Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (29.1985)

POMIESZCZENIA NR 18—19

Stan zachowania budowli można uznać (w proporcji do innych zespołów) za średnio dobry;
ściany zachowane są do wysokości około 1,90 m—1,50 m, w narożnikach wyższe, obniżające
się ku środkowi ; posadzka sali głównej z grubej dwuwarstwowej zaprawy — zachowana niemal
kompletnie, z wyjątkiem kilku ubytków i wgnieceń w centrum, pomiędzy filarami przyściennymi
sali nr 18, co musiało być wynikiem runięcia głównego łęku konstrukcyjnego opartego na filarach.
Duże, zwarte bloki cegieł pochodzących z owego łęku znaleziono wśród gruzu zalegającego
pomieszczenie. Miąższość warstwy gruzu była zmienna (od 0,5 m do 0,9 m), grubsza pod ścianami
i na linii filarów. Rodzaj gruzu składającego się z na wpół zlasowanej cegły piaskowej oraz tynku
a także pewnej ilości cegły wypalanej wskazuje na konstrukcję przekrycia sali głównej: łęk
z cegły wypalanej wsparty na przyściennych filarach dzielił całe pomieszczenie na dwie zbliżone
do kwadratu części, co pozwalało na budowę dwóch sklepień kładzionych z wolnej ręki. Podnie-
bienia sklepień były wyprawione tynkiem, zarówno jak podłucze i czoła centralnego łęku kon-
strukcyjnego ; te ostatnie pokryte były dekoracją malarską (por. niżej). Szerokie przejście do
pomieszczenia nr 19 (szer. 1,80 m) zamknięte było u góry łukiem z wypalanej cegły, którego
zwalone elementy znajdowały się w gruzie poniżej przejścia. Przekrycie pomieszczenia nr 19
można na podstawie planu rekonstruować jako trzy wąskie kolebki kładzione z wolnej ręki,
wsparte na ścianach północnej i południowej oraz na dwóch łękach konstrukcyjnych, dzielących
pomieszczenie na trzy krótkie nawy.

Dla ułatwienia opisu wnętrza, ściany poszczególnych pomieszczeń będą określane według
stron świata: np. ściana wschodnia pomieszczenia nr 19 będzie określona 19E, zaś ściana pół-
nocna— 19N, etc. Zabieg taki wydaje się celowy, gdyż poszczególne elementy wystroju (nisze,
filary, drzwi, okna) odgrywają istotną rolę w konstrukcji, w ciągach komunikacyjnych, a-mogą
również — przede wszystkim ze względu na dekorację — odgrywać rolę w interpretacji całego
zespołu.

Wejście główne 18N znajduje się w samym centrum ściany północnej, w ścianie 18E otwiera
się szerokie przejście do wydzielonego pomieszczenia nr 19, natomiast z narożnika 18NW pro-
wadzą drzwi do westybulu nr 16. Wejście główne 18N oraz przejście narożne 18NW posiadały
zamykane drzwi osadzone na czopach (zachowały się dolne panewki w odrzwiach). Pomiędzy
salą nr 18 i 19 brak śladów jakiejkolwiek przegrody poza niskim ceglanym stopniem położonym
wtórnie (na zaprawie, którą wylana była cała posadzka). Poza wejściem głównym, w ścianie
18N otwierają się również okna na dziedziniec. Są to jedyne obszerne otwory okienne w całym
zespole. Poza tym musiały istnieć małe skośne lukarny u nasady sklepień w pomieszczeniach
nr 15—17 (konstrukcję takich podsklepiennych okienek znamy z innych komów; umieszczano
je zazwyczaj w północnej ścianie pomieszczenia, skąd najczęściej wieją wiatry; miały one zatem
nie tyle charakter okien, niewiele bowiem wpuszczają światła, lecz służyły przede wszystkim
jako nawiewniki). W części południowej monasteru nr 14 ściany nie zachowały się do takiej

428