DOI Artikel:
Nestorow, Rafał: "Magna pompa et splendido apparatu." Ceremonia pogrzebowa Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie i Brzeżanach w r. 1726
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0227
Rafał Nestorów
Instytut Sztuki PAN
Kraków
Sztuka kresów wschodnich, t. 6
Kraków 2006
„MAGNA POMPA ET SPLENDIDO APPARATU”.
CEREMONIA POGRZEBOWA ADAMA MIKOŁAJA SIENIAWSKIEGO
WE LWOWIE I BRZEŻANACH W R. 17261 2
Przebieg ceremonii pogrzebowej hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja
Sieniawskiego i związana z nim oprawa artystyczna nie zostały dotąd szerzej opra-
cowane. Kilka uwag artystycznej oprawie pogrzebu poświęcił Juliusz Chrościcki
w fundamentalnej pracy o staropolskiej ceremonii pogrzebowej. Autor, ze znakiem
zapytania, związał wykonanie i nadzorowanie architektury okazjonalnej z architek-
tem wojskowym noszącym nazwisko „Legau” vel Logau, Loyau (?), Lozau (?):. Irena
Malinowska w haśle w Słowniku Artystów Polskich odnotowała, iż prace nad rzeźbami
przy castrum doloris hetmana prowadził Francesco Fumo. Autorka podała błędnie
datę śmierci hetmana na r. 1729 pisząc, że uroczystości pogrzebowe „obojga (podkr.
- R.N) hetmanostwa Sieniawskich” odbyły się w kościele Św. Krzyża w Warszawie3.
W rzeczywistości Adam Mikołaj zmarł w r. 1726 (w r. 1729 zmarła jego żona Elżbieta
z Lubomirskich Sieniawska), a pogrzeb hetmana odbył się w Brzeżanach. Ostatnio
Mariusz Karpowicz skorygował informację o pracach Fuma przy katafalku Sieniaw-
skiego uważając, że w Brzeżanach wykonał on zapewne jakieś figury alegoryczne4.
W zaprezentowanym w niniejszym tomie studiów artykule, udało się ustalić prawid-
łową lekcję pisowni architekta - Jacob de Logau - oraz potwierdzić jego udział przy
wykonaniu okazjonalnej architektury na pogrzeb Adama Mikołaja Sieniawskiego5.
Zasygnalizowane jedynie w monograficznym opracowaniu dotyczącym tego archi-
tekta „sprawy pogrzebowe” Adama Mikołaja stały się punktem wyjścia do szerszego
opracowania tego zagadnienia.
Pomimo tak skromnej literatury z zakresu historii sztuki pogrzeb Adama Mikołaja
budził zainteresowanie od dawna. Jako pierwszy, obszerny opis ceremonii pogrze-
bowej zaprezentował w r. 1882 Józef Dunin-Karwicki6. Niestety, autor zrezygnował
z przedstawienia wyglądu dekoracji pogrzebowej. Na pracy Karwickiego oparł się
1 Niniejszy artykuł nie powstałby bez życzliwości i pomocy dr Janusza Nowaka, kierownika Działu
Rękopisów Biblioteki XX Czartoryskich w Krakowie, któremu w tym miejscu chciałbym serdecznie
podziękować.
2 J. Chrościcki, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa 1974, s. 303.
3 I. Malinowska, Fumo Franciszek, [w:] SAP, t. 2, 1975, s. 260.
4 M. Karpowicz, Stiukatorzy wilanowscy XVIII wieku: Francesco Fumo i Piętro Inocente Comparetti,
„Barok”, 5, 1998, s. 152; Malinowska, op. cit., s. 260.
5 R. Nestorów, Architekt wojskowy Jacob de Logau na usługach Sieniawskich i Czartoryskich w Brze-
żanach w 1. poł. XVIII wieku - zob. w niniejszym tomie.
6 J. Dunin-Karwicki, Szkice obyczajowe i historyczne. Warszawa 1882, s. 159-173 (rozdz. IX: Relacja
pogrzebu JO. Jmści Pana Adama Sieniawskiego kasztelana krakowskiego, hetmana w.k., we Lwowie
i Brzeżanach w 1726 r.).
