DOI Heft:
II. Polskie badania nad starożytnością
DOI Artikel:Scholl, Tomasz: Fortyfikacje państwa bosforańskiego od połowy i w. p.n.e. so III w. n.e.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51288#0141
137
nie Licznych twierdz, a równocześnie w tym czasie mury wznoszone są wokół
Tanais. W końcu. II w. n.e. odbudowane zostają niektóre twierdze półwyspu
Pontan i Michajłowka. Liczne prace wzmacniające prowadzone są w Pantika-
paionie, Iluratonie, Kytaionie, Tirit.ake, Tanais i w wielu fortyfikacjach
nad Morzem Azowskiem, a grodzisko Rajewskoje zostaje przebudowane. Również
w początkach III w. n.e. niektóre fortyfikacje zostają wzmocnione,np. Ilu-
ration i Tanais. Wymienione wyżej umocnienia ma Bosfor do połowy III
w. n.e.,kiedy to napływ plemion Herulów, Boranów i Gotów doprowadza do
■ '144
zniszczenia wielu umocnień
Twierdze budowane były z zasady według planu obozu rzymskiego, jednak z
maksymalnym wykorzystaniem topografii terenu, o czym świadczą np. umocnie-
nia Iluratonu. Otaczano je z reguły rowem, a wszelkie przejścia były 'flan-
kowane basztami.. Mury zwieńczono blankowaniem o płytach szerszych w dolnej
partii, co wyraźnie widać na przykładzie Michajłowki. Na mury wiodły scho-
dy prowadzące z reguły z pomieszczeń przylegających do nich bądź z ulicy
strategicznej. W mniejszych twierdzach brak jest w zasadzie ulicy strate-
gicznej, a w większych też nie zawsze biegnie ona wzdłuż wszystkich murów,
jak to jest np. w Tanais. Wygląd fortyfikacji miejskich możemy rekonstruor-
wać według źródeł tak archeologicznych, jak i ikonograficznych. Bramy flan-
kowane są przez dwie baszty wysunięte przed kurtyny. Widoczne na monetach
fortyfikacje zbudowane w opus ąuadratum występowały niewątpliwie tylko
w największych miastach. Istniały też rampy, po których wtaczano na mury
machiny bojowe, ale ślady po nich zachowały się tylko w Iluratonie. Wały
o przekroju trapezu sypano z ziemi na kamiennym fundamencie, a przede nimi
najczęściej biegł rów. Przejścia w wałach flankowane były basztami roz-
mieszczonymi także wzdłuż jego linii. Wały mógły być od strony zewnętrz-
nej uzbrojone w ostrokoły, zwłaszcza na wschodnich granicach Bosforu, po-
145
nieważ były one na tym terenie szeroko i od dawna stosowane .
Wykaz skrótów
AG - Anticnyi gorod, Moskva 1963 v
AIKSP - Anticnaja istorija i kultura Sredizemnomorja i Pricernomorja, Le-
ningrad V1968
AO - Archeologiceskie otkrytija
Blavatskij, Anticnaja archeolog!ja, - V.B. Blavatskij, Anticnaja archeolo-
gija Severnogo Pri^emomorja, Moskva 1^61*
Blavatskij, Zemledelie, - V.D. Blavatskij, Zemledelie v anticnych gosu-
darstvach Sevemogo Pr^cernomorja, Moskva 1953
V.F. GajdukeviS, Bosporanische Reich - V.F. Gajdukevit, Das Bosporanische
Beich, Berlin 1971
IADK - Istorija i. archeolog!ja drevnego Kryma, Kiev 1957.
IOSPE - V.V. Latysev, Inscriptiones antiąuae orae septentrionalis Pont!
Euxini graeę^e et latinae, St. Petersburg 1885-1916,t. 1, 1 ,2, 4
KSIA - Kratkie soobscenLja Instituta Archeologii Akademii Nauk SSSR
KSIIMK - Kratkie soob^cenija Instituta Istorii Materialnej Kultury Akade-
mii Nauk SSSR.
