DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0221
Uwagi o tzw. Cyklu z dziejami św. Tomasza apostoła
215
Chrystusa wiadomości o chorobie Łazarza. Po stronie północnej w analogicz-
nej ramie umieszczone są obrazy przedstawiające apostolską działalność św.
Tomasza w Indiach. Po prawej działalność misyjną świętego, po lewej mę-
czeńską śmierć apostoła, będącą wynikiem wypełnienia przez niego przesłania
Ewangelii (il. 1).
Obrazy ujęte w podwójne ramy, na stałe przymocowane do ścian za pomo-
cą solidnych haków, są znacznych rozmiarów34. Pozornie ich stan można
określić jako dobry. Ich ciemny koloryt, który jest wynikiem upływu czasu,
oraz ciemne prezbiterium, w którym się znajdują, dostatecznie oświetlone
naturalnym światłem tylko przez krótki czas w ciągu dnia, powodują, że
czytelny jest tylko zarys kompozycji, zaś szczegóły i subtelności kolorystyki
są słabo widoczne.
Zamojski cykl obrazów - jak już wspomniano - jest wyjątkowy w ikono-
grafii św. Tomasza. Trzy z czterech malowideł składających się na cykl nie
znajduje żadnych bliższych analogii w dziejach sztuki zarówno średniowiecz-
nej, jak i nowożytnej35.
Na południowej ścianie prezbiterium, od strony nawy znajduje się obraz
przedstawiający wydarzenia rozgrywające się w chwilę po Ostatniej Wiecze-
rzy, zgodnie z wersetem z Ewangelii św. Jana (14, 5-6). W centrum na pier-
wszym planie widoczny jest Chrystus otoczony półkolem przez jedenastu
apostołów. Zwracający się z rozłożonymi rękoma ku Niemu Tomasz zdaje się
mówić: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz; jakże więc możemy znać drogę?”.
Akcja rozgrywa się w ciemnym pomieszczeniu, lekko tylko rozjaśnionym
wiszącą nad głową Chrystusa lampą, która jednocześnie wyznacza granice
kompozycji postaci pierwszego planu. Z prawej strony grupy apostołów wi-
doczny jest stół nakryty białym obrusem, dalej - otwarte drzwi, przez które
widać krzątającego się przy kominku służącego. Z lewej strony pomieszcze-
nie, w którym rozgrywa się akcja, otwarte jest na przedstawioną w perspekty-
wicznym skrócie ulicę, i stojącego w nieznacznym oddaleniu Judasza. Niebo
34 Każda z dwóch podwójnych ram ma całkowite wymiary 350 x 846 cm; każdy z czte-
rech obrazów w świetle ramy ma wymiary 272 x 357 cm.
35 J. B r a u n, Tracht und Attribute der Heilingen in der Deutschen Kunst, Stuttgart 1943,
s. 693-969; Z. D a 1 h m a n, Die Thomaslegende und die Altesten Beziehungen des Chris-
tentumszum Femen Osten, Freiburg 1912; A. V a t h, Der hl. Thomas, der Apostel Indiens,
Aachen 1925; K. K ii n s t 1 e, Ikonographie der Christlichen Kunst - II: Ikonographie der
Heilingen, Freiburg 1926, s. 555-558; G. K a f t a 1, D. Phil, Iconography of the Saints
in the Painting of North West Italy, Firenze 1985.
215
Chrystusa wiadomości o chorobie Łazarza. Po stronie północnej w analogicz-
nej ramie umieszczone są obrazy przedstawiające apostolską działalność św.
Tomasza w Indiach. Po prawej działalność misyjną świętego, po lewej mę-
czeńską śmierć apostoła, będącą wynikiem wypełnienia przez niego przesłania
Ewangelii (il. 1).
Obrazy ujęte w podwójne ramy, na stałe przymocowane do ścian za pomo-
cą solidnych haków, są znacznych rozmiarów34. Pozornie ich stan można
określić jako dobry. Ich ciemny koloryt, który jest wynikiem upływu czasu,
oraz ciemne prezbiterium, w którym się znajdują, dostatecznie oświetlone
naturalnym światłem tylko przez krótki czas w ciągu dnia, powodują, że
czytelny jest tylko zarys kompozycji, zaś szczegóły i subtelności kolorystyki
są słabo widoczne.
Zamojski cykl obrazów - jak już wspomniano - jest wyjątkowy w ikono-
grafii św. Tomasza. Trzy z czterech malowideł składających się na cykl nie
znajduje żadnych bliższych analogii w dziejach sztuki zarówno średniowiecz-
nej, jak i nowożytnej35.
Na południowej ścianie prezbiterium, od strony nawy znajduje się obraz
przedstawiający wydarzenia rozgrywające się w chwilę po Ostatniej Wiecze-
rzy, zgodnie z wersetem z Ewangelii św. Jana (14, 5-6). W centrum na pier-
wszym planie widoczny jest Chrystus otoczony półkolem przez jedenastu
apostołów. Zwracający się z rozłożonymi rękoma ku Niemu Tomasz zdaje się
mówić: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz; jakże więc możemy znać drogę?”.
Akcja rozgrywa się w ciemnym pomieszczeniu, lekko tylko rozjaśnionym
wiszącą nad głową Chrystusa lampą, która jednocześnie wyznacza granice
kompozycji postaci pierwszego planu. Z prawej strony grupy apostołów wi-
doczny jest stół nakryty białym obrusem, dalej - otwarte drzwi, przez które
widać krzątającego się przy kominku służącego. Z lewej strony pomieszcze-
nie, w którym rozgrywa się akcja, otwarte jest na przedstawioną w perspekty-
wicznym skrócie ulicę, i stojącego w nieznacznym oddaleniu Judasza. Niebo
34 Każda z dwóch podwójnych ram ma całkowite wymiary 350 x 846 cm; każdy z czte-
rech obrazów w świetle ramy ma wymiary 272 x 357 cm.
35 J. B r a u n, Tracht und Attribute der Heilingen in der Deutschen Kunst, Stuttgart 1943,
s. 693-969; Z. D a 1 h m a n, Die Thomaslegende und die Altesten Beziehungen des Chris-
tentumszum Femen Osten, Freiburg 1912; A. V a t h, Der hl. Thomas, der Apostel Indiens,
Aachen 1925; K. K ii n s t 1 e, Ikonographie der Christlichen Kunst - II: Ikonographie der
Heilingen, Freiburg 1926, s. 555-558; G. K a f t a 1, D. Phil, Iconography of the Saints
in the Painting of North West Italy, Firenze 1985.