DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0042
y*an Vincent Scamo^J. 33
Al hoe wel wy fomtijden by den Ouden ghevonden hebben, defe navolghende Orders, zijnde dé
een tuffchen de andere ghefet, ghelijck als Paufanias bethoont inde Tempel van Minerva Elea de
Corintifche Order zijnde boven de Dorifche gefet, nochtans prijfen wy veel meer met redenen ende tib.i-f-
de exempels vande Theatre van Marcellus, Colifeus, ende andere gebouwen, datfe ordentlij ck ghefet JJ, j ,Mp.
zijnd'een opdeandere opgaende, als wy de felfde onlanghftghedifponeert hebben, daernaeaen- *j7-
gaende de makinghe der Zuylen van de een Order op de andere, als Vitruvius in veel plaetfèn be- eaiu'dio.'
thoont heeft, l min hooghe, dan de benedenfte, en oock de huydendaeghfche Bouw-meefters heb- L,h-2- cat'
benfe befchreven fonder eenighe redenen, of voorbeelt vande Ouden, uytgenomen die het foo ghe- ui. 3. «p.
maeckt hebben, als dat van de Vont ofte Doopfteen van Confiantinus by Sint lean Lateranus,ende in 't I9,
tegen deel vinden wy het Theater van Marcellus van twee Orders ghemaeckt ende hetSettizomo
van Severus mede van drie, ende het Colifeus mede van vier, en veel andere wercken meer gemaeckt
van verfcheyden Ordens d'eene boven de andere , ende zijnde niet verkleent ofte vermindert op de
voor verhaelde manier.
Daerom befluyten wy dat het veel beter met redenen over een komt, ende komt veel beter té
paflè, alszijndemeerbehaeghlijck aen het oogh, de eene Colomme kleender te maecken als de
andere foo veel haer eyghen verkleeninghe verdraghen magh, in fulcker voeghen dat de groote van
hetopperdeelvan'teerftejuftementde groote zy vande andere , ende foo van handt tot handt,
't welck wy fïen dat gheobferveert is inde Ionifche Order van het Theater van Marcellus, ende ande-
re ghebouwen, ende dit is de reden ende natuurlij ck termijn befluyt, gelijck als aen een langen boom
eenige lange ftocken komen d'een achter de andere, ende is even het fèlve als wy * verkleynen tot \
toe,de een Order op de an der e/t welck veel lichter fal zijn,ende kan oock beter verftaen worden van-
de fommige welcke de getalen niet op-reeckenen en konnen, maer van de materie der Zuylen, aen-
gaendehareformen, verdeelingen en meetinghe der felfden daer van mllen wy fpreken van de een
order achter de andere inden volghende Capittelen, als zijnde deeyghentlijckeplaetfedaer vante
fpreecken.
Hier naer moeten de Colommen van elck Order of maniere wel verftaen worden, niet alleen alfle
haer Bafis ende Capitelen aireede hebben maer oock alffe noch fimple Schachten zijn, foo dat men
altijdt d'eene fpecies vande andere verfcheyden kan, want het is klaer ende feker, dat de verftandige
oock alleen uyt den ftammen der boomen hare lenghte ende vaftigheydt weten konnen Van wat ghe-
flachte van boomen de felfde zijn, ende infgelijcks de Beelden alhoewelfe berooft zijn van hare Or-
namenten, armen ende beenen verlooren hebben, fo konnen de verftandige Anatomiften ende Beek*
houwers evenwel uyt den Romp alleen de felfde n ae behooren weder herftellen, ende repareren nae
haren aert, ouderdom ende geftalte.
Ende daerom de Zuylen welcke wy ontworpen hebben met defè Moduli of Maten, hebben dat
in fich, indienfè vergeleken worden met malkanderen het zy met de fimple of bioöten fchachteals
met haer Bafen ende Capitelen, infonderheyt de Tofcanifche en voornaemfte als Robufter, dan de
andere, welcke volgen d'eene na de andere tot de Corintifche toe, 't welck van fb groote importan-
tie is , als men by haer effecten of uytkomften leeren kan, alhoewel de huyden-daegfche werck-mee-
ftersweynigh daer op letten, teghen alle reden, aenghefien dat het vernuft fel ve ende de nature in
de creaturen ('als wy bewefen hebben) ende infghelijck de reliquien vande Ouden fchoone ghebou- Liè.s.up.
