DOI issue:
Sprawozdania
DOI article:Gębczak, Józef: Muzeum Śląskie w latach 1957-1961
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13792#0180
MUZEUM ŚLĄSKIE W LATACH 1957—1961
173
ganizacyjnych Muzeum, a systematycznie uzupełnia-
ny zbiór instrukcji i przepisów wewnętrznych regulo-
wał ich tok pracy, podział czynności i formy kon-
troli. Własnego jednak statutu Muzeum nadal nie po-
siadało. Miała mu dać podstawy dopiero nowa ustawa
muzealna.
W zakresie form udostępniania zbiorów i w pra-
cy oświatowej posiadało Muzeum ustalony program
działania, realizowany przez zespół Działu Naukowo-
-Oświatowego, mający w dorobku poważne w skali
krajowej osiągnięcia.
Wśród spraw organizacyjnych miała szczególnie
doniosłe znaczenie regulacja płac pracowników dzia-
łalności podstawowej w muzealnictwie, dokonana
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 IX 1958 r.
— z ważnością od 1 X 1958 r. Przeprowadzona jedno-
cześnie weryfikacja kwalifikacji usunęła istniejące
poprzednio dysproporcje w uposażeniu pracowników
i przyniosła wzrost płac dla pracowników kwalifiko-
wanych o 45%. W związku z weryfikacją wszyscy
pracownicy działalności podstawowej Muzeum Ślą-
skiego otrzymali arkusze kwalifikacyjne, wydane
przez Komisję Kwalifikacyjną, powołaną w trybie
określonym Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki
z dnia 22 X 1958 r.
W ramach uprawnień wynikających z decentrali-
zacji Wydział Kultury przeprowadził w lecie 1958 r.
kontrolę stanu i działalności Muzeum Śląskiego. Ko-
misja złożona z przedstawicieli Wydziału Kultury
i Komisji Kultury WRN po dokonaniu szeregu od-
wiedzin w Muzeum i spotkań z pracownikami spo-
rządziła sprawozdanie, w którym oceniła działalność
Muzeum „na ogół pozytywnie", a uwagi i spostrze-
żenia, sformułowane w 13 punktach-wnioskach, prze-
znaczonych do realizacji przez Dyrekcję Muzeum Ślą-
skiego, złożyła w Prezydium WRN.
Wnioski obejmowały zarówno sprawy ogólne, jak
np. postulat opracowania całości zbiorów, rozszerze-
nia zakresu prac konserwacyjnych, podniesienia po-
ziomu pracy naukowej, jak i bardziej szczegółowe,
np. utworzenia Rady Muzealnej i rozstrzygnięcia
sprawy Muzeum Historycznego w Starym Ratuszu.
Zastrzeżenia zarówno ze strony Wydziału Kultury,
jak i Dyrekcji Muzeum, wywołał ostatni ze zgłoszo-
nych przez Komisję Kultury WRN wniosków, doma-
gający się likwidacji Działu Naukowo-Oświatowego.
Po otrzymaniu wspomnianych wniosków Dyrekcja
Muzeum przedstawiła plan ich realizacji, zaznaczając,
że nie uważa za celowe i słuszne likwidowanie Dzia-
łu Naukowo-Oświatowego, chociaż uznaje konieczność
reorganizacji tego Działu.
W omówieniu współpracy Muzeum z Wydziałem
Kultury podkreślić trzeba znaczną aktywność Wy-
działu Kultury w mobilizowaniu Muzeum głównie do
zaspokajania potrzeb placówek terenowych, zarówno
istniejących, jak i będących w trakcie powstawania,
którym Wydział Kultury z reguły życzliwie patro-
nował.
W sprawach programu badań naukowych i wy-
staw Wydział Kultury pozostawiał Muzeum daleko
idącą samodzielność. Udzielał jednak poparcia, rów-
nież finansowego, każdej inicjatywie w zakresie ba-
dań terenowych, z czego dość wydatnie korzystały
Działy Etnograficzny i Archeologiczny. Obydwa te
Działy głównie na subwencjach Wydziału KulLury
oparły swoje pierwsze wydawnictwa naukowe.
