DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0011
'J>an Vincent Scamo^J. 5
dinghen tot een over-groot §ieraet ftrecken, fooiien wydat d'oude Romeynen ende veeleer de
Griecken ende andere natiën, d'eene ende d'andere, de felve foo Qvervloedigh in hare ghebouwen
gebruyckt hebben, dat gelijck wy daer na hebben kunnen fien ende bemercken, daer van bykans een
oneyndelijck getal geweeft is.Eudeten defen propoofte verhaelt Plinius'm fijne natuurlijcke Hiftorie
als voor een wonder, dat t'fijnen tijde binnen Roomen foo vele Statuen waren, dat het daer door z&jè.
fcheen offer noch een ander machtigh volck gheweeft hadde: ende Dion feydt, dat de Stadt ten tijde "£3-
vanden Key fer Claudius, foo veele Statuen ende Schilderijen hadde, datfe daer niet ftaen konden, en- ^499.
de buyten moeiten ghebracht worden.
Ende indien het foo was, hoe veel te grooter moft de verwonderinghe zijn, foo hét ghetal der
Colommen, ghelijck wy hebben konnen bemercken, veel meerder was ende van veel grooter
koften, vermidts den arbeydt de materie, ende de fwarigheydt omme de felve te vervoeren, ende
veel meer noch omme foo fware ftucken op te rechten, ende te ftellen ter plaetfe daerfe wefen moe-
ften. Ende daer uyt kan men ghenoeghfaem afmeten datter gheen Marckt, Kercke, Stadthuys,
Badt-ftove, Schou-plaetfe ofte Amphitheatrum, gheen Perck, ofte oock gheen Galerije -, boghe*
triumphael, ofte ander groot werck, oyt gheweeft fy inde voorfpoet vande Romeynfche grootheyd,
die niet te ghelijck zy versiert gheweeft van een groot ghetal van feer hooghe Colommen van Mar-
ber ende andere koftelijcke fteenenaldaer ghebracht vande uytterfte deelen der werelt, zijnde wel
ghewrocht, ende dat met fonderlinghe konft ende uytnemenden arbeydt, fulcks dat de menfchelijc-
ke verftanden die de felve fien,fich daer over verwonderen ende verbaeft ftaen, dewijle alle de ghe-
bouwen van binnen ende van buyten met Colommen vercjert waren.
Ende omme de fake wat naeder in te fien, foo laet ons eens fulcken overlegh maecken, indien den x*Mj£
PandeofghelijchPliniusende Dio Cajjius fegghen) van Mar co Jgrippa ghemaeckt,ghehadt heeft en- zi.Vs.''
de op huyden noch beeft meer als 1 yo, foo Colommen als Pilafters,die wonder groot van Marber en- 514"
de feer cjerlijck zijn, ende evenwel noyt gereeckentis gheweeft onder de principaelfte, nochoock
niet onder de rijckfte ende meeft met Colommen vergierde Tempelen die daer waren > wat fouden'
wy dan fegghen vanden Tempel van lupiter Capitohnus ende foo vele andere. Daeromme maghmen
wel befluyren, dat het ghetal der Colommen, met reden een groote verwonderinge ende verbaeft-
heyt aenbrachten, den ghenendie de felve bemerckten inde principaelfte ghebouwen, waer over wy
veel liever, foo het moghelijck waer, Roomen fouden zien inden hooghften ftand van hare meëfte
grootheydt ende haren ouden Iuyfter > als alle de feven wonderen hier ende daer door de werelt ver-
fpreyt; want alfdan fouden wijfe onghetwijfelt verfamelt fien in eene Stadt, ende foude een wonder-
lijckdinghzijn foo wel het begrijpende, als het daerinne begrepen was. Maerwyfullen dit laten
varen ende komen in't particulier tot de Colommen, die de Griecken Stilos noemen, ende by de
Latijnen wordenfe Columnx ende hareftijlen Scapi ghenoemt,Ende vermits de fteel vande plant (nae PUnUib. t
het fegghen van Jrifioteles) is het ghene dat eerft voort komt endenytdeaerdefpruyt, endeden "j^3;
voet daer den menfche op ruft, van gelijcken, foo kunnen de Colommen nae de gedaente van d'een
ende d'andere ghemaeckt zijn, de welcke (ghelijck Fefius feydt) alfoo ghenaemt worden, Om datfe
het bovenfte van 't Huy s, ofte oock van alle andere ghebouwen, het welcke in 't Latijn Culmen ghe-
naemt wort, onder-ftutteden; nemende allbo het bovenfte deel voor het gheheel. Ende Plinius hout
het daer voor dat de Colommen eerft geftelt zijn geweeft in de kerckenjómme de doorgaende werc- nb.is.
ken te regeeren ende wel te onderftutten, (ghelijck Vitruvim'mede te kennen geeftjende niet om tot ^£6'
§ieraet te ftrecken,gelijckfe daer nae gedaen hebbenrende dat d eerfte Marmere Colommen geweeft 2!'
