DOI Artikel:
Skrabski, Józef: Fundacje artystyczne Sanguszków ze sławuty
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0171
Fundacje artystyczne Sanguszków ze Sławuty
169
Kościół w Sławucie nie jest wybitnym dziełem architektury, lecz zasługuje na uwagę
chociażby ze względu na fasadę, opartą o schemat palladiański (ił. 2). Fasady operujące
dwoma przenikającymi się porządkami nie były rzadkością na wschodnich obszarach
Rzeczypospolitej, szczególnie w okresie późnego baroku. W piątym tomie niniejszej
serii poświęconej sztuce kresów wschodnich został opublikowany krótki tekst o gru-
pie takich kościołów znajdujących się w dawnym województwie podolskim i kijow-
skim44. Spośród scharakteryzowanych świątyń, dwie w Starej Kotelni (1781-1783) i w
Berdyczowie (1807-1826), wyróżniają się fasadami nawiązującymi wiernie do fasady
kościoła Pijarów w Warszawie (1758-1769); pozostałe, w Mańkowcach (1786-1789),
Ostróżku Wielkim (1795-1800), Toporach (1800-1803) i Iwankowie koło Starej Ko-
telni (1795-1800), stanowią jedynie jej swobodną i dalece uproszczoną wersję. Autor
fasady kościoła w Sławucie zredukował późnobarokowy schemat występujący w Starej
Kotelni i Berdyczowie, uprościł bryłę, podziały architektoniczne i detale. Nie sposób
jednak odpowiedzieć na pytanie, na ile te uproszczenia były wynikiem świadomej
decyzji nieujawnionego przez źródła autora projektu, a na ile wynikały ze słabości
warsztatu murarskiego.
Artykulacja zewnętrznych elewacji świątyni kontrastuje z wysokiej klasy detalem ar-
chitektonicznym wnętrza, świetnie wykutymi korynckimi kapitelami (ii. 3) i efektownym,
bogato opracowanym belkowaniem, zwieńczonym gzymsem z konsolami i rozetami (ii. 4).
Autor tych detali, sztukator Żukowski pozostaje niestety postacią bezimienną.
Interesująco rysuje się sylwetka projektanta ołtarza głównego, Miklera, zapewne
Dionizego (1762-1853), irlandzkiego ogrodnika (Mac Clair) i również architekta,
niezwykle popularnego na Wołyniu w 1. poi. w. XIX. Uczył się w Londynie, skąd
ok. r. 1790 został zaproszony do Polski przez księżnę Izabelę Czartoryską dla urzą-
dzenia ogrodu Stanisława Poniatowskiego w Korsuniu. Artystą zainteresowała się
wkrótce Michałowa Lubomirska, która sprowadziła go na Wołyń, gdzie założył ogród
w Palestynie pod Dubnem (1792). W ciągu niemal 50 lat swojej działalności zrealizo-
wał ponad 40 ogrodów, m.in. w Młynowie, Porycku, Boremlu, Mizoczu, Krzewinie,
Kodni, Sewerynowie, Szpanowie, Podłużnem45. Jego działalność architektoniczna jest
dotąd nierozpoznana. Mikler mógł pracować również w Antoninach przy tamtejszym
pałacu. Stamtąd pochodził stolarz Gaspar Dawmanowicz - wykonawca wyposażenia
w kościele i zatrudniony przy przebudowie pałacu.
Drugą inicjatywą budowlaną Eustachego Sanguszki w Sławucie była przebudowa
pałacu. W 1. 1829-1831 rzemieślnicy pod kierunkiem architekta A. Brunaka, odpo-
wiedzialnego wcześniej za kościół, wznieśli dodatkowe piętro, założyli nowy dach,
dobudowali portyk kolumnowy, wyremontowali dolne sale i pomieszczenia, wybu-
dowali nowe schody i wymienili stolarkę okienną i drzwiową46. Zatrudniono trzech
stolarzy: Józefa Fallę, Jędrzeja Konopkę i Gaspara Dawmanowicza. Pierwszy wykony-
44 M. Młodawska, A. Betlej, Kościoły o pallad.ianizujq.cych fasadach w dawnym województwie po-
dolskim i kijowskim, [w:] SKW, t. 5, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2003, s. 125-129.
45 G. Ciołek, W. Plapis, Materiały do słownika twórców ogrodów polskich. Warszawa 1968, s. 65-66;
G. Ciołek, Ogrody polskie. Warszawa 1975, s. 172-173.
46 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 8, Ks. Roman 1829 r. Restauracja pałacu w Sławucie; teka 224,
plik 9,1829-37. Restauracja i dodanie górnego piętra w pałacu Sławuckim; teka 224, plik 10,1830.
Przebudowa pałacu w Sławucie. Prace nadzorowali dworscy urzędnicy Eustachego Sanguszki,
Michał Nurowski i Michał Wojtkiewicz.
