DOI article:
Rostworowski, Marek: Leonarda da Vinci portret ,,Damy z Gronostajem''
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0025
Ryc. 7. Ryc. 8.
Leonardo da Vinci: ryc. 7. Studium dziecka z kotem, Muzeum Brytyjskie (wg Bodmera,
Leonardo). — ryc. 8. Fragment szkicu do alegorii z gronostajem, Wafford, zbiór A. Hol-
land Hibbert (wg Bodmera, Leonardo).
w jednym obrazie powtarzać się nie powinny” -1). — Zgodnie z tym przepi-
sem Leonardo starannie przestrzegał w swych dziełach zasady kontrasto-
wania ruchów. Widać to także w charakterystycznym dla niego układzie
dłoni „Damy z gronostajem”; podobny układ zastosował Leonardo w „Ostat-
niej Wieczerzy” (ryc. 5 i 6). Aby wzbogacić kompozycję, Leonardo zestawiał
często postać ludzką ze zwierzęcą; był on też w swoim czasie najlepszym
wśród malarzy znawcą zwierząt (ryc. 7 i 8).
W dalszym ciągu rozważając ten problem zwraca Leonardo uwagę „iż
pierś nigdy nie jest zwrócona w tę samą stronę, w którą zwraca się głowa,
że przyroda dla wygody naszej dała nam szyję, która z łatwością obraca się
w różne strony, gdy okiem w jakąkolwiek chcemy rzucić stronę i służą też
do tego inne stawy, a gdy robisz człowieka siedzącego, którego ręce wy-
ciągnięte są do podjęcia jakiegoś przedmiotu z boku leżącego, uczyń tułów
zwrócony piersiami w tę stronę w stawie pasa” 21 22) — i dalej „Nie rób nigdy
głowy prosto na ramionach, ale odwróć ją w bok na prawo, albo na lewo,
chociaż postać patrzy tu albo tam, albo prosto, aby był ruch ukazujący
w niej życie, a nie senność” 23). — Leonardo wykłada tu zasadę ciągłości ruchu;
chodzi o to, że poruszenia np. ręki wprawia w ruch całe ciało. Zwrot postaci
na opisywanym portrecie, charakterystyczny dla Leonarda i często przezeń
stosowany, wykazuje takie właśnie pojmowanie ruchu (ryc. 9 i 10).
W innym miejscu analizuje on bardzo subtelnie odruch spowodowany
bezpośrednią przyczyną: „Jeżeli ruch człowieka spowodowany jest wpływem
zewnętrznym, wpływ wywiera swój skutek natychmiast, albo nie; jeżeli jest
natychmiastowy, człowiek poruszony zwraca najpierw ku przyczynie zmysł
najpotrzebniejszy, to jest wzrok, stopy wtedy pozostają jeszcze na miejscu,
2*
21) Ibid., CLXXXIII, str. 46.
22) Ibid., CCXI, str. 52.
2S) Ibid., CCXLII, str. 59—60.
19
Leonardo da Vinci: ryc. 7. Studium dziecka z kotem, Muzeum Brytyjskie (wg Bodmera,
Leonardo). — ryc. 8. Fragment szkicu do alegorii z gronostajem, Wafford, zbiór A. Hol-
land Hibbert (wg Bodmera, Leonardo).
w jednym obrazie powtarzać się nie powinny” -1). — Zgodnie z tym przepi-
sem Leonardo starannie przestrzegał w swych dziełach zasady kontrasto-
wania ruchów. Widać to także w charakterystycznym dla niego układzie
dłoni „Damy z gronostajem”; podobny układ zastosował Leonardo w „Ostat-
niej Wieczerzy” (ryc. 5 i 6). Aby wzbogacić kompozycję, Leonardo zestawiał
często postać ludzką ze zwierzęcą; był on też w swoim czasie najlepszym
wśród malarzy znawcą zwierząt (ryc. 7 i 8).
W dalszym ciągu rozważając ten problem zwraca Leonardo uwagę „iż
pierś nigdy nie jest zwrócona w tę samą stronę, w którą zwraca się głowa,
że przyroda dla wygody naszej dała nam szyję, która z łatwością obraca się
w różne strony, gdy okiem w jakąkolwiek chcemy rzucić stronę i służą też
do tego inne stawy, a gdy robisz człowieka siedzącego, którego ręce wy-
ciągnięte są do podjęcia jakiegoś przedmiotu z boku leżącego, uczyń tułów
zwrócony piersiami w tę stronę w stawie pasa” 21 22) — i dalej „Nie rób nigdy
głowy prosto na ramionach, ale odwróć ją w bok na prawo, albo na lewo,
chociaż postać patrzy tu albo tam, albo prosto, aby był ruch ukazujący
w niej życie, a nie senność” 23). — Leonardo wykłada tu zasadę ciągłości ruchu;
chodzi o to, że poruszenia np. ręki wprawia w ruch całe ciało. Zwrot postaci
na opisywanym portrecie, charakterystyczny dla Leonarda i często przezeń
stosowany, wykazuje takie właśnie pojmowanie ruchu (ryc. 9 i 10).
W innym miejscu analizuje on bardzo subtelnie odruch spowodowany
bezpośrednią przyczyną: „Jeżeli ruch człowieka spowodowany jest wpływem
zewnętrznym, wpływ wywiera swój skutek natychmiast, albo nie; jeżeli jest
natychmiastowy, człowiek poruszony zwraca najpierw ku przyczynie zmysł
najpotrzebniejszy, to jest wzrok, stopy wtedy pozostają jeszcze na miejscu,
2*
21) Ibid., CLXXXIII, str. 46.
22) Ibid., CCXI, str. 52.
2S) Ibid., CCXLII, str. 59—60.
19