zijn die vanden Tempel van lupiter Olympius tot Athenen, dewelcke eyndelijck overgebracht zijnde
door <Sy//«,geftrekt hebben tot §ieraet vanden Tempel van lupiter Capitolinus tot Romen.Ende voor
fö vele wy hebbê kunnen vinden,lb zijn de Colommê eerft onder alle natiën gevonden geweeftj van-
de Egyptianen,hoewel bloot ende fonder eenige forme van Bafen ofte Capitelen, zijnde door hare
vaftigheydt feer bequaem om-laften te dragen, gelijck inden Labyrinth waren, ofte omme daer op
eenige gedenckwaerdige op-fchriften van eeuwige memorie te ftellen, fbmtijdts omme te kennen te
gheven de ghevanckeniffe vande verwonnen ende onderghebrachte volckeren, fbmtijdts omme te
beteeckenen de verwoeftinghe vande Steden, ende tot fchande ende fmaedt vande verwonnene.
De Pilafters hebben oock een feeckere ghelijckeniffe met de Colommen, behalven datfe vier zy-
den hebben, gelijck de boomen die vierkant zij n. Van Vitruvio worden fy Pilce ghenoemt, f het welc-
ke betekent een deel dat recht op fijn voeten ftaet) ende oock Paraftutur,om datfe haer tegen ftellen
omme d'opgeleyde laften te onder-ftutten5in manieren datmen door defe hare name tot kennilfe ge-
raec'ken kan, niet alleene van hare forme ofte ghedaente, maer oock vande werckinge diefe doen*
De Bafen, die vande Griecken ende Latijnen by Fefius ende Plinius heel bequamelijcker Spira ge- i;&.5, Mp-
noemt worden, wefende half foo hoogh als de Voedt vande Colommeƒghelijck/^/fü^'^aƒin ver- '•
fcheyden plaetfen betuyght) zijn alfoo gheweeft om datfe eenighfins de kronckels ende de ejuaften cap,'z2.'
vande boomen navolghen. Ende van Servio worden de opghevolde touwen Spiree ghenaemt, ende L,l,-i-caM
oock de Half-banden die de vrouwen om den hals ofte oock wel tot cieraedt van hare hoofden dra-
ghen, ghelijckmen inde antijcke Medalien fien kan. In onfe tale worden fy Bafes genaemt, om datfe
juyft onder het laeghfte deel vande Colommen legghen, Ende fulcx fy alfnu ghenoegh voor foo
vele de Univerfele kennilTe aengaet.
B " Ënde
dinghen tot een over-groot §ieraet ftrecken, fooiien wydat d'oude Romeynen ende veeleer de
Griecken ende andere natiën, d'eene ende d'andere, de felve foo Qvervloedigh in hare ghebouwen
gebruyckt hebben, dat gelijck wy daer na hebben kunnen fien ende bemercken, daer van bykans een
oneyndelijck getal geweeft is.Eudeten defen propoofte verhaelt Plinius'm fijne natuurlijcke Hiftorie
als voor een wonder, dat t'fijnen tijde binnen Roomen foo vele Statuen waren, dat het daer door z&jè.
fcheen offer noch een ander machtigh volck gheweeft hadde: ende Dion feydt, dat de Stadt ten tijde "£3-
vanden Key fer Claudius, foo veele Statuen ende Schilderijen hadde, datfe daer niet ftaen konden, en- ^499.
de buyten moeiten ghebracht worden.
Ende indien het foo was, hoe veel te grooter moft de verwonderinghe zijn, foo hét ghetal der
Colommen, ghelijck wy hebben konnen bemercken, veel meerder was ende van veel grooter
koften, vermidts den arbeydt de materie, ende de fwarigheydt omme de felve te vervoeren, ende
veel meer noch omme foo fware ftucken op te rechten, ende te ftellen ter plaetfe daerfe wefen moe-
ften. Ende daer uyt kan men ghenoeghfaem afmeten datter gheen Marckt, Kercke, Stadthuys,
Badt-ftove, Schou-plaetfe ofte Amphitheatrum, gheen Perck, ofte oock gheen Galerije -, boghe*
triumphael, ofte ander groot werck, oyt gheweeft fy inde voorfpoet vande Romeynfche grootheyd,
die niet te ghelijck zy versiert gheweeft van een groot ghetal van feer hooghe Colommen van Mar-
ber ende andere koftelijcke fteenenaldaer ghebracht vande uytterfte deelen der werelt, zijnde wel
ghewrocht, ende dat met fonderlinghe konft ende uytnemenden arbeydt, fulcks dat de menfchelijc-
ke verftanden die de felve fien,fich daer over verwonderen ende verbaeft ftaen, dewijle alle de ghe-
bouwen van binnen ende van buyten met Colommen vercjert waren.