wen dat bethoonen, ende Vitruvius felvedoet vanfulcks klaer ghenoegh bewijs. ''
Daerom aengaende de reden ende de nature is, dat het gene 't welcke yets moet draghen ende op-
houden , moet oock ftercker, galliaerder ende Iuftigher zijn dan een andere, ende voor het fterckfte
neemt men het kortfte meer in acht, want ghelijck alfmen inde boomen fiet de Eycke-boomen ende
andere, korte boomen zijn de fterckfte, endehartfte, ende daer en teghen de dunfte, als Dennen,
Cypreflen ende Sparre-boomen zijn oock de fwackfte ende langhfte, fbo van ghelijck in de oude
Zuyl-wercken fietmen dat de Colommen vande fterckfte Orders, zijn oock korter ende lagher dan
de andere, 't welck in 't toekomende fal van verftandighe Meefters gheobferveert ende gheprefèn
worden.
De Colommen füllen in haer verminderingh de boomen ghelijcken j de welcke ghelijck als men
fiet by de voeten altijdt dicker zijn, ende worden allenckf kens dunder en kleender nae boven toe,
ende dat ghefchiet door 't gebreck van voetfèl, ende om datfe der Sonnen hette naerder komen, en-
de om defe reden konnen de Colommen met den boomen niet als by exempels vergheleecken wor-
denden zydatmen haer extremiteyt van buyten confidereert , ende daerom behooren alle beyde \
door ghelijcke linien van malkander verfcheyden te worden.
Deverkieyninghe vande Colommen {'twelck vande huyden-daeghfche werck-meefterenniet
wel gheobferveert ende in acht ghenomen wort) behooren nae onfèr meyninghe verfcheyden te zijn
naer de qualiteyt vande Orders, welcke robufter of delicater zijn, daerom worden de Colommen
vande Tofcanifche Order in haer opperdeel \ van een Modul verkleent, of het zy van de groote van
haer voeten, in 't exempel vande oude wercken, ende met de authoriteyt van Vitruvius, 't welck in ni. 4.«/»,
yder voor een \ deele zijn fal, ende de vermindering begint van het vierdepart van haer fchacht na bo- 7-
ven toe, ende de Dorifche verkleenen y ende de Ionifche l, beginnende te verminderen tufTchen het
derde ende vierde deel, van harefchachten, infghelijcksde Romeynfcheo 7 ende eyndelijck de Co-
I rintifche
Al hoe wel wy fomtijden by den Ouden ghevonden hebben, defe navolghende Orders, zijnde dé
een tuffchen de andere ghefet, ghelijck als Paufanias bethoont inde Tempel van Minerva Elea de
Corintifche Order zijnde boven de Dorifche gefet, nochtans prijfen wy veel meer met redenen ende tib.i-f-
de exempels vande Theatre van Marcellus, Colifeus, ende andere gebouwen, datfe ordentlij ck ghefet JJ, j ,Mp.
zijnd'een opdeandere opgaende, als wy de felfde onlanghftghedifponeert hebben, daernaeaen- *j7-
gaende de makinghe der Zuylen van de een Order op de andere, als Vitruvius in veel plaetfèn be- eaiu'dio.'
thoont heeft, l min hooghe, dan de benedenfte, en oock de huydendaeghfche Bouw-meefters heb- L,h-2- cat'
benfe befchreven fonder eenighe redenen, of voorbeelt vande Ouden, uytgenomen die het foo ghe- ui. 3. «p.
maeckt hebben, als dat van de Vont ofte Doopfteen van Confiantinus by Sint lean Lateranus,ende in 't I9,
tegen deel vinden wy het Theater van Marcellus van twee Orders ghemaeckt ende hetSettizomo
van Severus mede van drie, ende het Colifeus mede van vier, en veel andere wercken meer gemaeckt
van verfcheyden Ordens d'eene boven de andere , ende zijnde niet verkleent ofte vermindert op de
voor verhaelde manier.
Daerom befluyten wy dat het veel beter met redenen over een komt, ende komt veel beter té
paflè, alszijndemeerbehaeghlijck aen het oogh, de eene Colomme kleender te maecken als de
andere foo veel haer eyghen verkleeninghe verdraghen magh, in fulcker voeghen dat de groote van
hetopperdeelvan'teerftejuftementde groote zy vande andere , ende foo van handt tot handt,
't welck wy fïen dat gheobferveert is inde Ionifche Order van het Theater van Marcellus, ende ande-
re ghebouwen, ende dit is de reden ende natuurlij ck termijn befluyt, gelijck als aen een langen boom
eenige lange ftocken komen d'een achter de andere, ende is even het fèlve als wy * verkleynen tot \
toe,de een Order op de an der e/t welck veel lichter fal zijn,ende kan oock beter verftaen worden van-
de fommige welcke de getalen niet op-reeckenen en konnen, maer van de materie der Zuylen, aen-
gaendehareformen, verdeelingen en meetinghe der felfden daer van mllen wy fpreken van de een
order achter de andere inden volghende Capittelen, als zijnde deeyghentlijckeplaetfedaer vante
fpreecken.
