DOI Artikel:
Kurzej, Michał: Kościół Bernardynów w Leszniowie: Nieznane dzieło Jana Wolffa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0026
24
Michał Kurzej
Miasteczko Leszniów zostało założone w r. 1627, na planie zbliżonym do pobliskiego
Stanisławczyka, lokowanego nieco wcześniej przez Jana Daniłowicza7. Jego założyciel
- Maciej Leśniowski hebu Grzymała, syn Piotra - urodził się około r. 1570. Pochodził
z wielkopolskiej rodziny wywodzącej się ze wsi Leśniewo w powiecie gnieźnieńskim.
Jego kariera wiązała się ze służbą wojskową u boku kanclerza i hetmana wielkiego
koronnego Jana Zamoyskiego, oraz jego syna Tomasza, a obaj ci dygnitarze nazywali
go „starym sługą”. Leśniowski odgrywał dużą rolę na sejmikach wykorzystując swo-
je wpływy na rzecz Jana Zamoyskiego i dzięki jego protekcji został podkomorzym
bełskim. Cieszył się też zaufaniem Stanisława Żółkiewskiego, opiekuna Tomasza
Zamoyskiego, który w r. 1606 wysłał go z poselstwem do rokoszan Zebrzydowskiego.
Na przełomie w. XVI i XVII na krótko został starostą rakiborskim, w r. 1611 - biało-
kamieńskim, a w r. 1622 - kaniowskim i brahiłowskim. W r. 1624 Leśniowski został
kasztelanem bełskim. Zdobycie majątku ułatwiło Leśniowskiemu małżeństwo z Marią
Łaszczówną, primo voto księżną Andrzejową Boromelską (1553-1612), z którą miał
dwóch synów oraz córki. Stał się wtedy posiadaczem rozległych dóbr na południowym
Wołyniu, między innymi Siestratynia oraz Korsowa, w którym znajdowała się jego
główna rezydencja. Założył tam oprócz miasteczka Leszniowa także kilka wsi* 8.
Pomysł fundacji miasta nazwanego od własnego nazwiska i mającego zapewne
w przyszłości stać się główną siedzibą rodu, Leśniowski zaczerpnął z działalności
swoich możnych protektorów - Zamoyskich i Żółkiewskich9. W swoim mieście
oprócz kościoła, przy którym osiedli bernardyni, Leśniowski fundował również cer-
kiew grekokatolicką i synagogę10. W r. 1629 rozpoczęto budowę murowanego kościoła
i drewnianego klasztoru, które w r. 1633 zakon przyjął jako rezydencję11. Formalny
akt fundacji Leśniowski wystawił 15 II 1637 i oblatował w Krzemieńcu 28 VII tego
roku. W akcie ofiarowywał „już zasadzonym zakonnikom [...] już zmurowany” prze-
zeń kościół p.w. Św. Macieja, w którym znajdowały się „ołtarze przystojne”, zakrystia
wyposażona w „appartamenta, jako to ornaty, kapy, dalmatyki różnych maści” oraz
„kielichy srebrne, złociste z patenami złocistymi, krzyż srebrny złocisty i monstrancję”.
Przy kościele istniał drewniany klasztor. Ze względu na „częste inkursyje nieprzyjaciół
krzyża świętego” Leśniowski zobowiązywał swych spadkobierców do wzniesienia mu-
rowanego klasztoru oraz kazał „obmurować kościół by zakonnicy bezpiecznie miesz-
kać mogli, to jest [otoczyć] murem wokół klasztoru i dać śmigownic ośm”. Fortyfikacje
miały „łączyć się z basztą murowaną”12. Według innych źródeł, w kościele w 1. poł.
w. XVII znajdowały się także relikwie św. Marcjana13 *. Fundacja została zaaprobowana
Krawców, op. cit., s. 11-12; AALw., AP-Leszniów, Opisanie miasteczka Leszniowa w Cyrkule Zło-
czowskim, Dekanacie Brodzkim znajdującego się, 1818, wspomina o założeniu miasteczka około
r. 1620.
8 W. Majewski, Leśniewski (Leśniowski) Maciej (Mateusz), [w:] PSB, t. 17, 1972, s. 175-176.
9 Krawców, op. cit., s. 12.
10 APB, XXI-6, akta klasztoru w Leszniowie, W. K. Włodyka, Kronika klasztoru i parafii 00. Ber-
nardynów w Leszniowie, Alwernia 1980, mpis, s. 9.
11 APB, XXI-6, Włodyka, Kronika..., s. 9 oraz A. Chadam, Leszniów, [w:] Klasztory bernardyńskie
w Polsce w jej granicach historycznych, red. H. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1986, s. 172;
nie znaleziono potwierdzenia tych wiadomości w źródłach.
12 APB, RGP-b-3, Archivum Provinciae Russiae, s. 515-516, akt fundacji klasztoru leszniowskiego,
15 II 1637.
APB, RGP-b-2, Chronika Bernardini Kaliski ex anno 1647, s. 189-190.