Zmiana na stan ow isku dyrektora
w 1959 r. Mgr Józef G ę b c z a k, kustosz Biblioteki
Muzeum Śląskiego, pełniący od 1 III 1953 r. obo-
wiązki dyrektora Muzeum Śląskiego, ustąpił z tego
stanowiska z dniem 31 V 1959 r. obejmując z po-
wrotem kierownictwo Biblioteki. Z dniem 1 VI 1959 r.
dyrektorem Muzeum Śląskiego mianowany został dr
Zbigniew H o r n u n g, prof. Uniwersytetu Wrocław-
skiego. Nowy dyrektor wracał na stanowisko, które
przed 6 laty opuścił, powołany na katedrę uniwersy-
tecką do Torunia. Za dyrekcji dr. G ii 111 e r a dr Hor-
nung był kustoszem Działu Szuki Średniowiecznej,
po śmierci dyr. Guttlera przez rok pełnił obowiązki
dyrektora Muzeum Śląskiego.
Powrót Profesora do Wrocławia stworzył natu-
ralną okazję, aby funkcję dyrektora powierzyć kie-
rownikowi katedry historii sztuki, jak to aktualnie
w wielu uniwersyteckich ośrodkach ma miejsce. Mu-
zeum Śląskie, przywiązując do naukowej działalności
wielką wagę, widziało w osobie prof. Hornunga prze-
de wszystkim kierownika naukowego zespołu muzeal-
nego. Prof. Hornung znał dobrze Muzeum i cały
zespół pracowników, więc nie przewidywano, aby
poprowadzenie placówki miało mu nastręczyć jakieś
trudności.
Trzeba tu jeszcze dodać, że ze zmianą na stanowi-
sku dyrektora ogół pracowników Muzeum od dawna
wiązał nadzieje na podniesienie rangi Muzeum Ślą-
skiego i zaliczenie go do I kategorii, z czym — nie
ma tu co ukrywać — łączyło się podniesienie stawek
uposażeniowych i szereg innych korzyści dla instytu-
cji. W osobie prof. Hornunga zyskiwało Muzeum
trzeciego samodzielnego pracownika nauki (obok doc.
W. Sarnowskiej i doc. J. Demela), a właśnie ich ilość
miała decydujące znaczenie dla powodzenia starań. Tę
nadzieję na I kategorię dla Muzeum Śląskiego od daw-
na pielęgnował dyr. Gębczak i z chwilą, gdy przyszła
wiadomość o przyznaniu docentury dla dr. Dcmela,
pospieszył do bawiącego właśnie we Wrocławiu prof.
Hornunga z gorącą namową, aby objął stanowisko
dyrektora Muzeum i powiększył w ten sposób do
trzech liczbę tych niezbędnych „samodzielnych".
Budynki muzealne, inwestycje i re-
monty. Chociaż stan posiadania w okresie sprawo-
zdawczym zasadniczo nie uległ zmianie, to jednak
podjęte zostały i częściowo przeprowadzone inwe-
stycyjne roboty budowlane, mające zmiany taki?
w niedalekiej przyszłości spowodować. Nie od rzeczy
będzie więc przypomnieć stan dotychczasowy. Muze-
um nadal posiadało na terenie miasta 4 budynki:
1. Gmach główny nad Odrą obok Województwa;
2. Stary Ratusz z Sukiennicami (obejmującymi czte-
ry kamieniczki stanowiące zaplecze Ratusza) — jako
Odział Muzeum Historyczne m. Wrocławia; 3. Od-
dział Etnograficzny przy ul. Kazimierza Wielkiego 33;
4. budynek Działu Archeologicznego przy pl. Wol-
ności 7. Dwa ostatnie budynki wchodziły w skład
większego kompleksu zabudowań tzw. „Zamku", któ-
rego pozostałe trzy człony zostały zniszczone poża-
rem w 1945 r. Całość kompleksu zamkowego s"arowi-
ła niegdyś jedną z rezydencji Fryderyka II i kolej-
173
ganizacyjnych Muzeum, a systematycznie uzupełnia-
ny zbiór instrukcji i przepisów wewnętrznych regulo-
wał ich tok pracy, podział czynności i formy kon-
troli. Własnego jednak statutu Muzeum nadal nie po-
siadało. Miała mu dać podstawy dopiero nowa ustawa
muzealna.
