DOI Artikel:
Nestorow, Rafał: "Magna pompa et splendido apparatu." Ceremonia pogrzebowa Adama Mikołaja Sieniawskiego we Lwowie i Brzeżanach w r. 1726
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0228
226
Rafał Nestorów
przedwojenny monografista Brzeżan, Maurycy Maciszewski7, oraz Alojzy Steiner8.
Z kolei okazjonalną literaturę omówił Ryszard Skulski9. Alojzy Sajkowski opublikował
fragmenty drukowanej relacji z pogrzebu hetmana, autorstwa Franciszka Pułaskiego
z r. 174010. Na przedruku pracy Pułaskiego oraz na rękopiśmiennej relacji przecho-
wywanej w Bibliotece Czartoryskich oparła się Bożena Popiołek, podając skrócony
przebieg ceremoniału pogrzebowego na marginesie monografii Elżbiety z Lubomir-
skich Sieniawskiej11. W podobnym skrótowym ujęciu opis pogrzebu przedstawił
Janusz Nowak, skupiając się na udziale w ceremonii kapel wojskowych hetmana12.
Przebieg obydwu ceremonii pogrzebowych przedstawił ten sam autor w niepubliko-
wanym niestety referacie, dotyczącym szkła z huty lubaczowskiej, wyprodukowanego
specjalnie na stypę po hetmanie13. Skrótowe wiadomości o przebiegu pogrzebu het-
mana Sieniawskiego w kontekście pogrzebów wojskowych w czasach saskich podał
Tomasz Ciesielski14 * * * * *.
Biorąc pod uwagę, iż obydwie ceremonie pogrzebowe - we Lwowie i w Brzeżanach
- nie zostały dotąd szerzej opracowane, w niniejszej pracy zdecydowano się podać
ich przebieg w oparciu o drukowane i rękopiśmienne relacje, których uzupełnieniem
7 M. Maciszewski, Brzeżany w czasach Rzeczypospolitej Polskiej, Brody 1910, s. 75-78. Na pracy
Maciszewskiego oparł się Józef Piotrowski podając skrótowe informacje o przebiegu ceremonii
pogrzebowej. J. Piotrowski, Podziemia kaplicy zamkowej w Brzeżanach, „Wiadomości Konser-
watorskie”, 1, 1934, s. 20.
8 A. Steiner, O podziemiach kościołów, o cerkwiach i cmentarzach miasta Brzeżan (II Podziemia
kościoła zamkowego), „ Głos Brzeżański”, 1934, nr 2, s. 3; idem, O podziemiach kościołów.... - Do-
kończenie „Głos Brzeżański”, 1934, nr 3, s. 3; nr 4, s. 3; nr 5, s. 3.
9 R. Skulski, Sieniawscy w literaturze, Lwów 1938, s. 45-49.
10 A. Sajkowski, Barok, Warszawa 1987, s. 214-218. Pierwodruk Relacja pogrzebu hetmana Adama
Mikołaja Sieniawskiego w kościele brzeżańskim 1726 die 29julii, [w:] Krótka annotacyja [...] sej-
mów [...] publicznych dziejów i rewolucyj [...], zebrana przez Franciszka na Pułaziach Pułaskiego
[...], do druku podana przez Baltazara Pułaskiego, Lublin 1740, k. Ef-Gg. Utwór ten wymienia
Skulski, op. cit., s. 48-49. Korzystałem z egzemplarza przechowywanego w BCzart., sygn. 60887
III. Książka Pułaskiego jest dedykowana Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu i jego żonie
Zofii Sieniawskiej.
11 B. Popiołek, Królowa bez korony. Studium zżycia i działalności Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej
ok. 1669-1729, Kraków 1996, s. 112-113.
12 J. Nowak, Kapele muzyczne na dworze hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego i jego żony Elżbiety
z Lubomirskich (1685-1729), „Muzyka”, 2003, nr 3, s. 46-47.
13 J. Nowak, Szkło na pogrzeb Adama Mikołaja Sieniawskiego hetmana wielkiego koronnego w 1726 r.,
czyli „Koło pogrzebu ciała mego grzesznego nie potrzebuję żadnej pompy”. Referat wygłoszony 20
12005 w Muzeum Narodowym w Krakowie. Rejestry szkła pogrzebowego omówiła szczegółowo
B. Szelegejd, Materiały z okresu 1717-1729 do dziejów hut szklanych Sieniawskich pod Lubaczo-
wem (część 1 oraz Aneks), „Studia Wilanowskie”, 13, 2002, s. 83-90; eadem, Huta kryształowa
w latach 1717-1729, [w:] Szkła z huty kryształowej w starostwie lubaczowskim, 1717/1718-koniec
XVIII wieku, red. A. J. Kasprzak (kat. wystawy Muzeum Narodowego w Warszawie), Warszawa
2005, s. 56-57 oraz odpowiednie pozycje katalogu.
14 T. Ciesielski, Pogrzeby wojskowe w czasach saskich, [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI-XVIII
wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 223-235. Autor powołuje się na
odpis relacji pogrzebowej hetmana Sieniawskiego, która miała się rzekomo znajdować w BLAN-
Lw., sygn. fond Ossoł., 2133, k. 227-229. Pod podaną przez autora sygnaturą brak owej relacji,
nie udało się jej odszukać. Sądząc z treści pracy Ciesielskiego, odnaleziona przez niego relacja
z pogrzebu Adama Mikołaja była oparta na tekście Pułaskiego.
