DOI Artikel:
Gutkowska-Rychlewska, Maria: Zabytkowy ubiór renesansowy w. XVI
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21218#0126
kolorów, a wreszcie jeżeli cały strój był jednobarwny, jedwabne pończochy
bywały jaśniejsze lub innego koloru. Nakrycia głowy we Francji były w tym
czasie różnego kształtu. Król używał z upodobaniem małej aksamitnej cza-
peczki z wąskimi brzegami z egretą z piór na przodzie, co przypominało
małe kobiece aksamitne berety. Obok tego noszono kapelusze aksamitne wy-
sokie, podobnie jak przy naszym stroju, ozdobione na przodzie kitą piór,
sterczących pionowo w oprawie z piór strusich.
W stosunku do przedstawionej mody francuskiej z dwóch odcinków
w. XVI, strój krakowski należy pod względem kroju do umiarkowanego,
wcześniejszego typu mody ok. r. 1573, z mało wysuniętą, wydłużoną przed-
nią częścią „wamsa“. Technika haftu, wykonanego kładzionym i przyczepia-
nym do tła tkaniny sznureczkiem, występuje we Francji przy końcu w. XVI13).
W kompozycji tych haftów widoczne są pewne analogie z naszym za-
bytkiem, mianowicie w układzie regularnej sieci ornamentu z cienkich eso-
watych linii, ujmujących jakiś niewielki motyw roślinny. Stylizacja motywów
haftu przywodzi na myśl drobnowzorzyste tkaniny renesansowe. Podział
na tkaniny dekoracyjne o dużych motywach i tkaniny odzieżowe o drob-
nym rysunku ornamentu przyjmuje się w późniejszym okresie renesansu.
Kompozycja ornamentu tych tkanin polega na symetrycznym podziale całej
powierzchni na drobne, l'ecz przejrzyście ujęte motywy. W haftach tego typu
pozostał jeszcze kaligraficzny dukt linji ornamentu typowy dla arabeski, spo-
tykanej we wczesnym okresie w. XVI.
Rzadko spotykane jest użycie na „wams“ samych pasów pasmanterii, ze-
szywanych z pozostawieniem przerw (niem. Schlitze) na piersiach. Przeważnie
używano na wierzchnie „wamsy” tkanin jednolitych w barwie, gładkich, które
rozcinano.
Wobec braku bliższych szczegółów, odnoszących się do właściciela ubioru,
nie można z całą pewnością określić, gdzie wykonano wytworny, dworski
strój krakowski, a także orzec czy jest on dziełem rzemieślników polskich.
Wiadomo, że w r. 1581 w Krakowie i najbliższej okolicy istniało osiemdzie-
siąt warsztatów krawieckich 14). W tak wielkim skupieniu pracowni krawiec-
kich wyodrębnili się właściciele warsztatów, gdzie sporządzano ubiory wy-
kwintne; nosili oni nazwę „krawców szyjących jedwabiem” i płacili znacznie
wyższe podatki od krawców zwyczajnych, szyjących ubiory ze sukna i tkanin
grubszych. Przy tak posuniętej specjalizacji zapewne i poziom umiejętności
zawodowych musiał być wysoki, a jak świadczą wzmianki literatury ów-
czesnej, orientowali się oni doskonale w zmieniających się odcieniach mody.
Nie można jednak wykluczyć możliwości sporządzenia naszego ubioru
przez rzemieślników francuskich. Wiadomo, że z królem Pienrykiem przybyło
do Polski około tysiąca przedstawicieli szlachty i arystokracji francuskiej, któ-
13) M. Dreger, Kiinstlerische Entwicklung der Weberei und Strickerei, Wien 1904,
sir. 221—222, tabl. 250 a, b.
14) I. Baranowski, Przemyśl polski w w, XVI, Krawiectwo, Warszawa 1919, str. 181.
120
bywały jaśniejsze lub innego koloru. Nakrycia głowy we Francji były w tym
czasie różnego kształtu. Król używał z upodobaniem małej aksamitnej cza-
peczki z wąskimi brzegami z egretą z piór na przodzie, co przypominało
małe kobiece aksamitne berety. Obok tego noszono kapelusze aksamitne wy-
sokie, podobnie jak przy naszym stroju, ozdobione na przodzie kitą piór,
sterczących pionowo w oprawie z piór strusich.
W stosunku do przedstawionej mody francuskiej z dwóch odcinków
w. XVI, strój krakowski należy pod względem kroju do umiarkowanego,
wcześniejszego typu mody ok. r. 1573, z mało wysuniętą, wydłużoną przed-
nią częścią „wamsa“. Technika haftu, wykonanego kładzionym i przyczepia-
nym do tła tkaniny sznureczkiem, występuje we Francji przy końcu w. XVI13).
W kompozycji tych haftów widoczne są pewne analogie z naszym za-
bytkiem, mianowicie w układzie regularnej sieci ornamentu z cienkich eso-
watych linii, ujmujących jakiś niewielki motyw roślinny. Stylizacja motywów
haftu przywodzi na myśl drobnowzorzyste tkaniny renesansowe. Podział
na tkaniny dekoracyjne o dużych motywach i tkaniny odzieżowe o drob-
nym rysunku ornamentu przyjmuje się w późniejszym okresie renesansu.
Kompozycja ornamentu tych tkanin polega na symetrycznym podziale całej
powierzchni na drobne, l'ecz przejrzyście ujęte motywy. W haftach tego typu
pozostał jeszcze kaligraficzny dukt linji ornamentu typowy dla arabeski, spo-
tykanej we wczesnym okresie w. XVI.
Rzadko spotykane jest użycie na „wams“ samych pasów pasmanterii, ze-
szywanych z pozostawieniem przerw (niem. Schlitze) na piersiach. Przeważnie
używano na wierzchnie „wamsy” tkanin jednolitych w barwie, gładkich, które
rozcinano.
Wobec braku bliższych szczegółów, odnoszących się do właściciela ubioru,
nie można z całą pewnością określić, gdzie wykonano wytworny, dworski
strój krakowski, a także orzec czy jest on dziełem rzemieślników polskich.
Wiadomo, że w r. 1581 w Krakowie i najbliższej okolicy istniało osiemdzie-
siąt warsztatów krawieckich 14). W tak wielkim skupieniu pracowni krawiec-
kich wyodrębnili się właściciele warsztatów, gdzie sporządzano ubiory wy-
kwintne; nosili oni nazwę „krawców szyjących jedwabiem” i płacili znacznie
wyższe podatki od krawców zwyczajnych, szyjących ubiory ze sukna i tkanin
grubszych. Przy tak posuniętej specjalizacji zapewne i poziom umiejętności
zawodowych musiał być wysoki, a jak świadczą wzmianki literatury ów-
czesnej, orientowali się oni doskonale w zmieniających się odcieniach mody.
Nie można jednak wykluczyć możliwości sporządzenia naszego ubioru
przez rzemieślników francuskich. Wiadomo, że z królem Pienrykiem przybyło
do Polski około tysiąca przedstawicieli szlachty i arystokracji francuskiej, któ-
13) M. Dreger, Kiinstlerische Entwicklung der Weberei und Strickerei, Wien 1904,
sir. 221—222, tabl. 250 a, b.
14) I. Baranowski, Przemyśl polski w w, XVI, Krawiectwo, Warszawa 1919, str. 181.
120