Ende omme de fake wat naeder in te fien, foo laet ons eens fulcken overlegh maecken, indien den x*Mj£
PandeofghelijchPliniusende Dio Cajjius fegghen) van Mar co Jgrippa ghemaeckt,ghehadt heeft en- zi.Vs.''
de op huyden noch beeft meer als 1 yo, foo Colommen als Pilafters,die wonder groot van Marber en- 514"
de feer cjerlijck zijn, ende evenwel noyt gereeckentis gheweeft onder de principaelfte, nochoock
niet onder de rijckfte ende meeft met Colommen vergierde Tempelen die daer waren > wat fouden'
wy dan fegghen vanden Tempel van lupiter Capitohnus ende foo vele andere. Daeromme maghmen
wel befluyren, dat het ghetal der Colommen, met reden een groote verwonderinge ende verbaeft-
heyt aenbrachten, den ghenendie de felve bemerckten inde principaelfte ghebouwen, waer over wy
veel liever, foo het moghelijck waer, Roomen fouden zien inden hooghften ftand van hare meëfte
grootheydt ende haren ouden Iuyfter > als alle de feven wonderen hier ende daer door de werelt ver-
fpreyt; want alfdan fouden wijfe onghetwijfelt verfamelt fien in eene Stadt, ende foude een wonder-
lijckdinghzijn foo wel het begrijpende, als het daerinne begrepen was. Maerwyfullen dit laten
varen ende komen in't particulier tot de Colommen, die de Griecken Stilos noemen, ende by de
Latijnen wordenfe Columnx ende hareftijlen Scapi ghenoemt,Ende vermits de fteel vande plant (nae PUnUib. t
het fegghen van Jrifioteles) is het ghene dat eerft voort komt endenytdeaerdefpruyt, endeden "j^3;
voet daer den menfche op ruft, van gelijcken, foo kunnen de Colommen nae de gedaente van d'een
ende d'andere ghemaeckt zijn, de welcke (ghelijck Fefius feydt) alfoo ghenaemt worden, Om datfe
het bovenfte van 't Huy s, ofte oock van alle andere ghebouwen, het welcke in 't Latijn Culmen ghe-
naemt wort, onder-ftutteden; nemende allbo het bovenfte deel voor het gheheel. Ende Plinius hout
het daer voor dat de Colommen eerft geftelt zijn geweeft in de kerckenjómme de doorgaende werc- nb.is.
ken te regeeren ende wel te onderftutten, (ghelijck Vitruvim'mede te kennen geeftjende niet om tot ^£6'
§ieraet te ftrecken,gelijckfe daer nae gedaen hebbenrende dat d eerfte Marmere Colommen geweeft 2!'
zijn die vanden Tempel van lupiter Olympius tot Athenen, dewelcke eyndelijck overgebracht zijnde
door <Sy//«,geftrekt hebben tot §ieraet vanden Tempel van lupiter Capitolinus tot Romen.Ende voor
fö vele wy hebbê kunnen vinden,lb zijn de Colommê eerft onder alle natiën gevonden geweeftj van-
de Egyptianen,hoewel bloot ende fonder eenige forme van Bafen ofte Capitelen, zijnde door hare
vaftigheydt feer bequaem om-laften te dragen, gelijck inden Labyrinth waren, ofte omme daer op
eenige gedenckwaerdige op-fchriften van eeuwige memorie te ftellen, fbmtijdts omme te kennen te
gheven de ghevanckeniffe vande verwonnen ende onderghebrachte volckeren, fbmtijdts omme te
beteeckenen de verwoeftinghe vande Steden, ende tot fchande ende fmaedt vande verwonnene.
De Pilafters hebben oock een feeckere ghelijckeniffe met de Colommen, behalven datfe vier zy-
den hebben, gelijck de boomen die vierkant zij n. Van Vitruvio worden fy Pilce ghenoemt, f het welc-
ke betekent een deel dat recht op fijn voeten ftaet) ende oock Paraftutur,om datfe haer tegen ftellen
omme d'opgeleyde laften te onder-ftutten5in manieren datmen door defe hare name tot kennilfe ge-
raec'ken kan, niet alleene van hare forme ofte ghedaente, maer oock vande werckinge diefe doen*
De Bafen, die vande Griecken ende Latijnen by Fefius ende Plinius heel bequamelijcker Spira ge- i;&.5, Mp-
noemt worden, wefende half foo hoogh als de Voedt vande Colommeƒghelijck/^/fü^'^aƒin ver- '•
fcheyden plaetfen betuyght) zijn alfoo gheweeft om datfe eenighfins de kronckels ende de ejuaften cap,'z2.'
vande boomen navolghen. Ende van Servio worden de opghevolde touwen Spiree ghenaemt, ende L,l,-i-caM
oock de Half-banden die de vrouwen om den hals ofte oock wel tot cieraedt van hare hoofden dra-
ghen, ghelijckmen inde antijcke Medalien fien kan. In onfe tale worden fy Bafes genaemt, om datfe
juyft onder het laeghfte deel vande Colommen legghen, Ende fulcx fy alfnu ghenoegh voor foo
vele de Univerfele kennilTe aengaet.
B " Ënde