DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1449#0043
34 Grom-regukn der AréiteElun^
rintifche \ ende Fitruviusverkleynt zijn grootfte Colommen op defe maniere, ende defe verminde*
.i^ap.z ringhe begint van 't derde-deel van haer fchachten nae boven toe.
Op defe wijfe worden fonder twijffel de fchachten vaude Colommen veel fchoonder, ende hebben
aenghemerckt, dat de Colommen vande Porticoofte Galerye inde Kercke Pantheon ghenaemt *ó
diminuerenof verkleent van haer groote inde voeten, ende daerom zijnfè voor het ghefichte niet on-
aenghenaem, want haer hooghte is meer dan 40 van onfe voeten, foo dat haer hooghfte fpits veer ge-
noeghafisvanhetooghe, daerom fchijnt het aen die welckebnytenzijn, weghen de interpofitie of
tuffchen-kominghe vande locht datfe een weynigh meer verkleynen.
Maer om weder te keeren daer wy van gegaen zijn, de diminutien by ons geaffigneert komen heel
wel over een met de verdeelinghen vande Modiglionen of gedeelten, de welcke men inden Refali-
ten als oock de vleughelkens op de rechte ende flincker-zijde der Colommen, ende infghelijcks de
kantigheindeBooghen, houden juftament op het welffel vande Cornici, alswy datelijck thoonen
ftllen, oock inde proper of eyghen Ordens. Ende op dat wy ons niet meermalen en moeten te rugge
keeren, willen wy vande Sacome of ghelijck alfmen te Roomen fèydt, de centine fpraken, of vanden
Valanghini, om de verdeylinghen ende fchoone ghedaenten vanden Colommen in verfcheyden ma-
caf.30. nieren te maken.
Enomtefchrijen tot de Cannellaturen vande Colommen, behoorenfe meer of min verctertge-
maeckt te worden als de gheleghentheydt lijden magh, endede aert van't ghebouw ende materie,
daer van het moet ghemaeckt worden, ende 't is klaer ende openbaer dat inde harde endefware
wercken, bloote ende effene Colommen behooreri ghefet te zijn, wiens fchachten indienfè van fteen
zijn'wy prijfèn ende wenfchen datfè van een ftuck inde lenghte ghemaeckt zijn, ende niet van velen
fettende 't eene ftuck aen het ander over dwars, ghelijck als veel ghemaeckt hebben, maer inden
meer delicate wercken behooren de Colommen ftreep achtigh te zijn van boven naer beneden toe,
maernoyt ftreepachtigh inde ronte, ghelijck Wijn-rancken ende met bladers, ende dierghelijcke
dingen, ghelijck in het Kerckjen dicht by Trier te fien is, welcke van vreemden zijn inghebracht,
want eyndelijck thoonenfe weynigh gratie ende veel fwackheyt.
De Cannelature of Geut-wercken dat is de ftrepen vande Colommen, Striges ghenaemt van 't
Latijnfche woort Stringere, vandatfe (ghelijck als Varro fèydt) in een continuael of ftadigh Order
nb.^iin». ghefet zijn, behooren niet min te zijn dan 20, oock niet meer dan 28, maer oock inder waerheyt) ge-
iib. 3.cap. jjj^ ooc{ï Vitruvius fèlver fchrijft) het ghetal van 24 is d'aller befte, want fbo zijnfè niette weynigh
z<è,4.<*</>.4 nochte oock veel, ende fbo fien wy oock dat de Ouden in hare Col ommen gheobfèr veert hebben,
Vitruvius difputeert van dtfe drie foorten of manieren van Striges,alhoewel hy fèlfs de 32 ghemaeckt
heeft, daerom in defè verfcheydenheydt vande ghetalen kan gheobfèrveert worden, dat de Dorifche
Colommen (want de Tofcanifche worden fèlden of noyt ghecanneleert} behooren het gheringher
ghetal van geutkens te hebben, om datdetufïchendeelen harder ende vafter zijn , ende delicater
Colommen konnen meer Cannalen in ghetal hebben, ende infghelijcks hare afdeelinghen meer re-
ftrickt of ghetoomt, principalijcke als de Colommen {ehe heel groot zijn.