V.F. Gajdukevic, Bosporanische Reich, s. 4?2.
Diod. XX, 22.
nie Licznych twierdz, a równocześnie w tym czasie mury wznoszone są wokół
Tanais. W końcu. II w. n.e. odbudowane zostają niektóre twierdze półwyspu
Pontan i Michajłowka. Liczne prace wzmacniające prowadzone są w Pantika-
paionie, Iluratonie, Kytaionie, Tirit.ake, Tanais i w wielu fortyfikacjach
nad Morzem Azowskiem, a grodzisko Rajewskoje zostaje przebudowane. Również
w początkach III w. n.e. niektóre fortyfikacje zostają wzmocnione,np. Ilu-
ration i Tanais. Wymienione wyżej umocnienia ma Bosfor do połowy III
w. n.e.,kiedy to napływ plemion Herulów, Boranów i Gotów doprowadza do
■ '144
zniszczenia wielu umocnień
Twierdze budowane były z zasady według planu obozu rzymskiego, jednak z
maksymalnym wykorzystaniem topografii terenu, o czym świadczą np. umocnie-
nia Iluratonu. Otaczano je z reguły rowem, a wszelkie przejścia były 'flan-
kowane basztami.. Mury zwieńczono blankowaniem o płytach szerszych w dolnej
partii, co wyraźnie widać na przykładzie Michajłowki. Na mury wiodły scho-
dy prowadzące z reguły z pomieszczeń przylegających do nich bądź z ulicy
strategicznej. W mniejszych twierdzach brak jest w zasadzie ulicy strate-
gicznej, a w większych też nie zawsze biegnie ona wzdłuż wszystkich murów,
jak to jest np. w Tanais. Wygląd fortyfikacji miejskich możemy rekonstruor-
wać według źródeł tak archeologicznych, jak i ikonograficznych. Bramy flan-
kowane są przez dwie baszty wysunięte przed kurtyny. Widoczne na monetach
fortyfikacje zbudowane w opus ąuadratum występowały niewątpliwie tylko
w największych miastach. Istniały też rampy, po których wtaczano na mury
machiny bojowe, ale ślady po nich zachowały się tylko w Iluratonie. Wały
o przekroju trapezu sypano z ziemi na kamiennym fundamencie, a przede nimi
najczęściej biegł rów. Przejścia w wałach flankowane były basztami roz-
mieszczonymi także wzdłuż jego linii. Wały mógły być od strony zewnętrz-
nej uzbrojone w ostrokoły, zwłaszcza na wschodnich granicach Bosforu, po-
145
nieważ były one na tym terenie szeroko i od dawna stosowane .
Wykaz skrótów
AG - Anticnyi gorod, Moskva 1963 v
AIKSP - Anticnaja istorija i kultura Sredizemnomorja i Pricernomorja, Le-
ningrad V1968
AO - Archeologiceskie otkrytija
Blavatskij, Anticnaja archeolog!ja, - V.B. Blavatskij, Anticnaja archeolo-
gija Severnogo Pri^emomorja, Moskva 1^61*
Blavatskij, Zemledelie, - V.D. Blavatskij, Zemledelie v anticnych gosu-
darstvach Sevemogo Pr^cernomorja, Moskva 1953
V.F. GajdukeviS, Bosporanische Reich - V.F. Gajdukevit, Das Bosporanische
Beich, Berlin 1971
IADK - Istorija i. archeolog!ja drevnego Kryma, Kiev 1957.
IOSPE - V.V. Latysev, Inscriptiones antiąuae orae septentrionalis Pont!
Euxini graeę^e et latinae, St. Petersburg 1885-1916,t. 1, 1 ,2, 4
KSIA - Kratkie soobscenLja Instituta Archeologii Akademii Nauk SSSR
KSIIMK - Kratkie soob^cenija Instituta Istorii Materialnej Kultury Akade-
mii Nauk SSSR.
V.F. Gajdukevic, Bosporanische Reich, s. 4?2.
Diod. XX, 22.