DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Fedorowicz, Anna: Obraz madonny w komnacie: z zagadnień malarstwa Śląskiego II Połowy XV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13792#0107
OBRAZ MADONNY W KOMNACIE
101
demdziesiątych XV stulecia powstają dzieła,
które są kontynuacją, konsekwentnym następ-
stwem twórczości Mistrza Ołtarza św. Barbary
i jego warsztatu. Przykładowo wymienić moż-
na tryptyk ze sceną Ukrzyżowania z Gaci Śląs-
kiej, obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi, Ma-
donnę z dzieciątkiem z kościoła Klarysek we
Wrocławiu (Muzeum Śląskie we Wrocławiu),
kwaterę ze sceną Pokłonu Trzech Króli z koś-
cioła Bożego Ciała we Wrocławiu (Muzeum
Archidiecezjalne we Wrocławiu) oraz cały sze-
reg innych. Powtarzają one czy rozwijają pro-
gram artystyczny zawarty w ołtarzu św. Bar-
bary. Nie można się w nich natomiast doszu-
kać jakiegokolwiek wpływu odmiennej i bardzo
charakterystycznej indywidualności autora ob-
razu Madonny w komnacie. Trudno sobie wy-
obrazić, by malarz, którego odrębność i ory-
ginalność tak bardzo wyróżniła obraz Madonny
spośród współczesnego mu malarstwa, a nawet
od ołtarza św. Barbary, który powstał przecież
w obrębie tego samego warsztatu, do którego
bezsprzecznie nasz mistrz należał, nie pozosta-
wił po sobie większej ilości dzieł. Przede wszy-
stkim zaś, by tak oryginalna i nowa na tym
terenie jego twórczość, nie odbiła się żadnym
echem u współczesnych mu lub młodszych po-
koleń artystów. Jedno nasuwa się logiczne wy-
tłumaczenie tego pozornie niezrozumiałego fak-
tu, mianowicie krótki okres pobytu tego ar-
tysty na terenie Śląska.
Wiemy, że ołtarz św. Barbary pochodzi
z roku 1447. Jeżeli przyjmiemy, że autorem
zewnętrznych skrzydeł ołtarza św. Barbary, jak
też Veraikonów z kościoła św. Barbary i z ko-
ścioła św. Piotra i Pawła z Legnicy, które
zdaniem historyków sztuki25 powstały w po-
łowie stulecia, był twórca obrazu Madonny
w komnacie, to datowanie tego obrazu na
lata niezbyt odległe od tego okresu wydaje się
słuszne. A zatem obraz Madonny nie mógł po-
wstać przypuszczalnie później jak około pięć-
dziesiątych lat XV wieku.
Zważywszy, że nasze dzieło było najpraw-
dopodobniej inspirowane wzorami niderlandz-
kich mistrzów, i to z okresu wcześniejszego,
bo braci van Eyck i Mistrza z Flemalle, oraz
że analiza stylistyczna potwierdza to przypu-
szczenie, to uznanie lat pięćdziesiątych XV stu-
lecia za datę powstania obrazu Madonny
w komnacie wydaje się być prawdopodobne
i uzasadnione.
25 Braune, o.c, s. 56; Otto, o.c, s. 442 nn.
LE TABLEAU DE MADONE DANS LA CHAMBRE
DES PROBLEMES DE LA PEINTURE SILESIENNE DE LA SECONDE MOITIE DU XVe SlECLE
Le tableau de Madone dans la chambre provient
d'une collection privee des ouvrages d'art ramasses
en Silesie au XIXe siecle. Ju.squ'a present, il n'etait
pas etudie quoique il soit mentionne plusieurs fois
par les historiens d'art. Cetaient toujours des re-
marąues concernant les analogies plus ou moins pro-
ches de ce tableau avec 1'autel de Sainte Barbe.
L'ouvrage en ąuestion etait toujours mentionne en
marge du probleme de 1'autel wrocławien et de son
Maitre, comme un phenomene proche mais secon-
daire qui ne meritait pas une attention particuliere.
Ainsi, la litterature a ce sujet se limite-t-elle a de
rares remarąues generales.
Le tableau presente la Madone et 1'Enfant, avec
deux anges de deux cótes, debout, dans une petite
chambre gothiąue dont 1'interieur est rempli d'objets
de menage. Par la fenetre, on voit un vaste paysage
de montagne.