Instytut Sztuki PAN
Kraków
Sztuka kresów wschodnich, t. 6
Kraków 2006
„MAGNA POMPA ET SPLENDIDO APPARATU”.
CEREMONIA POGRZEBOWA ADAMA MIKOŁAJA SIENIAWSKIEGO
WE LWOWIE I BRZEŻANACH W R. 17261 2
Przebieg ceremonii pogrzebowej hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja
Sieniawskiego i związana z nim oprawa artystyczna nie zostały dotąd szerzej opra-
cowane. Kilka uwag artystycznej oprawie pogrzebu poświęcił Juliusz Chrościcki
w fundamentalnej pracy o staropolskiej ceremonii pogrzebowej. Autor, ze znakiem
zapytania, związał wykonanie i nadzorowanie architektury okazjonalnej z architek-
tem wojskowym noszącym nazwisko „Legau” vel Logau, Loyau (?), Lozau (?):. Irena
Malinowska w haśle w Słowniku Artystów Polskich odnotowała, iż prace nad rzeźbami
przy castrum doloris hetmana prowadził Francesco Fumo. Autorka podała błędnie
datę śmierci hetmana na r. 1729 pisząc, że uroczystości pogrzebowe „obojga (podkr.
- R.N) hetmanostwa Sieniawskich” odbyły się w kościele Św. Krzyża w Warszawie3.
W rzeczywistości Adam Mikołaj zmarł w r. 1726 (w r. 1729 zmarła jego żona Elżbieta
z Lubomirskich Sieniawska), a pogrzeb hetmana odbył się w Brzeżanach. Ostatnio
Mariusz Karpowicz skorygował informację o pracach Fuma przy katafalku Sieniaw-
skiego uważając, że w Brzeżanach wykonał on zapewne jakieś figury alegoryczne4.
W zaprezentowanym w niniejszym tomie studiów artykule, udało się ustalić prawid-
łową lekcję pisowni architekta - Jacob de Logau - oraz potwierdzić jego udział przy
wykonaniu okazjonalnej architektury na pogrzeb Adama Mikołaja Sieniawskiego5.
Zasygnalizowane jedynie w monograficznym opracowaniu dotyczącym tego archi-
tekta „sprawy pogrzebowe” Adama Mikołaja stały się punktem wyjścia do szerszego
opracowania tego zagadnienia.
Pomimo tak skromnej literatury z zakresu historii sztuki pogrzeb Adama Mikołaja
budził zainteresowanie od dawna. Jako pierwszy, obszerny opis ceremonii pogrze-
bowej zaprezentował w r. 1882 Józef Dunin-Karwicki6. Niestety, autor zrezygnował
z przedstawienia wyglądu dekoracji pogrzebowej. Na pracy Karwickiego oparł się
1 Niniejszy artykuł nie powstałby bez życzliwości i pomocy dr Janusza Nowaka, kierownika Działu
Rękopisów Biblioteki XX Czartoryskich w Krakowie, któremu w tym miejscu chciałbym serdecznie
podziękować.
2 J. Chrościcki, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa 1974, s. 303.
3 I. Malinowska, Fumo Franciszek, [w:] SAP, t. 2, 1975, s. 260.
4 M. Karpowicz, Stiukatorzy wilanowscy XVIII wieku: Francesco Fumo i Piętro Inocente Comparetti,
„Barok”, 5, 1998, s. 152; Malinowska, op. cit., s. 260.
5 R. Nestorów, Architekt wojskowy Jacob de Logau na usługach Sieniawskich i Czartoryskich w Brze-
żanach w 1. poł. XVIII wieku - zob. w niniejszym tomie.
6 J. Dunin-Karwicki, Szkice obyczajowe i historyczne. Warszawa 1882, s. 159-173 (rozdz. IX: Relacja
pogrzebu JO. Jmści Pana Adama Sieniawskiego kasztelana krakowskiego, hetmana w.k., we Lwowie
i Brzeżanach w 1726 r.).