Hier naer moeten de Colommen van elck Order of maniere wel verftaen worden, niet alleen alfle
haer Bafis ende Capitelen aireede hebben maer oock alffe noch fimple Schachten zijn, foo dat men
altijdt d'eene fpecies vande andere verfcheyden kan, want het is klaer ende feker, dat de verftandige
oock alleen uyt den ftammen der boomen hare lenghte ende vaftigheydt weten konnen Van wat ghe-
flachte van boomen de felfde zijn, ende infgelijcks de Beelden alhoewelfe berooft zijn van hare Or-
namenten, armen ende beenen verlooren hebben, fo konnen de verftandige Anatomiften ende Beek*
houwers evenwel uyt den Romp alleen de felfde n ae behooren weder herftellen, ende repareren nae
haren aert, ouderdom ende geftalte.
Ende daerom de Zuylen welcke wy ontworpen hebben met defè Moduli of Maten, hebben dat
in fich, indienfè vergeleken worden met malkanderen het zy met de fimple of bioöten fchachteals
met haer Bafen ende Capitelen, infonderheyt de Tofcanifche en voornaemfte als Robufter, dan de
andere, welcke volgen d'eene na de andere tot de Corintifche toe, 't welck van fb groote importan-
tie is , als men by haer effecten of uytkomften leeren kan, alhoewel de huyden-daegfche werck-mee-
ftersweynigh daer op letten, teghen alle reden, aenghefien dat het vernuft fel ve ende de nature in
de creaturen ('als wy bewefen hebben) ende infghelijck de reliquien vande Ouden fchoone ghebou- Liè.s.up.
wen dat bethoonen, ende Vitruvius felvedoet vanfulcks klaer ghenoegh bewijs. ''
Daerom aengaende de reden ende de nature is, dat het gene 't welcke yets moet draghen ende op-
houden , moet oock ftercker, galliaerder ende Iuftigher zijn dan een andere, ende voor het fterckfte
neemt men het kortfte meer in acht, want ghelijck alfmen inde boomen fiet de Eycke-boomen ende
andere, korte boomen zijn de fterckfte, endehartfte, ende daer en teghen de dunfte, als Dennen,
Cypreflen ende Sparre-boomen zijn oock de fwackfte ende langhfte, fbo van ghelijck in de oude
Zuyl-wercken fietmen dat de Colommen vande fterckfte Orders, zijn oock korter ende lagher dan
de andere, 't welck in 't toekomende fal van verftandighe Meefters gheobferveert ende gheprefèn
worden.
De Colommen füllen in haer verminderingh de boomen ghelijcken j de welcke ghelijck als men
fiet by de voeten altijdt dicker zijn, ende worden allenckf kens dunder en kleender nae boven toe,
ende dat ghefchiet door 't gebreck van voetfèl, ende om datfe der Sonnen hette naerder komen, en-
de om defe reden konnen de Colommen met den boomen niet als by exempels vergheleecken wor-
denden zydatmen haer extremiteyt van buyten confidereert , ende daerom behooren alle beyde \
door ghelijcke linien van malkander verfcheyden te worden.
Deverkieyninghe vande Colommen {'twelck vande huyden-daeghfche werck-meefterenniet
wel gheobferveert ende in acht ghenomen wort) behooren nae onfèr meyninghe verfcheyden te zijn
naer de qualiteyt vande Orders, welcke robufter of delicater zijn, daerom worden de Colommen
vande Tofcanifche Order in haer opperdeel \ van een Modul verkleent, of het zy van de groote van
haer voeten, in 't exempel vande oude wercken, ende met de authoriteyt van Vitruvius, 't welck in ni. 4.«/»,
yder voor een \ deele zijn fal, ende de vermindering begint van het vierdepart van haer fchacht na bo- 7-
ven toe, ende de Dorifche verkleenen y ende de Ionifche l, beginnende te verminderen tufTchen het
derde ende vierde deel, van harefchachten, infghelijcksde Romeynfcheo 7 ende eyndelijck de Co-
I rintifche