DOI Artikel:
Bobrowska, Irena: Tryptyk ze sceną ś. Rodziny w zbiorach Domu Matejki: Z dziejów malastwa polskiego w okresie wczesnego Odrodzenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0048
TRYPTYK ZE SCENĄ Ś. RODZINY W ZBIORACH
DOMU MATEJKI
(Z dziejów malarstwa polskiego w okresie wczesnego Odrodzenia)
napisała Irena Bobrowska
Uwagi wstępne. W zbiorach muzealnych Domu Matejki w Krakowie za-
chował się tryptyk z przedstawieniem tzw. Dużej Rodziny N. P. Marii, stano-
wiący dawniej własność Matejki, który, jak wiadomo, z zamiłowaniem zbie-
rał zabytki przeszłości. W jaki sposób ołtarzyk ten dostał się w ręce artysty,
nie udało się stwierdzić 1). Wzmiankowany przez F. Koperę i J. Kwiatkow-
skiego w wydawnictwie z r. 1929 2), dotąd nieopracowany, został w ciągu
r. 1951 poddany zabiegom konserwatorskim w pracowni konserwatorskiej
Muzeum Narodowego. Spod warstwy przemalówki, całkowicie pokrywającej
powierzchnię malatury i zacierającej jej pierwotny charakter, wyłoniło się
dzieło o wybitnej wartości artystycznej.
Tryptyk ten stanowi cenne dzieło początków w. XVI. Zarówno więc jego
data powstania jak i pewne jego wartości treściowo-formalne, uzasadnione
ideologią czasu i środowiska, każą go włączyć do sztuki renesansu polskiego.
Jako dzieło powstałe na przełomie dwóch ideologii, mianowicie ideologii
późnego średniowiecza i Odrodzenia zawiera charakterystyczne sprzeczności,
ilustrujące dobrze dialektykę przemian początku czasów nowożytnych; za-
wiera więc zarówno cechy tradycyjne czy konserwatywne, jak również ele-
menty nowe. Do dawnych należą: jego liturgiczne przeznaczenie, jego treść
hagiograficzna, jego elementy kultowe, co każe go zaliczyć do tzw. sztuki
kościelnej; do wartości wstecznych należą także silne nieraz reminiscencje
form późnogotyckich wraz ze złoconymi tłami, rozstrzygających w znacznej
mierze o stylu dzieła. — Ze „starem” współgra w tym ołtarzu „nowe”,
’) Inwentarz zbiorów po ś. p. Janie Matejce (D. J. M. nr i. 94 998) z dn. 7. VI. 1897 r.
wymienia dwa tryptyki gotyckie, zaś w dodatku w. wym. Inwentarza z dn. 7. I. 1898 r.
Dział VIII. poz. 4. wymienione są „części tryptyku i deski ze skrzyni malowane". — A.
Sternschuss, Dom Jana Matejki, Kraków 1898, str. 35, wymienia „dwa tryptyki z kościołów
krakowskich".
2) F. Kopera i J. Kwiatkowski, Obrazy polskiego pochodzenia w Muzeum Narodowym
w Krakowie, wiek XIV—XVI, Kraków 1929, str. 99, poz. 75.
42
DOMU MATEJKI
(Z dziejów malarstwa polskiego w okresie wczesnego Odrodzenia)
napisała Irena Bobrowska
Uwagi wstępne. W zbiorach muzealnych Domu Matejki w Krakowie za-
chował się tryptyk z przedstawieniem tzw. Dużej Rodziny N. P. Marii, stano-
wiący dawniej własność Matejki, który, jak wiadomo, z zamiłowaniem zbie-
rał zabytki przeszłości. W jaki sposób ołtarzyk ten dostał się w ręce artysty,
nie udało się stwierdzić 1). Wzmiankowany przez F. Koperę i J. Kwiatkow-
skiego w wydawnictwie z r. 1929 2), dotąd nieopracowany, został w ciągu
r. 1951 poddany zabiegom konserwatorskim w pracowni konserwatorskiej
Muzeum Narodowego. Spod warstwy przemalówki, całkowicie pokrywającej
powierzchnię malatury i zacierającej jej pierwotny charakter, wyłoniło się
dzieło o wybitnej wartości artystycznej.
Tryptyk ten stanowi cenne dzieło początków w. XVI. Zarówno więc jego
data powstania jak i pewne jego wartości treściowo-formalne, uzasadnione
ideologią czasu i środowiska, każą go włączyć do sztuki renesansu polskiego.
Jako dzieło powstałe na przełomie dwóch ideologii, mianowicie ideologii
późnego średniowiecza i Odrodzenia zawiera charakterystyczne sprzeczności,
ilustrujące dobrze dialektykę przemian początku czasów nowożytnych; za-
wiera więc zarówno cechy tradycyjne czy konserwatywne, jak również ele-
menty nowe. Do dawnych należą: jego liturgiczne przeznaczenie, jego treść
hagiograficzna, jego elementy kultowe, co każe go zaliczyć do tzw. sztuki
kościelnej; do wartości wstecznych należą także silne nieraz reminiscencje
form późnogotyckich wraz ze złoconymi tłami, rozstrzygających w znacznej
mierze o stylu dzieła. — Ze „starem” współgra w tym ołtarzu „nowe”,
’) Inwentarz zbiorów po ś. p. Janie Matejce (D. J. M. nr i. 94 998) z dn. 7. VI. 1897 r.
wymienia dwa tryptyki gotyckie, zaś w dodatku w. wym. Inwentarza z dn. 7. I. 1898 r.
Dział VIII. poz. 4. wymienione są „części tryptyku i deski ze skrzyni malowane". — A.
Sternschuss, Dom Jana Matejki, Kraków 1898, str. 35, wymienia „dwa tryptyki z kościołów
krakowskich".
2) F. Kopera i J. Kwiatkowski, Obrazy polskiego pochodzenia w Muzeum Narodowym
w Krakowie, wiek XIV—XVI, Kraków 1929, str. 99, poz. 75.
42