W zakresie form udostępniania zbiorów i w pra-
cy oświatowej posiadało Muzeum ustalony program
działania, realizowany przez zespół Działu Naukowo-
-Oświatowego, mający w dorobku poważne w skali
krajowej osiągnięcia.
Wśród spraw organizacyjnych miała szczególnie
doniosłe znaczenie regulacja płac pracowników dzia-
łalności podstawowej w muzealnictwie, dokonana
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 IX 1958 r.
— z ważnością od 1 X 1958 r. Przeprowadzona jedno-
cześnie weryfikacja kwalifikacji usunęła istniejące
poprzednio dysproporcje w uposażeniu pracowników
i przyniosła wzrost płac dla pracowników kwalifiko-
wanych o 45%. W związku z weryfikacją wszyscy
pracownicy działalności podstawowej Muzeum Ślą-
skiego otrzymali arkusze kwalifikacyjne, wydane
przez Komisję Kwalifikacyjną, powołaną w trybie
określonym Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki
z dnia 22 X 1958 r.
W ramach uprawnień wynikających z decentrali-
zacji Wydział Kultury przeprowadził w lecie 1958 r.
kontrolę stanu i działalności Muzeum Śląskiego. Ko-
misja złożona z przedstawicieli Wydziału Kultury
i Komisji Kultury WRN po dokonaniu szeregu od-
wiedzin w Muzeum i spotkań z pracownikami spo-
rządziła sprawozdanie, w którym oceniła działalność
Muzeum „na ogół pozytywnie", a uwagi i spostrze-
żenia, sformułowane w 13 punktach-wnioskach, prze-
znaczonych do realizacji przez Dyrekcję Muzeum Ślą-
skiego, złożyła w Prezydium WRN.
Wnioski obejmowały zarówno sprawy ogólne, jak
np. postulat opracowania całości zbiorów, rozszerze-
nia zakresu prac konserwacyjnych, podniesienia po-
ziomu pracy naukowej, jak i bardziej szczegółowe,
np. utworzenia Rady Muzealnej i rozstrzygnięcia
sprawy Muzeum Historycznego w Starym Ratuszu.
Zastrzeżenia zarówno ze strony Wydziału Kultury,
jak i Dyrekcji Muzeum, wywołał ostatni ze zgłoszo-
nych przez Komisję Kultury WRN wniosków, doma-
gający się likwidacji Działu Naukowo-Oświatowego.
Po otrzymaniu wspomnianych wniosków Dyrekcja
Muzeum przedstawiła plan ich realizacji, zaznaczając,
że nie uważa za celowe i słuszne likwidowanie Dzia-
łu Naukowo-Oświatowego, chociaż uznaje konieczność
reorganizacji tego Działu.
W omówieniu współpracy Muzeum z Wydziałem
Kultury podkreślić trzeba znaczną aktywność Wy-
działu Kultury w mobilizowaniu Muzeum głównie do
zaspokajania potrzeb placówek terenowych, zarówno
istniejących, jak i będących w trakcie powstawania,
którym Wydział Kultury z reguły życzliwie patro-
nował.
W sprawach programu badań naukowych i wy-
staw Wydział Kultury pozostawiał Muzeum daleko
idącą samodzielność. Udzielał jednak poparcia, rów-
nież finansowego, każdej inicjatywie w zakresie ba-
dań terenowych, z czego dość wydatnie korzystały
Działy Etnograficzny i Archeologiczny. Obydwa te
Działy głównie na subwencjach Wydziału KulLury
oparły swoje pierwsze wydawnictwa naukowe.