L'ouvrage en ąuestion offre l'exemple de la con-
frontation de deux courtants dans la peinture: de
1'idealisme gothiąue avec le realisme qui germe
lentement a cette epoąue. Le groupe du premier plan
est presente encore d'une faęon traditionnelle. Les
figures sont hieratiąues, immobiles, dignes et ma-
jestueuses, aux visages banaux, prives d'expression
plus profonde. Cependant, la composition de la scenę
principale sur le fond d'une concrete piece habi-
table, est un fait nouveau dans la peinture silesienne
de cette epoąue. L'artiste remplace le fond dore tradi-
tionnel par un interieur intime d'une maison, rempli
de simples objets de menage, et, par la fenetre, il
montre un paysage avec toute la richesse de divers
motifs.
Le tableau est concu d'une faęon artistiąue. Les
contours sont mous et les tons, subtilement nuances,
se confondent tout en effaęant les limites entre les
plans de couleurs d'une gammę calme et restreinte.
Nous pouvons l'observer le mieux dans une partie
de vetement et dans le paysage.
La lumiere est un nouveau element que 1'artiste
introduit, encore timidement. II la developpe d'une
faęon consequente dans une partie du paysage et
dans l'interieur de la piece et il la dispose, tout en
gardant son intensite, sur les elements particuliers
du tableau.
La perspective de l'interieur de la piece n'est
pas encore tout a fait correcte, neanmoins, l'artiste
tache d'obtenir la profondeur par la disposition des
lignes et des plans, tout en renonęant a la faęon
traditionnelle et conventionnelle de construire 1'espace
qui consistait a amonceller les personnes et les
objets.
Le modelage pictural, les valeurs du coloris et
du clairobscur, et, avant tout, la reconstruction mi-
nutieuse et fidele de la naturę aussi bien dans les
details du paysage que dans l'equipement de la pie-
ce, elevent le tableau en question a un niveau in-
connu en Silesie jusqu'a cette epoque-la. Ces valeurs
prouvent une influence de la peinture neerlandaise
qui inspira sans doute le createur du tableau wro-
cławien.
II semble que la Madone dans la chambre fut
101
demdziesiątych XV stulecia powstają dzieła,
które są kontynuacją, konsekwentnym następ-
stwem twórczości Mistrza Ołtarza św. Barbary
i jego warsztatu. Przykładowo wymienić moż-
na tryptyk ze sceną Ukrzyżowania z Gaci Śląs-
kiej, obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi, Ma-
donnę z dzieciątkiem z kościoła Klarysek we
Wrocławiu (Muzeum Śląskie we Wrocławiu),
kwaterę ze sceną Pokłonu Trzech Króli z koś-
cioła Bożego Ciała we Wrocławiu (Muzeum
Archidiecezjalne we Wrocławiu) oraz cały sze-
reg innych. Powtarzają one czy rozwijają pro-
gram artystyczny zawarty w ołtarzu św. Bar-
bary. Nie można się w nich natomiast doszu-
kać jakiegokolwiek wpływu odmiennej i bardzo
charakterystycznej indywidualności autora ob-
razu Madonny w komnacie. Trudno sobie wy-
obrazić, by malarz, którego odrębność i ory-
ginalność tak bardzo wyróżniła obraz Madonny
spośród współczesnego mu malarstwa, a nawet
od ołtarza św. Barbary, który powstał przecież
w obrębie tego samego warsztatu, do którego
bezsprzecznie nasz mistrz należał, nie pozosta-
wił po sobie większej ilości dzieł. Przede wszy-
stkim zaś, by tak oryginalna i nowa na tym
terenie jego twórczość, nie odbiła się żadnym
echem u współczesnych mu lub młodszych po-
koleń artystów. Jedno nasuwa się logiczne wy-
tłumaczenie tego pozornie niezrozumiałego fak-
tu, mianowicie krótki okres pobytu tego ar-
tysty na terenie Śląska.
