Studia archeologiczne (2.1984)

Ryszard Massalski
Politechnika Gdańska

NOVAE 1975.
POMIAR KIERUNKU POLA MAGNETYCZNEGO
W dni u 2 października 1975 r. wykonany został pomiar kąta zawartego mię-
dzy kierunkiem wskazań igły kompasu i kierunkiem wschód-zachód siatki hek-
tarowej, wytyczonej geodezyjnie na terenie Novae w 1962 r. Siatka ta,skła-
dająca się z kwadratów o boku 100 m, została utrwalona słupkami betonowymi
wykopanymi w ziemię na narożnikach i na połowie długości boków każdego
kwadratu. Pomiar wykonano teodolitem z przymocowanym oryginalnym kompasem
mierniczym. Kąt ten wyniósł 85°, przy odchyleniu igły kompasu od kierunku
północ-południe w stronę zachodnią, czyli kierunek północ-południe siatki
hektarowej odchylony był od kierunku wskazań igły kompasu o 5° na wschód.
Ponieważ igła kompasu wskazuje zmieniający się w czasie kierunek pola
magnetycznego danego miejsca, a deklinacja magnetyczna dla obszaru Novae
nie jest znana, niemożliwe było dokładne określenie kierunku bieguna geo-
graficznego. Jednakże wobec stwierdzonego stosunkowo niewielkiego odchyle-
nia kierunku pola magnetycznego od kierunku północ-południe siatki hekta-
rowej, nie popełni się istotnego błędu przyjmując, że odchylenie to odpo-
wiada deklinacji i że ten ostatni zorientowany został dokładnie na pół-
nocny biegun geograficzny.
Jeżeli przyjmie się jako główną oś pierwotnego, założonego w I w. obo-
zu legionowego (Novae I) linię łączącą środek przejazdu bramy północnej
(na linii styku kwadratów III 134 i 154) ze środkiem przejazdu bramy połud-
niowej (na linii styku kwadratów XXXVII 96 i 116), to oś ta odchylona jest
od przypuszczalnego geograficznego kierunku północ-południe (siatka hekta-
rów) tylko o 1° ku zachodowi.