169
Kościół w Sławucie nie jest wybitnym dziełem architektury, lecz zasługuje na uwagę
chociażby ze względu na fasadę, opartą o schemat palladiański (ił. 2). Fasady operujące
dwoma przenikającymi się porządkami nie były rzadkością na wschodnich obszarach
Rzeczypospolitej, szczególnie w okresie późnego baroku. W piątym tomie niniejszej
serii poświęconej sztuce kresów wschodnich został opublikowany krótki tekst o gru-
pie takich kościołów znajdujących się w dawnym województwie podolskim i kijow-
skim44. Spośród scharakteryzowanych świątyń, dwie w Starej Kotelni (1781-1783) i w
Berdyczowie (1807-1826), wyróżniają się fasadami nawiązującymi wiernie do fasady
kościoła Pijarów w Warszawie (1758-1769); pozostałe, w Mańkowcach (1786-1789),
Ostróżku Wielkim (1795-1800), Toporach (1800-1803) i Iwankowie koło Starej Ko-
telni (1795-1800), stanowią jedynie jej swobodną i dalece uproszczoną wersję. Autor
fasady kościoła w Sławucie zredukował późnobarokowy schemat występujący w Starej
Kotelni i Berdyczowie, uprościł bryłę, podziały architektoniczne i detale. Nie sposób
jednak odpowiedzieć na pytanie, na ile te uproszczenia były wynikiem świadomej
decyzji nieujawnionego przez źródła autora projektu, a na ile wynikały ze słabości
warsztatu murarskiego.
Artykulacja zewnętrznych elewacji świątyni kontrastuje z wysokiej klasy detalem ar-
chitektonicznym wnętrza, świetnie wykutymi korynckimi kapitelami (ii. 3) i efektownym,
bogato opracowanym belkowaniem, zwieńczonym gzymsem z konsolami i rozetami (ii. 4).
Autor tych detali, sztukator Żukowski pozostaje niestety postacią bezimienną.
Interesująco rysuje się sylwetka projektanta ołtarza głównego, Miklera, zapewne
Dionizego (1762-1853), irlandzkiego ogrodnika (Mac Clair) i również architekta,
niezwykle popularnego na Wołyniu w 1. poi. w. XIX. Uczył się w Londynie, skąd
ok. r. 1790 został zaproszony do Polski przez księżnę Izabelę Czartoryską dla urzą-
dzenia ogrodu Stanisława Poniatowskiego w Korsuniu. Artystą zainteresowała się
wkrótce Michałowa Lubomirska, która sprowadziła go na Wołyń, gdzie założył ogród
w Palestynie pod Dubnem (1792). W ciągu niemal 50 lat swojej działalności zrealizo-
wał ponad 40 ogrodów, m.in. w Młynowie, Porycku, Boremlu, Mizoczu, Krzewinie,
Kodni, Sewerynowie, Szpanowie, Podłużnem45. Jego działalność architektoniczna jest
dotąd nierozpoznana. Mikler mógł pracować również w Antoninach przy tamtejszym
pałacu. Stamtąd pochodził stolarz Gaspar Dawmanowicz - wykonawca wyposażenia
w kościele i zatrudniony przy przebudowie pałacu.
Drugą inicjatywą budowlaną Eustachego Sanguszki w Sławucie była przebudowa
pałacu. W 1. 1829-1831 rzemieślnicy pod kierunkiem architekta A. Brunaka, odpo-
wiedzialnego wcześniej za kościół, wznieśli dodatkowe piętro, założyli nowy dach,
dobudowali portyk kolumnowy, wyremontowali dolne sale i pomieszczenia, wybu-
dowali nowe schody i wymienili stolarkę okienną i drzwiową46. Zatrudniono trzech
stolarzy: Józefa Fallę, Jędrzeja Konopkę i Gaspara Dawmanowicza. Pierwszy wykony-
44 M. Młodawska, A. Betlej, Kościoły o pallad.ianizujq.cych fasadach w dawnym województwie po-
dolskim i kijowskim, [w:] SKW, t. 5, red. A. Betlej, P. Krasny, Kraków 2003, s. 125-129.
45 G. Ciołek, W. Plapis, Materiały do słownika twórców ogrodów polskich. Warszawa 1968, s. 65-66;
G. Ciołek, Ogrody polskie. Warszawa 1975, s. 172-173.
46 APKr., O/W, AS, teka 224, plik 8, Ks. Roman 1829 r. Restauracja pałacu w Sławucie; teka 224,
plik 9,1829-37. Restauracja i dodanie górnego piętra w pałacu Sławuckim; teka 224, plik 10,1830.
Przebudowa pałacu w Sławucie. Prace nadzorowali dworscy urzędnicy Eustachego Sanguszki,
Michał Nurowski i Michał Wojtkiewicz.