DOI Heft:
Starożytność
DOI Artikel:Pawlicki, Franciszek; Muzeum Narodowe w Warszawie [Mitarb.]: Urny kanopskie w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19628#0115
W dalszym ciągu obserwować można tendencję do antropomorfizacji. ,,Ramiona" są na ogół
mocno wydobyte, a z przodu na brzuścu malowany jest naszyjnik13, co w zestawieniu z modelo-
waną w kształcie głowy ludzkiej pokrywą, wyraźnie określa kierunek ewolucji form urn ka-
nopskich. Zauważyć jednak należy, że ewolucja ta ulega pewnemu, przynajmniej formalnemu,
zahamowaniu. W zasadzie tylko urny pochodzące z grobowców Środkowego Egiptu z okresu
Średniego Państwa (wspomniane już kanopy z Liszt i El-Berscheh) posiadają formę sylwetki
ludzkiej, natomiast materiał z Nowego Państwa nie wykazuje dalszych form rozwojowych w tym
kierunku. Bez wątpienia idea identyfikacji urny ze zmarłym istniała nadal, lecz nie znajduje
to odbicia w samych formach kanop. Ten ważki problem nie został dotychczas poruszony w li-
teraturze przedmiotu. Wydaje się nam, że wytłumaczenia takiego kierunku ewolucji kształtów
urn należy poszukiwać w związku z modyfikacją wierzeń, jaka nastąpiła w Nowym Państwie.
Urny symbolizują teraz zmarłego jako Ozyrysa i dlatego też nie mają wymodelowanych rąk
czy nóg.
Bogatego materiału dostarcza nam także Okres Późny. Poza typowymi formami znanymi
z Nowego Państwa spotykamy urny, których jedna i ta sama pokrywa modelowana jest w kształ-
cie czterech głów synów Horusa. Brzusiec urny staje się teraz bardziej przysadzisty i pękaty.
Jest to najbardziej rozpowszechniony typ kanop w okresie saickim. Po raz pierwszy pojawiają się
urny wykonane z brązu14.
Niejako odrębną kategorię stanowią tzw. modele urn kanopskich, pojawienie się których
wiąże się ze zmianą procesu mumifikacji. Począwszy od okresu panowania XXI dyn. zabalsa-
mowane wnętrzności zaczęto wkładać na powrót do zmumifikowanego ciała zmarłego w formie
czterech pakietów, a każdy z nich zawierał także figurkę jednego z synów Horusa15. Pomimo
że urny przestały pełnić swą rolę, jednak zgodnie z odwieczną tradycją umieszczano je nadal
w komorach grobowych obok sarkofagów. Ich środek nie jest jednak na ogół wydrążony. Po-
krywa wyodrębniona jest od brzuśca tylko za pomocą rytej linii. Modele opatrzone są z reguły
tekstami, bowiem według wierzeń egipskich siła ożywcza inskrypcji sama umożliwiała opiekę
nad zabalsamowanymi wnętrznościami nawet wtedy, gdy nie było ich wewnątrz urny. Najczęś-
ciej jest to skrótowa forma inskrypcji zawierająca jedynie imię zmarłego oraz imię jednego
z synów Horusa. Powrót do dawnego procesu mumifikacji następuje w okresie panowania
XXV dyn.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się zespół siedmiu alabastrowych
bądź wapiennych urn kanopskich pochodzących — poza jednym wyjątkiem - - z Okresu Póź-
nego. Trzy z nich datowane na okres rządów XXVI dyn., stanowią część depozytu, jaki Muzeum
13 Boston MF A nr 48.1286—1289; Kair, Muzeum Egipskie, nr 4162—63.
14 British Muséum, nr 56 671.
15 A. L e с a, Les momies. Paris 1977, s. 58—60.
111
mocno wydobyte, a z przodu na brzuścu malowany jest naszyjnik13, co w zestawieniu z modelo-
waną w kształcie głowy ludzkiej pokrywą, wyraźnie określa kierunek ewolucji form urn ka-
nopskich. Zauważyć jednak należy, że ewolucja ta ulega pewnemu, przynajmniej formalnemu,
zahamowaniu. W zasadzie tylko urny pochodzące z grobowców Środkowego Egiptu z okresu
Średniego Państwa (wspomniane już kanopy z Liszt i El-Berscheh) posiadają formę sylwetki
ludzkiej, natomiast materiał z Nowego Państwa nie wykazuje dalszych form rozwojowych w tym
kierunku. Bez wątpienia idea identyfikacji urny ze zmarłym istniała nadal, lecz nie znajduje
to odbicia w samych formach kanop. Ten ważki problem nie został dotychczas poruszony w li-
teraturze przedmiotu. Wydaje się nam, że wytłumaczenia takiego kierunku ewolucji kształtów
urn należy poszukiwać w związku z modyfikacją wierzeń, jaka nastąpiła w Nowym Państwie.
Urny symbolizują teraz zmarłego jako Ozyrysa i dlatego też nie mają wymodelowanych rąk
czy nóg.
Bogatego materiału dostarcza nam także Okres Późny. Poza typowymi formami znanymi
z Nowego Państwa spotykamy urny, których jedna i ta sama pokrywa modelowana jest w kształ-
cie czterech głów synów Horusa. Brzusiec urny staje się teraz bardziej przysadzisty i pękaty.
Jest to najbardziej rozpowszechniony typ kanop w okresie saickim. Po raz pierwszy pojawiają się
urny wykonane z brązu14.
Niejako odrębną kategorię stanowią tzw. modele urn kanopskich, pojawienie się których
wiąże się ze zmianą procesu mumifikacji. Począwszy od okresu panowania XXI dyn. zabalsa-
mowane wnętrzności zaczęto wkładać na powrót do zmumifikowanego ciała zmarłego w formie
czterech pakietów, a każdy z nich zawierał także figurkę jednego z synów Horusa15. Pomimo
że urny przestały pełnić swą rolę, jednak zgodnie z odwieczną tradycją umieszczano je nadal
w komorach grobowych obok sarkofagów. Ich środek nie jest jednak na ogół wydrążony. Po-
krywa wyodrębniona jest od brzuśca tylko za pomocą rytej linii. Modele opatrzone są z reguły
tekstami, bowiem według wierzeń egipskich siła ożywcza inskrypcji sama umożliwiała opiekę
nad zabalsamowanymi wnętrznościami nawet wtedy, gdy nie było ich wewnątrz urny. Najczęś-
ciej jest to skrótowa forma inskrypcji zawierająca jedynie imię zmarłego oraz imię jednego
z synów Horusa. Powrót do dawnego procesu mumifikacji następuje w okresie panowania
XXV dyn.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się zespół siedmiu alabastrowych
bądź wapiennych urn kanopskich pochodzących — poza jednym wyjątkiem - - z Okresu Póź-
nego. Trzy z nich datowane na okres rządów XXVI dyn., stanowią część depozytu, jaki Muzeum
13 Boston MF A nr 48.1286—1289; Kair, Muzeum Egipskie, nr 4162—63.
14 British Muséum, nr 56 671.
15 A. L e с a, Les momies. Paris 1977, s. 58—60.
111