Studia archeologiczne (2.1984)

Krzysztof Ciałowicz
Uniwersytet Jagielloński

HEŁM KORYNCKI ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO
W KRAKOWIE

Oryginalnych części uzbrojenia greckiego do niedawna było niewiele. Do-
piero wykopaliska prowadzone po drugiej wojnie światowej, zwłaszcza wyko-
paliska w Olimpii, zmieniły stan posiadania tych przedmiotów.
W zbiorach polskich znajdują się trzy greckie hełmy brązowe typu korync-
kiego: w Muzeum Narodowym w Warszawie - nr inw. 198283, w Muzeum Wojska
Polskiego w Warszawie - nr inw. 24068 oraz w zbiorach Muzeum Narodowego w
Krakowie (dawna kolekcja'Czartoryskich) - nr inw. XI-446. Ten ostatni jest
przedmiotem niniejszego opracowania. Został on nabyty w Paryżu, a następ-
1
nie przesłany do Krakowa przed rokiem 1884 .
Hełm jest wykonany z jednego kawałka blachy brązowej i dość dobrze za-
2
chowany . Chroni tył głowy wraz z szyją, ma wysunięte partie osłaniające
policzki oraz czoło i nos. Dzwon hełmu jest nisko sklepiony i wyodrębniony
od prostopadłych partii chroniących pozostałe części głowy słabo zaznaczo-
ną krawędzią. Wizura przypomina modelunkiem kształt oka; górna jej krawędź
jest łukowata, natomiast dolna prosta. Obie tworzą przy skroni kąt ostry.
Nosal ukośnie wysunięty ku przodowi jest zaokrąglony na końcu; sięga on do
połowy wysokości policzków. Policzki zbliżone do nosala były szerokie i
chroniły całkowicie dolną część twarzy. Ich wysokość jest równa wysokości
nakarczka. Dolna krawędź policzków tworzy lekki łuk. Przejście od policzka
do nakarczka jest wyraźnie zaznaczone klinowatym wcięciem, od którego bieg-
nie łukowata krawędź lekko zawiniętego ku górze nakarczka.
Przy klasyfikacji i datowaniu hełmów jednym z podstawowych elementów
jest kształt linii profilowej tylnej partii obiektu, na co jako pierwszy
zwrócił uwagę E.Kukahn w swojej pracy "Der griechische Heim" (Marburg,
1936). Przebieg tej linii wykreśla się od czubka hełmu do dolnej krawędzi

1
Nie można było dotychczas stwierdzić, od kogo hełm został zakupiony i jaka
jest jego proweniencja. Sprawę tę być może wyjaśnią badania nad gromadzeniem
obiektów archeologicznych przez Wł. Czartoryskiego, przypuszczalnego nabywcę tego
obiektu, prowadzone przez mgr K.Moczulską.
2
Nr inw.XI-446, wys.0,22 m, dł. 0,223 m, szer. 0,20 m, obwód 0,65 m,waga 1,3 kg}
zachowany dobrze, brak niewielkiego fragmentu nakarczka, w kilku miejscach widoczne
pęknięcia, w dolnej przedniej części dzwonu i na naczolniku widoczny jest zalutowa-
ny otwór (być może jest to ślad po naprawie wykonanej jeszcze w starożytności), w
lewym policzku znajduje się otwór - prawdopodobnie nowożytny. Na hełmie znajduje
się kilkanaście wgnieceń, od strony zewnętrznej hełm jest pokryty plamkami zielonej
patyny, po stronie wewnętrznej zalegającej na większych obszarach. w