DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0039
Mtthamor.
30 Gront-regttUn der ArchtteBurt^
de halve heupen ( de weïcke alle gelijck zijn) altijt de dickte heeft een thiende deel van fijne hoogh-
te, endedelanghte vande handt ende van't aenghefïchte tot de haren toe is effen oock foo groot.
Sulcks datmen klaerlijcken fïet, dat de nature van onfèn lichame de Modulo ghenomen heeft; omme
alle de deelen van 't felve te meten, ende daerommefeyde Protagorus, dat de Menfche de mate van
uk 4. caf. aue dingen was, ende daeromme hebben d'Oude fgelijck Vitruvius fèyt) in 't maecken vande Golom-
men, 's Menfchen lichaem naeghevolght, ende vele andere dinghen (ouden wy kunnen fègghen van
dit volmaeckte ghetal.
Ende daeromme en heeft het geen fèkere waerfchijnlijckheydt, datdieghene, die niet en weten
de proportien vande deelen haerder lichamen, de welcke men fèer kleyne ende klare deelen noemen
mach, dat die fouden kunnen weten de correfpondentien ende de proportien aende Ordens te ge ven,
ende aen föo veele andere faken, die tot de Architecture behöoren.
Ende omme voort te gaen, de hooghte vande kleynfte Colommen, als dicker ende beter ghepro-
portioneert zijnde, omme de fware laften te draghen,. hebben wy geoórdeelt bequaem te kómen van
Caf.6. fè ven Moduli ende een halve,- ende offer wel eenighe,by de huydendaeghfche Architecten gemaeckt
zijn van fes ende van feven Modulen (ghelijck wy elders ghefeydt hebben) foo ,moetenfe evenwel
niet gheprefèn worden, ghelijck mede de ftature van een Menfeh die te kleyn ofte dwergh-achtigh
is, wantfè daer inne fèkerlijcken geene ghelijckheydt, proportie ofte fimpatie hebben, met dé men-
fchelijcke ftature, ende dat het flimfte is, föo en hebbenfè oock geen correfpondentië metd'andere
Ordens, die met redenen moeten grooter wefen, ende daeromme makenfe de ghebouwen laegh en-
&¥•6- de ghedronghen, ghelijck wy een weynigh te vooren ghefeydt hebben. Daeromme foo komt fèven
ende een halfin proportie by thien, als drie by vier, ende als, omme fo te fèggen difefque-altera ver-
ghelekenbyde proportie dupla. Voorts de twee ghetalen vande grootfte ende laetfte hooghte der
Colommen gheftelt zijnde, foo fal het fèer licht zijn omme de proportien ende hooghten van d'an-
dere te vinden. Ende daeromme hebben wy voor eerft de Tofcaenf che ordre gemaeckt robuft ende
reuf achtigh, omme niet Cyclopifch te fegghen, ende dat hare Colommen met Bafe ende Capiteel
van fèven Moduli ende een half wefèn moeten.
Ende het Ornament, namelijckend'Architrave, de Friefè endeCorniffeopdefèlve, moeteen
vierdepart van hare hooghte wefèn, ende dat paft feer wel op defè Orden, door d alteratie vande
Friefe, met die verheventheden, de welcke d'uyterfte vande fimpele balcken volghen, ïnfghèlijeks
wort de hooghte vanden Pedeftijl van een vierdepart ghemaeckt, daer onder begrepen den blooteix
Zoccolo, die voor Bafament ftreckt, ende de Cimacia; d eene ende d'andere wat grof zijnde , ende
fulcks alles hebben wy ghedaen nae het exempel van de Colomme Trajana, ende Antoninaj gheheel
op de Tofcaenfche ordfe ghemaeckt, ende oock op de Authoriteyt van Vitruvius, de welcke de Pe-
deftijlen aende Tofcaenfche Tempels maeckt, ende daeromme moetmen die ghene niet navolghen,
de welcke eenighe leeringhen voorgheftelt hebben, omme defè Ordens fonder eenighen Pedeftijl
te maecken.
De Dorifche Orden,de welcke alfoo hy fterck ende Herculifch is, foo affigneren wy tot de Colom-
tib.3.cap.2 men, met Bafèn ende Capitelen, de hooghte van acht Modulen ende een half, ende van defè pro-
portie zijnfè oock gheftelt gheweeft van Vitruvius met Intercolomnien diaftili. d'Ornamenten bo.-
ven op defè Colommen, ende voor het vierde van hare hooghten, namelijckend'Architrave ende
Friefè, al waer fich de Triglifen ende Methopeu verdeelen, ende daer op de Corniflen, ende de Pe-
deftijlen onder defe Colommen met de Bafamenten ende Cimacien zijn hoogh een derde-part ende
drie quaerten vande hooghte der Colommen, ofte vier deelen van derthien, het welcke het fèlveis.
