DOI article:
Rostworowski, Marek: Leonarda da Vinci portret ,,Damy z Gronostajem''
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0015
Strona techniczna obrazu nie jest tematem tej pracy (zostanie ona omó-
wiona w dołączonym aneksie innego autora). Nie chodzi też o wyczerpujące
przedyskutowanie wszystkich poglądów na obraz krakowski, wysuwanych
przez różnych uczonych, zajmujących się twórczością Leonarda. Dyskusję
w niniejszej pracy ograniczy się do takich poglądów, które różnią się zasad-
niczo od wypowiedzianych przez autora na tym miejscu. Zajmiemy się nato-
miast nieco szerzej samym dziełem, celem zanalizowania jego najbardziej
istotnych wartości artystycznych i skonfrontowania ich z poglądami este-
tycznymi Leonarda.
Rozpoczniemy od kilku słów opisu i przypomnienia danych historycz-
nych, odnoszących się do interesującego nas dzieła. Portret „Damy z grono-
stajem“ (ryc. 1) namalowany olejno na cienkiej desce orzechowej o wymiarach
534 X 393 mm przedstawia młodą kobietę, ujętą w trzech czwartych, z tor-
sem zwróconym w lewo, zaś głową odwróconą w prawo; na lewej ręce trzy-
ma ona gronostaja, a prawą dłonią dotyka lekko jego karku. Ubrana jest
w czerwoną suknię z prostokątnym dekoltem o brzegach zdobnych ple-
cionką, z czarnym szamerunkiem oraz rozcięciami na ramionach i łokciach,
przewiązanymi czarną wstążką. Przez wypustki na łokciach widać białe
rękawy gęsto sfałdowanej koszuli; z lewego ramienia zwisa błękitna narzutka
ze złocistą podszewką; szyję zaś otaczają dwa sznury czarnych paciorków,
z których jeden opada na piersi. Włosy gładko rozczesane, upięte na karku
i podwiązane pod brodą, ujęte są w siatkę i opasane czarną aksamitką. Tło
postaci jest jednolicie czarne. W lewym narożniku u góry widnieje napis
szarą farbą „La belle Feroniere Leonard d'Awinci“, zaś w lewym, dolnym
narożniku (ryc. 2) sygnatura monogramiczna wykonana ciemnoszarą farbą.
Stan zachowania obrazu jest na ogół dobry, widać jednak pewne przemalo-
wania i ślady zabiegów konserwatorskich. Do przemalówek i zniekształceń
należą: czarne tło, kontury wokół lewej dłoni kobiety oraz brzuszka, łapek
i główki gronostaja, czarne cienie na błękitnej narzutce, przeciągnięcie ciem-
noszarą farbą wstążek przy wypustkach, partia włosów podwiązanych pod
brodą, wreszcie kitowania pęknięć oraz przemycie i punktowanie pewnych
partii twarzy, oczu i prawej dłoni. Lewy górny narożnik jest odłamany i pod-
klejony.
Najwcześniejszą wiadomość o dziejach tego obrazu znajdujemy w Kata-
logu Domu Gotyckiego w Puławach (ukończonego w r. 1808), do którego
ofiarował go Adam Jerzy Czartoryski1). Jako twórca portretu został tu
wymieniony „Leonardo d’Awinci“. Napis w górnym narożniku obrazu zo-
stał wykonany prawdopodobnie również w Puławach, ponieważ jest po-
dobny do analogicznych napisów na innych obrazach z tamtejszej kolekcji.
Tak napis na obrazie jak i notatka w Katalogu, przynosząca oprócz atry-
bucji jeszcze i wskazówkę, że portret przedstawia kochankę Franciszka I jest
*) „Katalog Domu Gotyckiego", Bibl. Czart. Rkps 2917, t. II, str. 193.
9
wiona w dołączonym aneksie innego autora). Nie chodzi też o wyczerpujące
przedyskutowanie wszystkich poglądów na obraz krakowski, wysuwanych
przez różnych uczonych, zajmujących się twórczością Leonarda. Dyskusję
w niniejszej pracy ograniczy się do takich poglądów, które różnią się zasad-
niczo od wypowiedzianych przez autora na tym miejscu. Zajmiemy się nato-
miast nieco szerzej samym dziełem, celem zanalizowania jego najbardziej
istotnych wartości artystycznych i skonfrontowania ich z poglądami este-
tycznymi Leonarda.
Rozpoczniemy od kilku słów opisu i przypomnienia danych historycz-
nych, odnoszących się do interesującego nas dzieła. Portret „Damy z grono-
stajem“ (ryc. 1) namalowany olejno na cienkiej desce orzechowej o wymiarach
534 X 393 mm przedstawia młodą kobietę, ujętą w trzech czwartych, z tor-
sem zwróconym w lewo, zaś głową odwróconą w prawo; na lewej ręce trzy-
ma ona gronostaja, a prawą dłonią dotyka lekko jego karku. Ubrana jest
w czerwoną suknię z prostokątnym dekoltem o brzegach zdobnych ple-
cionką, z czarnym szamerunkiem oraz rozcięciami na ramionach i łokciach,
przewiązanymi czarną wstążką. Przez wypustki na łokciach widać białe
rękawy gęsto sfałdowanej koszuli; z lewego ramienia zwisa błękitna narzutka
ze złocistą podszewką; szyję zaś otaczają dwa sznury czarnych paciorków,
z których jeden opada na piersi. Włosy gładko rozczesane, upięte na karku
i podwiązane pod brodą, ujęte są w siatkę i opasane czarną aksamitką. Tło
postaci jest jednolicie czarne. W lewym narożniku u góry widnieje napis
szarą farbą „La belle Feroniere Leonard d'Awinci“, zaś w lewym, dolnym
narożniku (ryc. 2) sygnatura monogramiczna wykonana ciemnoszarą farbą.
Stan zachowania obrazu jest na ogół dobry, widać jednak pewne przemalo-
wania i ślady zabiegów konserwatorskich. Do przemalówek i zniekształceń
należą: czarne tło, kontury wokół lewej dłoni kobiety oraz brzuszka, łapek
i główki gronostaja, czarne cienie na błękitnej narzutce, przeciągnięcie ciem-
noszarą farbą wstążek przy wypustkach, partia włosów podwiązanych pod
brodą, wreszcie kitowania pęknięć oraz przemycie i punktowanie pewnych
partii twarzy, oczu i prawej dłoni. Lewy górny narożnik jest odłamany i pod-
klejony.
Najwcześniejszą wiadomość o dziejach tego obrazu znajdujemy w Kata-
logu Domu Gotyckiego w Puławach (ukończonego w r. 1808), do którego
ofiarował go Adam Jerzy Czartoryski1). Jako twórca portretu został tu
wymieniony „Leonardo d’Awinci“. Napis w górnym narożniku obrazu zo-
stał wykonany prawdopodobnie również w Puławach, ponieważ jest po-
dobny do analogicznych napisów na innych obrazach z tamtejszej kolekcji.
Tak napis na obrazie jak i notatka w Katalogu, przynosząca oprócz atry-
bucji jeszcze i wskazówkę, że portret przedstawia kochankę Franciszka I jest
*) „Katalog Domu Gotyckiego", Bibl. Czart. Rkps 2917, t. II, str. 193.
9