DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43489#0255
Danuta Szewczyk-Prokurat
ZŁOTY KIELICH FUNDACJI ANNY ALOJZY
Z KSIĄŻĄT OSTROGSKICH CHODKIEWICZOWEJ
W SKARBCU ARCHIKATEDRY LUBELSKIEJ
Pośród wielu cennych zabytków złotnictwa przechowywanych obecnie w
skarbcu archikatedry lubelskiej znajduje się, niepublikowany i niefunkcjonują-
cy dotychczas w świadomości badaczy1, złoty kielich, bogato zdobiony róż-
nobarwną emalią i kameryzacją. W Polsce znanych jest bardzo niewiele
dekorowanych emalią nowożytnych kielichów, w tym zaledwie kilka złotych.
Na ich tle lubelski zabytek przedstawia się wyjątkowo interesująco.
Kielich ma 30 cm wysokości, smukłe proporcje i waży 1,31 kg. Jego
stopa, okrągła i lekko uwypuklona, o średnicy 16,5 cm, podwyższona jest o
szeroką wypukłą kryzę i ażurowy, arkadkowy cokolik. Znajduje się na niej
dwukrotnie powtórzona cecha kontrybucyjna austriacka tzw. repunca z lat
1806/07 - 20E, poza nią brak innych znaków złotniczych. Rozbudowany
trzon składa się z owoidalnego nodusa i kilku pierścieni. Wysmukła czara (śr.
11,8 cm), o lekko wywiniętym brzegu ma wysoki (sięgający nieco powyżej
połowy) ażurowy koszyczek, zwieńczony sterczynami (ił. 1).
Tym, co pozwala określić kielich, jako zabytek ogromnej wartości, jest
jego wspaniała, misterna dekoracja, zajmująca praktycznie całą powierzchnię
stopy, trzonu i koszyczka czary. Tworzą ją elementy z fakturowanego i po-
krytego barwną emalią złota, w kształcie zwijających się listków, łodyżek,
wstęg czy płatków kwiatów. Łączą się one lub organicznie przechodzą w
różnorodne, często znacznie rozbudowane oprawy kamieni jubilerskich - o
geometrycznych (prostokątnych, kwadratowych, trójkątnych) bądź kwiatowo-
-roślinnych formach. Zdobione emalią w kolorze głównie czarnym i białym
z dodatkiem emalii zielonej transparentnej oraz błękitnej w dwu odcieniach,
razem układają się w kształty ukwieconych i ulistnionych gałązek, wirujących
wstęg i pierścieni. Do ozdobienia kielicha użyto prawie 300 kamieni jubiler-
1 W Arch. Fot. IS PAN istnieje zdjęcie kielicha (sprzed 1939 r.) między dwoma XVIII-
-wiecznymi oprawionymi w srebro mszałami (zaginionymi), jego trzon z nodusem odwrócony
jest do „góry nogami”. Teka Lublin 88, nr fot. 427.
ZŁOTY KIELICH FUNDACJI ANNY ALOJZY
Z KSIĄŻĄT OSTROGSKICH CHODKIEWICZOWEJ
W SKARBCU ARCHIKATEDRY LUBELSKIEJ
Pośród wielu cennych zabytków złotnictwa przechowywanych obecnie w
skarbcu archikatedry lubelskiej znajduje się, niepublikowany i niefunkcjonują-
cy dotychczas w świadomości badaczy1, złoty kielich, bogato zdobiony róż-
nobarwną emalią i kameryzacją. W Polsce znanych jest bardzo niewiele
dekorowanych emalią nowożytnych kielichów, w tym zaledwie kilka złotych.
Na ich tle lubelski zabytek przedstawia się wyjątkowo interesująco.
Kielich ma 30 cm wysokości, smukłe proporcje i waży 1,31 kg. Jego
stopa, okrągła i lekko uwypuklona, o średnicy 16,5 cm, podwyższona jest o
szeroką wypukłą kryzę i ażurowy, arkadkowy cokolik. Znajduje się na niej
dwukrotnie powtórzona cecha kontrybucyjna austriacka tzw. repunca z lat
1806/07 - 20E, poza nią brak innych znaków złotniczych. Rozbudowany
trzon składa się z owoidalnego nodusa i kilku pierścieni. Wysmukła czara (śr.
11,8 cm), o lekko wywiniętym brzegu ma wysoki (sięgający nieco powyżej
połowy) ażurowy koszyczek, zwieńczony sterczynami (ił. 1).
Tym, co pozwala określić kielich, jako zabytek ogromnej wartości, jest
jego wspaniała, misterna dekoracja, zajmująca praktycznie całą powierzchnię
stopy, trzonu i koszyczka czary. Tworzą ją elementy z fakturowanego i po-
krytego barwną emalią złota, w kształcie zwijających się listków, łodyżek,
wstęg czy płatków kwiatów. Łączą się one lub organicznie przechodzą w
różnorodne, często znacznie rozbudowane oprawy kamieni jubilerskich - o
geometrycznych (prostokątnych, kwadratowych, trójkątnych) bądź kwiatowo-
-roślinnych formach. Zdobione emalią w kolorze głównie czarnym i białym
z dodatkiem emalii zielonej transparentnej oraz błękitnej w dwu odcieniach,
razem układają się w kształty ukwieconych i ulistnionych gałązek, wirujących
wstęg i pierścieni. Do ozdobienia kielicha użyto prawie 300 kamieni jubiler-
1 W Arch. Fot. IS PAN istnieje zdjęcie kielicha (sprzed 1939 r.) między dwoma XVIII-
-wiecznymi oprawionymi w srebro mszałami (zaginionymi), jego trzon z nodusem odwrócony
jest do „góry nogami”. Teka Lublin 88, nr fot. 427.