Zmiana na stan ow isku dyrektora
w 1959 r. Mgr Józef G ę b c z a k, kustosz Biblioteki
Muzeum Śląskiego, pełniący od 1 III 1953 r. obo-
wiązki dyrektora Muzeum Śląskiego, ustąpił z tego
stanowiska z dniem 31 V 1959 r. obejmując z po-
wrotem kierownictwo Biblioteki. Z dniem 1 VI 1959 r.
dyrektorem Muzeum Śląskiego mianowany został dr
Zbigniew H o r n u n g, prof. Uniwersytetu Wrocław-
skiego. Nowy dyrektor wracał na stanowisko, które
przed 6 laty opuścił, powołany na katedrę uniwersy-
tecką do Torunia. Za dyrekcji dr. G ii 111 e r a dr Hor-
nung był kustoszem Działu Szuki Średniowiecznej,
po śmierci dyr. Guttlera przez rok pełnił obowiązki
dyrektora Muzeum Śląskiego.
Powrót Profesora do Wrocławia stworzył natu-
ralną okazję, aby funkcję dyrektora powierzyć kie-
rownikowi katedry historii sztuki, jak to aktualnie
w wielu uniwersyteckich ośrodkach ma miejsce. Mu-
zeum Śląskie, przywiązując do naukowej działalności
wielką wagę, widziało w osobie prof. Hornunga prze-
de wszystkim kierownika naukowego zespołu muzeal-
nego. Prof. Hornung znał dobrze Muzeum i cały
zespół pracowników, więc nie przewidywano, aby
poprowadzenie placówki miało mu nastręczyć jakieś
trudności.
Trzeba tu jeszcze dodać, że ze zmianą na stanowi-
sku dyrektora ogół pracowników Muzeum od dawna
wiązał nadzieje na podniesienie rangi Muzeum Ślą-
skiego i zaliczenie go do I kategorii, z czym — nie
ma tu co ukrywać — łączyło się podniesienie stawek
uposażeniowych i szereg innych korzyści dla instytu-
cji. W osobie prof. Hornunga zyskiwało Muzeum
trzeciego samodzielnego pracownika nauki (obok doc.
W. Sarnowskiej i doc. J. Demela), a właśnie ich ilość
miała decydujące znaczenie dla powodzenia starań. Tę
nadzieję na I kategorię dla Muzeum Śląskiego od daw-
na pielęgnował dyr. Gębczak i z chwilą, gdy przyszła
wiadomość o przyznaniu docentury dla dr. Dcmela,
pospieszył do bawiącego właśnie we Wrocławiu prof.
Hornunga z gorącą namową, aby objął stanowisko
dyrektora Muzeum i powiększył w ten sposób do
trzech liczbę tych niezbędnych „samodzielnych".
Budynki muzealne, inwestycje i re-
monty. Chociaż stan posiadania w okresie sprawo-
zdawczym zasadniczo nie uległ zmianie, to jednak
podjęte zostały i częściowo przeprowadzone inwe-
stycyjne roboty budowlane, mające zmiany taki?
w niedalekiej przyszłości spowodować. Nie od rzeczy
będzie więc przypomnieć stan dotychczasowy. Muze-
um nadal posiadało na terenie miasta 4 budynki:
1. Gmach główny nad Odrą obok Województwa;
2. Stary Ratusz z Sukiennicami (obejmującymi czte-
ry kamieniczki stanowiące zaplecze Ratusza) — jako
Odział Muzeum Historyczne m. Wrocławia; 3. Od-
dział Etnograficzny przy ul. Kazimierza Wielkiego 33;
4. budynek Działu Archeologicznego przy pl. Wol-
ności 7. Dwa ostatnie budynki wchodziły w skład
większego kompleksu zabudowań tzw. „Zamku", któ-
rego pozostałe trzy człony zostały zniszczone poża-
rem w 1945 r. Całość kompleksu zamkowego s"arowi-
ła niegdyś jedną z rezydencji Fryderyka II i kolej-