Rafał Nestorów
przedwojenny monografista Brzeżan, Maurycy Maciszewski7, oraz Alojzy Steiner8.
Z kolei okazjonalną literaturę omówił Ryszard Skulski9. Alojzy Sajkowski opublikował
fragmenty drukowanej relacji z pogrzebu hetmana, autorstwa Franciszka Pułaskiego
z r. 174010. Na przedruku pracy Pułaskiego oraz na rękopiśmiennej relacji przecho-
wywanej w Bibliotece Czartoryskich oparła się Bożena Popiołek, podając skrócony
przebieg ceremoniału pogrzebowego na marginesie monografii Elżbiety z Lubomir-
skich Sieniawskiej11. W podobnym skrótowym ujęciu opis pogrzebu przedstawił
Janusz Nowak, skupiając się na udziale w ceremonii kapel wojskowych hetmana12.
Przebieg obydwu ceremonii pogrzebowych przedstawił ten sam autor w niepubliko-
wanym niestety referacie, dotyczącym szkła z huty lubaczowskiej, wyprodukowanego
specjalnie na stypę po hetmanie13. Skrótowe wiadomości o przebiegu pogrzebu het-
mana Sieniawskiego w kontekście pogrzebów wojskowych w czasach saskich podał
Tomasz Ciesielski14 * * * * *.
Biorąc pod uwagę, iż obydwie ceremonie pogrzebowe - we Lwowie i w Brzeżanach
- nie zostały dotąd szerzej opracowane, w niniejszej pracy zdecydowano się podać
ich przebieg w oparciu o drukowane i rękopiśmienne relacje, których uzupełnieniem
7 M. Maciszewski, Brzeżany w czasach Rzeczypospolitej Polskiej, Brody 1910, s. 75-78. Na pracy
Maciszewskiego oparł się Józef Piotrowski podając skrótowe informacje o przebiegu ceremonii
pogrzebowej. J. Piotrowski, Podziemia kaplicy zamkowej w Brzeżanach, „Wiadomości Konser-
watorskie”, 1, 1934, s. 20.
8 A. Steiner, O podziemiach kościołów, o cerkwiach i cmentarzach miasta Brzeżan (II Podziemia
kościoła zamkowego), „ Głos Brzeżański”, 1934, nr 2, s. 3; idem, O podziemiach kościołów.... - Do-
kończenie „Głos Brzeżański”, 1934, nr 3, s. 3; nr 4, s. 3; nr 5, s. 3.
9 R. Skulski, Sieniawscy w literaturze, Lwów 1938, s. 45-49.
10 A. Sajkowski, Barok, Warszawa 1987, s. 214-218. Pierwodruk Relacja pogrzebu hetmana Adama
Mikołaja Sieniawskiego w kościele brzeżańskim 1726 die 29julii, [w:] Krótka annotacyja [...] sej-
mów [...] publicznych dziejów i rewolucyj [...], zebrana przez Franciszka na Pułaziach Pułaskiego
[...], do druku podana przez Baltazara Pułaskiego, Lublin 1740, k. Ef-Gg. Utwór ten wymienia
Skulski, op. cit., s. 48-49. Korzystałem z egzemplarza przechowywanego w BCzart., sygn. 60887
III. Książka Pułaskiego jest dedykowana Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu i jego żonie
Zofii Sieniawskiej.
11 B. Popiołek, Królowa bez korony. Studium zżycia i działalności Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej
ok. 1669-1729, Kraków 1996, s. 112-113.
12 J. Nowak, Kapele muzyczne na dworze hetmana Adama Mikołaja Sieniawskiego i jego żony Elżbiety
z Lubomirskich (1685-1729), „Muzyka”, 2003, nr 3, s. 46-47.
13 J. Nowak, Szkło na pogrzeb Adama Mikołaja Sieniawskiego hetmana wielkiego koronnego w 1726 r.,
czyli „Koło pogrzebu ciała mego grzesznego nie potrzebuję żadnej pompy”. Referat wygłoszony 20
12005 w Muzeum Narodowym w Krakowie. Rejestry szkła pogrzebowego omówiła szczegółowo
B. Szelegejd, Materiały z okresu 1717-1729 do dziejów hut szklanych Sieniawskich pod Lubaczo-
wem (część 1 oraz Aneks), „Studia Wilanowskie”, 13, 2002, s. 83-90; eadem, Huta kryształowa
w latach 1717-1729, [w:] Szkła z huty kryształowej w starostwie lubaczowskim, 1717/1718-koniec
XVIII wieku, red. A. J. Kasprzak (kat. wystawy Muzeum Narodowego w Warszawie), Warszawa
2005, s. 56-57 oraz odpowiednie pozycje katalogu.
14 T. Ciesielski, Pogrzeby wojskowe w czasach saskich, [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI-XVIII
wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 223-235. Autor powołuje się na
odpis relacji pogrzebowej hetmana Sieniawskiego, która miała się rzekomo znajdować w BLAN-
Lw., sygn. fond Ossoł., 2133, k. 227-229. Pod podaną przez autora sygnaturą brak owej relacji,
nie udało się jej odszukać. Sądząc z treści pracy Ciesielskiego, odnaleziona przez niego relacja
z pogrzebu Adama Mikołaja była oparta na tekście Pułaskiego.