Welcke proportien wy ten meeften deele ghetrocken hebben, uyt de befte wercken ende ftucken,
onder d oude dinghen gevonden, foo wel tot Roomen als elders.
Wijders hebben wy aende Ionifche Orden, als vrouwelijck ende aenghenaem voor het ghefichte
gheaffigneert dat de Colommen met hare Bafèn ende Capitelen, acht Modulen ende drie vierde
hoogh zijn, welcke proportie effen valt (ghelijck wy ftracx ghefeydt hebben) tuflchen feven ende een
half vande minfte Colommen, ende thien vande meefte, behalven datfe nae het ghetuyghenifle van
Hb.^af.i Vitruvius fèer ghelijck zijn, met de Colommen vanden Tempel van Diana van Ephefèn,by de Griec-
ken in kleyn Afien.
Voorts foo moet het Ornament vande Architrave, ende Friefe ende Cornifle een vijfde van hare
hooghte wefèn, gelijck als vanden fop van 't hooft af tot de fchouderen, ende tot het midden van de
keel toe, van een wel gheformeert lichaem: ende defè proportie ende hooghte paft fèer wel op defen
Orden, als oock op de twee volghende, het welcke wy een weynigh hier nae bewijfèn fullen. Aende
Pedeftijlen hebben wy voor hare hooghte, gheaffigneert ofte met de Bafamenten ende Cimacien een
deel van drie ende een half, twee fèvende deelen vande hooghte vande fèlve Colommen.
Maerföo veel die vande Romeynfche Order aengaet, als zijnde een fchoone ende heroyke Or-
der, foo hebben wy die (teghen de ghemeene opinie vanden Bouw-meefters, welcke de felve de Ghe-
compofèerde Orden noemen, ende boven de Corintifche Order fèttenj tuffchen de Ionifche ende
Corintifche Order gheftelt, ghelijck elders fal bêthoont worden, om dathy een weynigh robüfter
is, principalijck in de Capiteelen: om defè redene gheven wy hun Colommen van 9 Moduli, ende
Cap. 7. 4met nare Bafen ende Capiteelen, ende wy hebben oock inde wercken der Ouden, exempelen van
fooda-
lib. 4. cap
7-
30 Gront-regttUn der ArchtteBurt^
de halve heupen ( de weïcke alle gelijck zijn) altijt de dickte heeft een thiende deel van fijne hoogh-
te, endedelanghte vande handt ende van't aenghefïchte tot de haren toe is effen oock foo groot.
Sulcks datmen klaerlijcken fïet, dat de nature van onfèn lichame de Modulo ghenomen heeft; omme
alle de deelen van 't felve te meten, ende daerommefeyde Protagorus, dat de Menfche de mate van
uk 4. caf. aue dingen was, ende daeromme hebben d'Oude fgelijck Vitruvius fèyt) in 't maecken vande Golom-
men, 's Menfchen lichaem naeghevolght, ende vele andere dinghen (ouden wy kunnen fègghen van
dit volmaeckte ghetal.
Ende daeromme en heeft het geen fèkere waerfchijnlijckheydt, datdieghene, die niet en weten
de proportien vande deelen haerder lichamen, de welcke men fèer kleyne ende klare deelen noemen
mach, dat die fouden kunnen weten de correfpondentien ende de proportien aende Ordens te ge ven,
ende aen föo veele andere faken, die tot de Architecture behöoren.
Ende omme voort te gaen, de hooghte vande kleynfte Colommen, als dicker ende beter ghepro-
portioneert zijnde, omme de fware laften te draghen,. hebben wy geoórdeelt bequaem te kómen van
Caf.6. fè ven Moduli ende een halve,- ende offer wel eenighe,by de huydendaeghfche Architecten gemaeckt
zijn van fes ende van feven Modulen (ghelijck wy elders ghefeydt hebben) foo ,moetenfe evenwel
niet gheprefèn worden, ghelijck mede de ftature van een Menfeh die te kleyn ofte dwergh-achtigh
is, wantfè daer inne fèkerlijcken geene ghelijckheydt, proportie ofte fimpatie hebben, met dé men-
fchelijcke ftature, ende dat het flimfte is, föo en hebbenfè oock geen correfpondentië metd'andere
Ordens, die met redenen moeten grooter wefen, ende daeromme makenfe de ghebouwen laegh en-
&¥•6- de ghedronghen, ghelijck wy een weynigh te vooren ghefeydt hebben. Daeromme foo komt fèven
ende een halfin proportie by thien, als drie by vier, ende als, omme fo te fèggen difefque-altera ver-
ghelekenbyde proportie dupla. Voorts de twee ghetalen vande grootfte ende laetfte hooghte der
Colommen gheftelt zijnde, foo fal het fèer licht zijn omme de proportien ende hooghten van d'an-
dere te vinden. Ende daeromme hebben wy voor eerft de Tofcaenf che ordre gemaeckt robuft ende
reuf achtigh, omme niet Cyclopifch te fegghen, ende dat hare Colommen met Bafe ende Capiteel
van fèven Moduli ende een half wefèn moeten.