De formen ende Sacomen vande meeft - vaerdighen Cannalen zijn ghemaeckt in verfcheyden
manieren, maerfe behooren niet ghemaeckt te worden nae de deelen vandenpaffer, ende datfè
inde hoecken malkanderen aen-raecken, al hoe welfe ghefien worden in fommige fchachten van ou-
rA.+.iap. de Colommen, naer de Dorifche Order ghemaeckt, ende alhoewel Vitruvius de felfde befchrijft,
4. wantfe confïimèeren of flocken d'een d'ander op, ende gheven niet veel gratie van haer,naer dat heb-
benfèfommighe ghemaeckt, de welcke een vooreen uytgheholtworden, ende nebben het onderfte
vlack tot het derde-deel van het bovenfte vande fchacht,veel licht om meerdere fterckte wille, ende
van daer naer boven toe zijnfè hol tot het fèftedeel, en d'eeneende d'audere zijnde orli of ran-
den onder haer van boven tot beneden toe.Naer defe maniere exempels wijfè te fpreken zijn de twee
Colommen of de kanten vande groote Capelle inde Rotonda ghenaemt binnen Roomen,de welcke
feker vele gratie bethoonen.
Andere daer nae hooien 't foo uyt dat de rechte Triangel van 't Efquadre komt tot op de grondt,
ende raeckt met zijnen arme de uyterfte randen vanden Orli aen, ende defè maniere van Canellatu-
renis ghelijck alfmen fietby den Ouden heel ghebruyckelijck gheweeft, al foo wel in Roomen als
Lib+cap.! andereplaetfèn, van wekken oock Vitruvius fèlver fpreeckt, makende oock noch andere Cannella-
turen meer, welcke om meer Ornaraents weghen een Aftragalo of Bickelken hebben, of een Tondi-
no inde midde vande vlackte, welcke tuffchen een ende de andere Cannal is, ende fulcke zijn in 't par-
ticulier binnen de Kercke van Sint Jgnes buyten Roomen, de welcke evenwel fich niet bequamelijck
fchicken, dan alleen voor de heel veel vergierden wercken, ende welcke vande befte Marber ghe-
maeckt zijn. Het effene of geheele tuffchen den Canalen behoort niet veel meer te zijn dan een der-,
dendeel vande breedte vande Canal inde Robufte Colommen, ende niet min dan de vierdepart van-
de gheenen welcke delicater zijn, ende daer na aenden anderen Colommen moetmeu maecken tuf-
fchen defe twee proportien, als wy inde volgende Capittels thoonen fhllen.
Alfmen de Pilaftri wil Canneleeren fbo behoort het ghetal vande Canalen ghemaeckt te zijn, fbo
datfè die vanden Colommen verfelfchappen, merckende datmen altijdt een Canal inde midde fètten
fal, ende de randen van buyten konnen vergefelfchapt zijn met een Aftragalette of Bickelken boven
de kanten,
rintifche \ ende Fitruviusverkleynt zijn grootfte Colommen op defe maniere, ende defe verminde*
.i^ap.z ringhe begint van 't derde-deel van haer fchachten nae boven toe.
Op defe wijfe worden fonder twijffel de fchachten vaude Colommen veel fchoonder, ende hebben
aenghemerckt, dat de Colommen vande Porticoofte Galerye inde Kercke Pantheon ghenaemt *ó
diminuerenof verkleent van haer groote inde voeten, ende daerom zijnfè voor het ghefichte niet on-
aenghenaem, want haer hooghte is meer dan 40 van onfe voeten, foo dat haer hooghfte fpits veer ge-
noeghafisvanhetooghe, daerom fchijnt het aen die welckebnytenzijn, weghen de interpofitie of
tuffchen-kominghe vande locht datfe een weynigh meer verkleynen.
Maer om weder te keeren daer wy van gegaen zijn, de diminutien by ons geaffigneert komen heel
wel over een met de verdeelinghen vande Modiglionen of gedeelten, de welcke men inden Refali-
ten als oock de vleughelkens op de rechte ende flincker-zijde der Colommen, ende infghelijcks de
kantigheindeBooghen, houden juftament op het welffel vande Cornici, alswy datelijck thoonen
ftllen, oock inde proper of eyghen Ordens. Ende op dat wy ons niet meermalen en moeten te rugge
keeren, willen wy vande Sacome of ghelijck alfmen te Roomen fèydt, de centine fpraken, of vanden
Valanghini, om de verdeylinghen ende fchoone ghedaenten vanden Colommen in verfcheyden ma-
caf.30. nieren te maken.
Enomtefchrijen tot de Cannellaturen vande Colommen, behoorenfe meer of min verctertge-
maeckt te worden als de gheleghentheydt lijden magh, endede aert van't ghebouw ende materie,
daer van het moet ghemaeckt worden, ende 't is klaer ende openbaer dat inde harde endefware
wercken, bloote ende effene Colommen behooreri ghefet te zijn, wiens fchachten indienfè van fteen
zijn'wy prijfèn ende wenfchen datfè van een ftuck inde lenghte ghemaeckt zijn, ende niet van velen
fettende 't eene ftuck aen het ander over dwars, ghelijck als veel ghemaeckt hebben, maer inden
meer delicate wercken behooren de Colommen ftreep achtigh te zijn van boven naer beneden toe,
maernoyt ftreepachtigh inde ronte, ghelijck Wijn-rancken ende met bladers, ende dierghelijcke
dingen, ghelijck in het Kerckjen dicht by Trier te fien is, welcke van vreemden zijn inghebracht,
want eyndelijck thoonenfe weynigh gratie ende veel fwackheyt.
