordofan) — trzy z nich opublikowane są w: G. S. M i 1 e h a m, Churches
in Lower Nubia. Philadelphia 1910, s. 54, il. 38 fig. b.
15 A. B a d a w y, Preliminary Report on the Excavations by the University of California at Askut (First
season, October 1962 —January 1963). KUSH XII (1964), il. XVIa.
16 Publikowany w: KUSH XI (1963), il. LXVII, 4.
17 Wg L. T 6 r o k, Abdallah Nirąi 1964, The Finds from the Excavations of the Hungarian Mission 2.
Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 27 (1975), Budapest, s. 138, il. 6.
18 F. J. Presedo Velo i inni, El Poblado Christiano di Abkanarti en la segunda Catrata del Nilo
(Sudan). Comite Espanol de la UNESCO para Nubia, Memoires della Misión Arąueologica VII, Madrid 1965,
s. 56, il. 3.
19 M. J. Plumley, Qasr Ibrim 1963—1964. JEA 50 (1964), s. 3.
20 Zabytki te, znajdujące się obecnie w Royal Ontario Museum w Toronto (Egyptian Department), nie zostały
dotychczas opublikowane (podano na podstawie informacji uzyskanej od N. B. Milleta).
149
czyłoby o powszechnym ich używaniu w liturgii Kościoła Nubijskiego, jako znaleziska archeolo-
giczne występują one dość rzadko.
Z dotychczas opublikowanych materiałów udało się ustalić następującą listę znalezisk tego
typu:
1) brązowy krzyż zachowany w 3/4, pochodzący z wykopalisk misji holenderskiej w Abdallah
Nirąi13
2) brązowy krzyż ręczny (?) odkryty przez A. J. Millsa w 1964 r. w Murshid, znajdujący się
obecnie w Sudan National Museum w Chartumie (nr inw. 16964)
3) pięć żelaznych krzyży z Buhen, odkrytych w latach 1909—1910 przez ekspedycję Mclvera14
4) żelazny krzyż pektoralny znaleziony przez misję University of California at Los Angeles
w Askut15
5) miedziany krzyż zachowany w 3/4, pochodzący z wykopalisk misji University of Ghana w De-
beira West16
6) żelazny krzyż pektoralny pochodzący z Abdallah Nirąi17
7) miedziany krzyż pektoralny z kościoła w Abkanarti18
8) M. J. Plumley wspomina o znalezionym w Qasr Ibrim w grobie biskupa żelaznym krzyżu
pektoralnym19
9) dwa brązowe krzyże pektoralne znalezione w Gebel Adda przez N. B. Milleta20.
Jak więc z tego zestawienia wynika, odkrycie przez polskich archeologów w Faras dwóch
12 Krzyże ręczne na malowidłach z Faras znajdujących się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie
według: Michałowski, Malowidła, kat. nr 19 (Georgios I), 34, 35, 49 (?), 65, krzyż pektoralny — kat. nr 58
oraz tenże, Die Kathedrale, il. 70 i 95b.
13 P. P. van Moorsel i inni, The Central Church of Abdallah Nirąi. Leiden 1975, s. 26 i 31, il. 27.
14 Cztery z nich znajdują się obecnie w Sudan National Museum w Chartumie (wspólny numer inwentarza
379), a piąty w Sheykan Museum (Kordofan) — trzy z nich opublikowane są w: G. S. M i 1 e h a m, Churches
in Lower Nubia. Philadelphia 1910, s. 54, il. 38 fig. b.
15 A. B a d a w y, Preliminary Report on the Excavations by the University of California at Askut (First
season, October 1962 —January 1963). KUSH XII (1964), il. XVIa.
16 Publikowany w: KUSH XI (1963), il. LXVII, 4.
17 Wg L. T 6 r o k, Abdallah Nirąi 1964, The Finds from the Excavations of the Hungarian Mission 2.
Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 27 (1975), Budapest, s. 138, il. 6.
18 F. J. Presedo Velo i inni, El Poblado Christiano di Abkanarti en la segunda Catrata del Nilo
(Sudan). Comite Espanol de la UNESCO para Nubia, Memoires della Misión Arąueologica VII, Madrid 1965,
s. 56, il. 3.
19 M. J. Plumley, Qasr Ibrim 1963—1964. JEA 50 (1964), s. 3.
20 Zabytki te, znajdujące się obecnie w Royal Ontario Museum w Toronto (Egyptian Department), nie zostały
dotychczas opublikowane (podano na podstawie informacji uzyskanej od N. B. Milleta).
149