Ende het Ornament, namelijckend'Architrave, de Friefè endeCorniffeopdefèlve, moeteen
vierdepart van hare hooghte wefèn, ende dat paft feer wel op defè Orden, door d alteratie vande
Friefe, met die verheventheden, de welcke d'uyterfte vande fimpele balcken volghen, ïnfghèlijeks
wort de hooghte vanden Pedeftijl van een vierdepart ghemaeckt, daer onder begrepen den blooteix
Zoccolo, die voor Bafament ftreckt, ende de Cimacia; d eene ende d'andere wat grof zijnde , ende
fulcks alles hebben wy ghedaen nae het exempel van de Colomme Trajana, ende Antoninaj gheheel
op de Tofcaenfche ordfe ghemaeckt, ende oock op de Authoriteyt van Vitruvius, de welcke de Pe-
deftijlen aende Tofcaenfche Tempels maeckt, ende daeromme moetmen die ghene niet navolghen,
de welcke eenighe leeringhen voorgheftelt hebben, omme defè Ordens fonder eenighen Pedeftijl
te maecken.
De Dorifche Orden,de welcke alfoo hy fterck ende Herculifch is, foo affigneren wy tot de Colom-
tib.3.cap.2 men, met Bafèn ende Capitelen, de hooghte van acht Modulen ende een half, ende van defè pro-
portie zijnfè oock gheftelt gheweeft van Vitruvius met Intercolomnien diaftili. d'Ornamenten bo.-
ven op defè Colommen, ende voor het vierde van hare hooghten, namelijckend'Architrave ende
Friefè, al waer fich de Triglifen ende Methopeu verdeelen, ende daer op de Corniflen, ende de Pe-
deftijlen onder defe Colommen met de Bafamenten ende Cimacien zijn hoogh een derde-part ende
drie quaerten vande hooghte der Colommen, ofte vier deelen van derthien, het welcke het fèlveis.
Welcke proportien wy ten meeften deele ghetrocken hebben, uyt de befte wercken ende ftucken,
onder d oude dinghen gevonden, foo wel tot Roomen als elders.
Wijders hebben wy aende Ionifche Orden, als vrouwelijck ende aenghenaem voor het ghefichte
gheaffigneert dat de Colommen met hare Bafèn ende Capitelen, acht Modulen ende drie vierde
hoogh zijn, welcke proportie effen valt (ghelijck wy ftracx ghefeydt hebben) tuflchen feven ende een
half vande minfte Colommen, ende thien vande meefte, behalven datfe nae het ghetuyghenifle van
Hb.^af.i Vitruvius fèer ghelijck zijn, met de Colommen vanden Tempel van Diana van Ephefèn,by de Griec-
ken in kleyn Afien.
Voorts foo moet het Ornament vande Architrave, ende Friefe ende Cornifle een vijfde van hare
hooghte wefèn, gelijck als vanden fop van 't hooft af tot de fchouderen, ende tot het midden van de
keel toe, van een wel gheformeert lichaem: ende defè proportie ende hooghte paft fèer wel op defen
Orden, als oock op de twee volghende, het welcke wy een weynigh hier nae bewijfèn fullen. Aende
Pedeftijlen hebben wy voor hare hooghte, gheaffigneert ofte met de Bafamenten ende Cimacien een
deel van drie ende een half, twee fèvende deelen vande hooghte vande fèlve Colommen.
Maerföo veel die vande Romeynfche Order aengaet, als zijnde een fchoone ende heroyke Or-
der, foo hebben wy die (teghen de ghemeene opinie vanden Bouw-meefters, welcke de felve de Ghe-
compofèerde Orden noemen, ende boven de Corintifche Order fèttenj tuffchen de Ionifche ende
Corintifche Order gheftelt, ghelijck elders fal bêthoont worden, om dathy een weynigh robüfter
is, principalijck in de Capiteelen: om defè redene gheven wy hun Colommen van 9 Moduli, ende
Cap. 7. 4met nare Bafen ende Capiteelen, ende wy hebben oock inde wercken der Ouden, exempelen van
fooda-
lib. 4. cap
7-