DOI Heft:
Starożytność
DOI Artikel:Pawlicki, Franciszek; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Urny kanopskie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19628#0114
Капору Starego Państwa charakteryzuje jednolitość formy. Brzusiec urny ma kształt prawie
cylindryczny, „ramiona" i wylew są na ogół słabo wyodrębnione. Podobnie jak wszystkie na-
czynia kamienne tego okresu, także urny prezentują wysoki poziom techniczny wykonania.
Najwcześniejsze urny, znalezione w grobowcach IV—VI dyn. na nekropoli w Giza, przykryte są
płaskimi, owalnymi pokrywkami. Z okresu panowania V dyn. pochodzą urny, do których nie
wkładano wnętrzności, a tylko ustawiano je obok nisz czy specjalnych skrzynek na капору8.
Na diorytowych urnach wezyra Kagemni (V dyn.) pochodzących z jego mastaby w Sakkara
pojawiają się teksty, w których wymienione jest imię i tytuły zmarłego9.
Począwszy od okresu herakleopolitańskiego pokrywy urn modelowane są w formie ludzkich
głów. Z tego też okresu (a zwłaszcza z czasów IX i X dyn.) pochodzą kamienne капору przy-
kryte drewnianymi pokrywkami. Na drewnianych urnach z grobowców w Meir pojawiają się
inskrypcje wymieniające imiona czterech synów Horusa.
W okresie Średniego Państwa zaobserwować można postępujący proces antropomorfizacji
urn kanopskich. Podczas wykopalisk prowadzonych w południowej piramidzie (Sezostrisa I)
w Liszt znaleziono alabastrową urnę, która ma po bokach brzuśca wymodelowane ręce10.
Jeszcze bardziej specyficzną formę posiada urna z Bostonu11, której dolna partia brzuśca mo-
delowana jest w formie ludzkich nóg.
Na brzuścu malowano lub ryto inskrypcję hieroglificzną będącą modlitwą zmarłego, odda-
jącego się pod opiekę jednej z czterech bogiń: Izydy, Neftydy, Selkit lub Neit. Podobnie jak
w Pierwszym Okresie Przejściowym, pokrywy modelowane są w formie ludzkich głów. Obok
typów urn wykształconych w okresie Starego Państwa, pojawiają się капору o kształcie greckiego
pyksisu.
Dalsza ewolucja następuje w okresie Nowego Państwa. Pokrywy, najczęściej alabastrowych
lub wapiennych urn, modelowane są teraz w formie czterech głów synów Horusa: Imseta z głową
ludzką, Hapi — pawiana, Duamutefa — szakala i Kebehsenufa — sokoła. Pokrywy w kształcie
głowy ludzkiej są zazwyczaj bardzo starannie opracowane, a twarze, utrzymane w stylu poszcze-
gólnych okresów cechuje, indywidualizm rysów. W okresie ramessydzkim zwraca uwagę różno-
rodność form. Brzusiec urny staje się wyższy i bardziej wysmukły. Obok urn kamiennych i cera-
micznych pojawiają się także капору wykonane z niebieskiego fajansu. Na brzuścu, obok in-
skrypcji, pojawiają się przedstawienia zmarłego w obecności siedzącego na tronie Ozyrysa, bądź
jednego z synów Horusa12. Niekiedy brzusiec urny dekorowany jest okiem „wadżet" lub przed-
stawieniem barki.
8 Reisner, The Development of the Egyptian Tomb, jw., s. 220.
9 C. F i r t h, B. G u n n, Teti Pyramids Cemetries. Le Caire 1926, t. I, s. 22; t. II, tabl. XII, A-B.
10 Kair, Muzeum Egipskie, nr 13040, JE. 25400.
11 Boston MFA, nr 21.484 (urna pochodzi z grobowca Djehutinahta w El-Berscheh), na brzuścu widoczne są
także ślady namalowanych rąk.
12 Kair, Muzeum Egipskie, nr 4094, 4096—97.
110
cylindryczny, „ramiona" i wylew są na ogół słabo wyodrębnione. Podobnie jak wszystkie na-
czynia kamienne tego okresu, także urny prezentują wysoki poziom techniczny wykonania.
Najwcześniejsze urny, znalezione w grobowcach IV—VI dyn. na nekropoli w Giza, przykryte są
płaskimi, owalnymi pokrywkami. Z okresu panowania V dyn. pochodzą urny, do których nie
wkładano wnętrzności, a tylko ustawiano je obok nisz czy specjalnych skrzynek na капору8.
Na diorytowych urnach wezyra Kagemni (V dyn.) pochodzących z jego mastaby w Sakkara
pojawiają się teksty, w których wymienione jest imię i tytuły zmarłego9.
Począwszy od okresu herakleopolitańskiego pokrywy urn modelowane są w formie ludzkich
głów. Z tego też okresu (a zwłaszcza z czasów IX i X dyn.) pochodzą kamienne капору przy-
kryte drewnianymi pokrywkami. Na drewnianych urnach z grobowców w Meir pojawiają się
inskrypcje wymieniające imiona czterech synów Horusa.
W okresie Średniego Państwa zaobserwować można postępujący proces antropomorfizacji
urn kanopskich. Podczas wykopalisk prowadzonych w południowej piramidzie (Sezostrisa I)
w Liszt znaleziono alabastrową urnę, która ma po bokach brzuśca wymodelowane ręce10.
Jeszcze bardziej specyficzną formę posiada urna z Bostonu11, której dolna partia brzuśca mo-
delowana jest w formie ludzkich nóg.
Na brzuścu malowano lub ryto inskrypcję hieroglificzną będącą modlitwą zmarłego, odda-
jącego się pod opiekę jednej z czterech bogiń: Izydy, Neftydy, Selkit lub Neit. Podobnie jak
w Pierwszym Okresie Przejściowym, pokrywy modelowane są w formie ludzkich głów. Obok
typów urn wykształconych w okresie Starego Państwa, pojawiają się капору o kształcie greckiego
pyksisu.
Dalsza ewolucja następuje w okresie Nowego Państwa. Pokrywy, najczęściej alabastrowych
lub wapiennych urn, modelowane są teraz w formie czterech głów synów Horusa: Imseta z głową
ludzką, Hapi — pawiana, Duamutefa — szakala i Kebehsenufa — sokoła. Pokrywy w kształcie
głowy ludzkiej są zazwyczaj bardzo starannie opracowane, a twarze, utrzymane w stylu poszcze-
gólnych okresów cechuje, indywidualizm rysów. W okresie ramessydzkim zwraca uwagę różno-
rodność form. Brzusiec urny staje się wyższy i bardziej wysmukły. Obok urn kamiennych i cera-
micznych pojawiają się także капору wykonane z niebieskiego fajansu. Na brzuścu, obok in-
skrypcji, pojawiają się przedstawienia zmarłego w obecności siedzącego na tronie Ozyrysa, bądź
jednego z synów Horusa12. Niekiedy brzusiec urny dekorowany jest okiem „wadżet" lub przed-
stawieniem barki.
8 Reisner, The Development of the Egyptian Tomb, jw., s. 220.
9 C. F i r t h, B. G u n n, Teti Pyramids Cemetries. Le Caire 1926, t. I, s. 22; t. II, tabl. XII, A-B.
10 Kair, Muzeum Egipskie, nr 13040, JE. 25400.
11 Boston MFA, nr 21.484 (urna pochodzi z grobowca Djehutinahta w El-Berscheh), na brzuścu widoczne są
także ślady namalowanych rąk.
12 Kair, Muzeum Egipskie, nr 4094, 4096—97.
110