De Cannelature of Geut-wercken dat is de ftrepen vande Colommen, Striges ghenaemt van 't
Latijnfche woort Stringere, vandatfe (ghelijck als Varro fèydt) in een continuael of ftadigh Order
nb.^iin». ghefet zijn, behooren niet min te zijn dan 20, oock niet meer dan 28, maer oock inder waerheyt) ge-
iib. 3.cap. jjj^ ooc{ï Vitruvius fèlver fchrijft) het ghetal van 24 is d'aller befte, want fbo zijnfè niette weynigh
z<è,4.<*</>.4 nochte oock veel, ende fbo fien wy oock dat de Ouden in hare Col ommen gheobfèr veert hebben,
Vitruvius difputeert van dtfe drie foorten of manieren van Striges,alhoewel hy fèlfs de 32 ghemaeckt
heeft, daerom in defè verfcheydenheydt vande ghetalen kan gheobfèrveert worden, dat de Dorifche
Colommen (want de Tofcanifche worden fèlden of noyt ghecanneleert} behooren het gheringher
ghetal van geutkens te hebben, om datdetufïchendeelen harder ende vafter zijn , ende delicater
Colommen konnen meer Cannalen in ghetal hebben, ende infghelijcks hare afdeelinghen meer re-
ftrickt of ghetoomt, principalijcke als de Colommen {ehe heel groot zijn.
De formen ende Sacomen vande meeft - vaerdighen Cannalen zijn ghemaeckt in verfcheyden
manieren, maerfe behooren niet ghemaeckt te worden nae de deelen vandenpaffer, ende datfè
inde hoecken malkanderen aen-raecken, al hoe welfe ghefien worden in fommige fchachten van ou-
rA.+.iap. de Colommen, naer de Dorifche Order ghemaeckt, ende alhoewel Vitruvius de felfde befchrijft,
4. wantfe confïimèeren of flocken d'een d'ander op, ende gheven niet veel gratie van haer,naer dat heb-
benfèfommighe ghemaeckt, de welcke een vooreen uytgheholtworden, ende nebben het onderfte
vlack tot het derde-deel van het bovenfte vande fchacht,veel licht om meerdere fterckte wille, ende
van daer naer boven toe zijnfè hol tot het fèftedeel, en d'eeneende d'audere zijnde orli of ran-
den onder haer van boven tot beneden toe.Naer defe maniere exempels wijfè te fpreken zijn de twee
Colommen of de kanten vande groote Capelle inde Rotonda ghenaemt binnen Roomen,de welcke
feker vele gratie bethoonen.
Andere daer nae hooien 't foo uyt dat de rechte Triangel van 't Efquadre komt tot op de grondt,
ende raeckt met zijnen arme de uyterfte randen vanden Orli aen, ende defè maniere van Canellatu-
renis ghelijck alfmen fietby den Ouden heel ghebruyckelijck gheweeft, al foo wel in Roomen als
Lib+cap.! andereplaetfèn, van wekken oock Vitruvius fèlver fpreeckt, makende oock noch andere Cannella-
turen meer, welcke om meer Ornaraents weghen een Aftragalo of Bickelken hebben, of een Tondi-
no inde midde vande vlackte, welcke tuffchen een ende de andere Cannal is, ende fulcke zijn in 't par-
ticulier binnen de Kercke van Sint Jgnes buyten Roomen, de welcke evenwel fich niet bequamelijck
fchicken, dan alleen voor de heel veel vergierden wercken, ende welcke vande befte Marber ghe-
maeckt zijn. Het effene of geheele tuffchen den Canalen behoort niet veel meer te zijn dan een der-,
dendeel vande breedte vande Canal inde Robufte Colommen, ende niet min dan de vierdepart van-
de gheenen welcke delicater zijn, ende daer na aenden anderen Colommen moetmeu maecken tuf-
fchen defe twee proportien, als wy inde volgende Capittels thoonen fhllen.
Alfmen de Pilaftri wil Canneleeren fbo behoort het ghetal vande Canalen ghemaeckt te zijn, fbo
datfè die vanden Colommen verfelfchappen, merckende datmen altijdt een Canal inde midde fètten
fal, ende de randen van buyten konnen vergefelfchapt zijn met een Aftragalette of Bickelken boven
de kanten,