13
Michał Kurzej
Miasteczko Leszniów zostało założone w r. 1627, na planie zbliżonym do pobliskiego
Stanisławczyka, lokowanego nieco wcześniej przez Jana Daniłowicza7. Jego założyciel
- Maciej Leśniowski hebu Grzymała, syn Piotra - urodził się około r. 1570. Pochodził
z wielkopolskiej rodziny wywodzącej się ze wsi Leśniewo w powiecie gnieźnieńskim.
Jego kariera wiązała się ze służbą wojskową u boku kanclerza i hetmana wielkiego
koronnego Jana Zamoyskiego, oraz jego syna Tomasza, a obaj ci dygnitarze nazywali
go „starym sługą”. Leśniowski odgrywał dużą rolę na sejmikach wykorzystując swo-
je wpływy na rzecz Jana Zamoyskiego i dzięki jego protekcji został podkomorzym
bełskim. Cieszył się też zaufaniem Stanisława Żółkiewskiego, opiekuna Tomasza
Zamoyskiego, który w r. 1606 wysłał go z poselstwem do rokoszan Zebrzydowskiego.
Na przełomie w. XVI i XVII na krótko został starostą rakiborskim, w r. 1611 - biało-
kamieńskim, a w r. 1622 - kaniowskim i brahiłowskim. W r. 1624 Leśniowski został
kasztelanem bełskim. Zdobycie majątku ułatwiło Leśniowskiemu małżeństwo z Marią
Łaszczówną, primo voto księżną Andrzejową Boromelską (1553-1612), z którą miał
dwóch synów oraz córki. Stał się wtedy posiadaczem rozległych dóbr na południowym
Wołyniu, między innymi Siestratynia oraz Korsowa, w którym znajdowała się jego
główna rezydencja. Założył tam oprócz miasteczka Leszniowa także kilka wsi* 8.
Pomysł fundacji miasta nazwanego od własnego nazwiska i mającego zapewne
w przyszłości stać się główną siedzibą rodu, Leśniowski zaczerpnął z działalności
swoich możnych protektorów - Zamoyskich i Żółkiewskich9. W swoim mieście
oprócz kościoła, przy którym osiedli bernardyni, Leśniowski fundował również cer-
kiew grekokatolicką i synagogę10. W r. 1629 rozpoczęto budowę murowanego kościoła
i drewnianego klasztoru, które w r. 1633 zakon przyjął jako rezydencję11. Formalny
akt fundacji Leśniowski wystawił 15 II 1637 i oblatował w Krzemieńcu 28 VII tego
roku. W akcie ofiarowywał „już zasadzonym zakonnikom [...] już zmurowany” prze-
zeń kościół p.w. Św. Macieja, w którym znajdowały się „ołtarze przystojne”, zakrystia
wyposażona w „appartamenta, jako to ornaty, kapy, dalmatyki różnych maści” oraz
„kielichy srebrne, złociste z patenami złocistymi, krzyż srebrny złocisty i monstrancję”.
Przy kościele istniał drewniany klasztor. Ze względu na „częste inkursyje nieprzyjaciół
krzyża świętego” Leśniowski zobowiązywał swych spadkobierców do wzniesienia mu-
rowanego klasztoru oraz kazał „obmurować kościół by zakonnicy bezpiecznie miesz-
kać mogli, to jest [otoczyć] murem wokół klasztoru i dać śmigownic ośm”. Fortyfikacje
miały „łączyć się z basztą murowaną”12. Według innych źródeł, w kościele w 1. poł.
w. XVII znajdowały się także relikwie św. Marcjana13 *. Fundacja została zaaprobowana
Krawców, op. cit., s. 11-12; AALw., AP-Leszniów, Opisanie miasteczka Leszniowa w Cyrkule Zło-
czowskim, Dekanacie Brodzkim znajdującego się, 1818, wspomina o założeniu miasteczka około
r. 1620.
8 W. Majewski, Leśniewski (Leśniowski) Maciej (Mateusz), [w:] PSB, t. 17, 1972, s. 175-176.
9 Krawców, op. cit., s. 12.
10 APB, XXI-6, akta klasztoru w Leszniowie, W. K. Włodyka, Kronika klasztoru i parafii 00. Ber-
nardynów w Leszniowie, Alwernia 1980, mpis, s. 9.
11 APB, XXI-6, Włodyka, Kronika..., s. 9 oraz A. Chadam, Leszniów, [w:] Klasztory bernardyńskie
w Polsce w jej granicach historycznych, red. H. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1986, s. 172;
nie znaleziono potwierdzenia tych wiadomości w źródłach.
12 APB, RGP-b-3, Archivum Provinciae Russiae, s. 515-516, akt fundacji klasztoru leszniowskiego,
15 II 1637.
APB, RGP-b-2, Chronika Bernardini Kaliski ex anno 1647, s. 189-190.
13