Wiemy, że ołtarz św. Barbary pochodzi
z roku 1447. Jeżeli przyjmiemy, że autorem
zewnętrznych skrzydeł ołtarza św. Barbary, jak
też Veraikonów z kościoła św. Barbary i z ko-
ścioła św. Piotra i Pawła z Legnicy, które
zdaniem historyków sztuki25 powstały w po-
łowie stulecia, był twórca obrazu Madonny
w komnacie, to datowanie tego obrazu na
lata niezbyt odległe od tego okresu wydaje się
słuszne. A zatem obraz Madonny nie mógł po-
wstać przypuszczalnie później jak około pięć-
dziesiątych lat XV wieku.
Zważywszy, że nasze dzieło było najpraw-
dopodobniej inspirowane wzorami niderlandz-
kich mistrzów, i to z okresu wcześniejszego,
bo braci van Eyck i Mistrza z Flemalle, oraz
że analiza stylistyczna potwierdza to przypu-
szczenie, to uznanie lat pięćdziesiątych XV stu-
lecia za datę powstania obrazu Madonny
w komnacie wydaje się być prawdopodobne
i uzasadnione.
25 Braune, o.c, s. 56; Otto, o.c, s. 442 nn.
LE TABLEAU DE MADONE DANS LA CHAMBRE
DES PROBLEMES DE LA PEINTURE SILESIENNE DE LA SECONDE MOITIE DU XVe SlECLE
Le tableau de Madone dans la chambre provient
d'une collection privee des ouvrages d'art ramasses
en Silesie au XIXe siecle. Ju.squ'a present, il n'etait
pas etudie quoique il soit mentionne plusieurs fois
par les historiens d'art. Cetaient toujours des re-
marąues concernant les analogies plus ou moins pro-
ches de ce tableau avec 1'autel de Sainte Barbe.
L'ouvrage en ąuestion etait toujours mentionne en
marge du probleme de 1'autel wrocławien et de son
Maitre, comme un phenomene proche mais secon-
daire qui ne meritait pas une attention particuliere.
Ainsi, la litterature a ce sujet se limite-t-elle a de
rares remarąues generales.
Le tableau presente la Madone et 1'Enfant, avec
deux anges de deux cótes, debout, dans une petite
chambre gothiąue dont 1'interieur est rempli d'objets
de menage. Par la fenetre, on voit un vaste paysage
de montagne.
L'ouvrage en ąuestion offre l'exemple de la con-
frontation de deux courtants dans la peinture: de
1'idealisme gothiąue avec le realisme qui germe
lentement a cette epoąue. Le groupe du premier plan
est presente encore d'une faęon traditionnelle. Les
figures sont hieratiąues, immobiles, dignes et ma-
jestueuses, aux visages banaux, prives d'expression
plus profonde. Cependant, la composition de la scenę
principale sur le fond d'une concrete piece habi-
table, est un fait nouveau dans la peinture silesienne
de cette epoąue. L'artiste remplace le fond dore tradi-
tionnel par un interieur intime d'une maison, rempli
de simples objets de menage, et, par la fenetre, il
montre un paysage avec toute la richesse de divers
motifs.
Le tableau est concu d'une faęon artistiąue. Les
contours sont mous et les tons, subtilement nuances,
se confondent tout en effaęant les limites entre les
plans de couleurs d'une gammę calme et restreinte.
Nous pouvons l'observer le mieux dans une partie
de vetement et dans le paysage.
La lumiere est un nouveau element que 1'artiste
introduit, encore timidement. II la developpe d'une
faęon consequente dans une partie du paysage et
dans l'interieur de la piece et il la dispose, tout en
gardant son intensite, sur les elements particuliers
du tableau.
La perspective de l'interieur de la piece n'est
pas encore tout a fait correcte, neanmoins, l'artiste
tache d'obtenir la profondeur par la disposition des
lignes et des plans, tout en renonęant a la faęon
traditionnelle et conventionnelle de construire 1'espace
qui consistait a amonceller les personnes et les
objets.
Le modelage pictural, les valeurs du coloris et
du clairobscur, et, avant tout, la reconstruction mi-
nutieuse et fidele de la naturę aussi bien dans les
details du paysage que dans l'equipement de la pie-
ce, elevent le tableau en question a un niveau in-
connu en Silesie jusqu'a cette epoque-la. Ces valeurs
prouvent une influence de la peinture neerlandaise
qui inspira sans doute le createur du tableau wro-
cławien.
II semble que la Madone dans la chambre fut