DOI Artikel:
Bobrowska, Irena: Tryptyk ze sceną ś. Rodziny w zbiorach Domu Matejki: Z dziejów malastwa polskiego w okresie wczesnego Odrodzenia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0063
ołtarzyk jak predellę tryptyku w Bodzentynie;
w obu bowiem przypadkach nawet szczegóły
stroju przedstawiają się prawie identycznie
(ryc. 37 i ryc. 38). A jednak pomimo wspomnia-
nych zbieżności nie da się obu zabytków przy-
pisać jednemu mistrzowi. Dzieła Mistrza ołta-
rza bodzentyńskiego stanowiły niewątpliwie
godne naśladowania, lecz niedościgłe wzory.
Tryptyk krakowski, mniej finezyjny w rysun-
ku, mniej doskonały w zakresie przedstawiania
czy to twarzy ludzkiej, czy w dziedzinie kształ-
towania proporcji lub kreślenia wytwornych
dłoni o ruchliwych i wygiętych palcach, to za-
ledwie refleks stylu wielkiego artysty.
Ale, rzecz godna uwagi, nawet sam ołtarz
bodzentyński nie przedstawia się jednolicie,
gdyż wielka scena środkowa tego ołtarza,
z przedstawieniem Zaśnięcia Matki Boskiej
ujawnia różnice w stosunku do jego predelli
i skrzydeł. Obraz główny zawiera więcej pier-
wiastków dramatycznych i postwoszowskiego
dynamizmu, więcej niepokoju i pogłębienia
psychicznego oraz więcej wartości malarskich
i światłocieniowych w stosunku do innych czę-
ści ołtarza. Predella zaś i skrzydła przedstawia-
ją się mimo swego realizmu bardziej konser-
watywnie i bardziej mieszczańsko; pod wzglę-
dem formalnym zachowały więcej z gotyckie-
go linearyzmu i sztywności, widocznej m. in.
w traktowaniu łamanych twardo i jak gdyby
„blaszanych” draperyj, jakże różnych od miękkich tkanin, widocznych w sce-
nie centralnej, niewątpliwie bliżej renesansowego pojmowania typu ludz-
kiego i formy. Wreszcie zachodzą pewne różnice między typami ludzkimi
w części środkowej ołtarza a przedstawionymi na jego skrzydłach. Typ
Matki Boskiej w obrazie głównym jest bardziej dziewczęcy, na skrzydłach
zaś występuje typ bardziej dojrzały. Typ pierwszy charakteryzuje wysokie
czoło, odgięty nos i zbyt krótka broda, typ drugi cechują smuklejsze pro-
porcje i nos z lekka zagięty. Również między postaciami męskimi predelli
a postaciami apostołów części środkowej widoczne są znaczne różnice.
Tę dwoistość ołtarza przy pewnych wspólnych dla całości cechach można
wyjaśnić przypuszczeniem, że mistrz kierujący warsztatem wykonał część
środkową tryptyku, a uczniowie resztę.
Ryc. 38. Tryptyk z Bodzentyna,
fragment predelli.
37
w obu bowiem przypadkach nawet szczegóły
stroju przedstawiają się prawie identycznie
(ryc. 37 i ryc. 38). A jednak pomimo wspomnia-
nych zbieżności nie da się obu zabytków przy-
pisać jednemu mistrzowi. Dzieła Mistrza ołta-
rza bodzentyńskiego stanowiły niewątpliwie
godne naśladowania, lecz niedościgłe wzory.
Tryptyk krakowski, mniej finezyjny w rysun-
ku, mniej doskonały w zakresie przedstawiania
czy to twarzy ludzkiej, czy w dziedzinie kształ-
towania proporcji lub kreślenia wytwornych
dłoni o ruchliwych i wygiętych palcach, to za-
ledwie refleks stylu wielkiego artysty.
Ale, rzecz godna uwagi, nawet sam ołtarz
bodzentyński nie przedstawia się jednolicie,
gdyż wielka scena środkowa tego ołtarza,
z przedstawieniem Zaśnięcia Matki Boskiej
ujawnia różnice w stosunku do jego predelli
i skrzydeł. Obraz główny zawiera więcej pier-
wiastków dramatycznych i postwoszowskiego
dynamizmu, więcej niepokoju i pogłębienia
psychicznego oraz więcej wartości malarskich
i światłocieniowych w stosunku do innych czę-
ści ołtarza. Predella zaś i skrzydła przedstawia-
ją się mimo swego realizmu bardziej konser-
watywnie i bardziej mieszczańsko; pod wzglę-
dem formalnym zachowały więcej z gotyckie-
go linearyzmu i sztywności, widocznej m. in.
w traktowaniu łamanych twardo i jak gdyby
„blaszanych” draperyj, jakże różnych od miękkich tkanin, widocznych w sce-
nie centralnej, niewątpliwie bliżej renesansowego pojmowania typu ludz-
kiego i formy. Wreszcie zachodzą pewne różnice między typami ludzkimi
w części środkowej ołtarza a przedstawionymi na jego skrzydłach. Typ
Matki Boskiej w obrazie głównym jest bardziej dziewczęcy, na skrzydłach
zaś występuje typ bardziej dojrzały. Typ pierwszy charakteryzuje wysokie
czoło, odgięty nos i zbyt krótka broda, typ drugi cechują smuklejsze pro-
porcje i nos z lekka zagięty. Również między postaciami męskimi predelli
a postaciami apostołów części środkowej widoczne są znaczne różnice.
Tę dwoistość ołtarza przy pewnych wspólnych dla całości cechach można
wyjaśnić przypuszczeniem, że mistrz kierujący warsztatem wykonał część
środkową tryptyku, a uczniowie resztę.
Ryc. 38. Tryptyk z Bodzentyna,
fragment predelli.
37