DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0271
Maria Kałamajska-Saeed
ORNATY Z DZIEWIĄTKOWICZ
Kościół śś. Piotra i Pawła w Nowych Dziewiątkowiczach (pow. Słonimski,
woj. nowogródzkie) został wzniesiony w latach 1786-1790. Budowę za-
inicjował kanonik wileński Tadeusz Ślizień (zm. 1790), ale kontynuowała
i ostatecznie doprowadziła do końca jego bratowa, Zofia z Czetwertyńskich,
ówczesna dziedziczka Dziewiątkowicz, której można też przypisać ufun-
dowanie wystroju i wyposażenia. W 1792 r. ustanowiona została parafia, a w
1799 r. bp Adam Kłokocki, sufragan brzeski, dokonał konsekracji nowej
świątyni1. W ramach represji po powstaniu styczniowym w 1866 r. parafię
zlikwidowano, a kościół przebudowano na cerkiew. Całość ruchomego wypo-
sażenia trafiła wówczas do kościoła w Różanie2, gdzie jego część pozostaje
do dziś, chociaż po II wojnie większość szat liturgicznych uległa zniszczeniu
z powodu fatalnego zawilgocenia.
O hojności fundatorskiej dla kościoła dziewiątkowickiego świadczyło
zasobne wyposażenie zakrystii, znacznie przekraczające potrzeby niewielkiej
parafii. Szczególnie bogaty był złożony z 42 sztuk zespół szat liturgicznych,
bardzo dokładnie opisanych w inwentarzu z roku 18O53. Okazałością wyróż-
niały się ornaty z przedstawieniami figuralnymi, „tamborowane”, tj. haf-
towane ściegiem łańcuszkowym nicią złotą i wielobarwnym jedwabiem, imi-
tującym technikę gobelinową, wszystkie z należącymi do nich rekwizytami,
tj. stułą, manipularzem, palką i welum.
Cztery z nich udało się zidentyfikować wśród zachowanych w Różanie:
dwa białe, z przedstawieniem Ecce Homo w otoczeniu Arma Christi (il. 1)
oraz krzyżem z czaszką i wężem u podnóża (il. 2), z przedstawieniem
1 M. Kałamajska-Saeed, Kościół parafialny p.w. SS. Piotra i Pawła w
Dziewiątkowiczach, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej
Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. II: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego
województwa nowogródzkiego, t. I, Kraków 2003, s. 15-39.
2 LVIA, 694-5-1202, s. 1.
3 Grodno, NGAB, 1663-1-1540, Inwentarz kościoła i plebanii Dziewiątkowickiej obrządku
rzymskiego, sporządzony przez pierwszego przysięgłego plebana ks. Kazimierza Kognowickiego
kan. smoZfeńskiego], a przy wizycie generalnej przez Jaśnie Wielmożnego Biskupa Wileńskiego
podpisany, [1805], k. 4.
ORNATY Z DZIEWIĄTKOWICZ
Kościół śś. Piotra i Pawła w Nowych Dziewiątkowiczach (pow. Słonimski,
woj. nowogródzkie) został wzniesiony w latach 1786-1790. Budowę za-
inicjował kanonik wileński Tadeusz Ślizień (zm. 1790), ale kontynuowała
i ostatecznie doprowadziła do końca jego bratowa, Zofia z Czetwertyńskich,
ówczesna dziedziczka Dziewiątkowicz, której można też przypisać ufun-
dowanie wystroju i wyposażenia. W 1792 r. ustanowiona została parafia, a w
1799 r. bp Adam Kłokocki, sufragan brzeski, dokonał konsekracji nowej
świątyni1. W ramach represji po powstaniu styczniowym w 1866 r. parafię
zlikwidowano, a kościół przebudowano na cerkiew. Całość ruchomego wypo-
sażenia trafiła wówczas do kościoła w Różanie2, gdzie jego część pozostaje
do dziś, chociaż po II wojnie większość szat liturgicznych uległa zniszczeniu
z powodu fatalnego zawilgocenia.
O hojności fundatorskiej dla kościoła dziewiątkowickiego świadczyło
zasobne wyposażenie zakrystii, znacznie przekraczające potrzeby niewielkiej
parafii. Szczególnie bogaty był złożony z 42 sztuk zespół szat liturgicznych,
bardzo dokładnie opisanych w inwentarzu z roku 18O53. Okazałością wyróż-
niały się ornaty z przedstawieniami figuralnymi, „tamborowane”, tj. haf-
towane ściegiem łańcuszkowym nicią złotą i wielobarwnym jedwabiem, imi-
tującym technikę gobelinową, wszystkie z należącymi do nich rekwizytami,
tj. stułą, manipularzem, palką i welum.
Cztery z nich udało się zidentyfikować wśród zachowanych w Różanie:
dwa białe, z przedstawieniem Ecce Homo w otoczeniu Arma Christi (il. 1)
oraz krzyżem z czaszką i wężem u podnóża (il. 2), z przedstawieniem
1 M. Kałamajska-Saeed, Kościół parafialny p.w. SS. Piotra i Pawła w
Dziewiątkowiczach, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej
Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. II: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego
województwa nowogródzkiego, t. I, Kraków 2003, s. 15-39.
2 LVIA, 694-5-1202, s. 1.
3 Grodno, NGAB, 1663-1-1540, Inwentarz kościoła i plebanii Dziewiątkowickiej obrządku
rzymskiego, sporządzony przez pierwszego przysięgłego plebana ks. Kazimierza Kognowickiego
kan. smoZfeńskiego], a przy wizycie generalnej przez Jaśnie Wielmożnego Biskupa Wileńskiego
podpisany, [1805], k. 4.