Studia archeologiczne (2.1984)

140

wykonywany był w świątyni, to w drugim wypadku możemy tak przypuszczać.
Przebadany materiał źródłowy dotyczący kalarireis wskazuje, że już od
okresu faraońskiego stanowili oni rodzaj służby policyjnej przy świątyniach,
Papirusy te znajdują się obecnie w 'Agyptisches Muzeum w Berlinie, a je-
den z nlcn znaleziony został po zakończeniu drugiej wojny światowej w Pol-
sce i znajduje się obecnie w Zakładzie Papirologii Instytutu Archeologii
UW.W ramach od lat trwającej współpracy między Agyptisches Museum a Za-
kładem Papirologii strona niemiecka zleciła nam ponowne wydanie tych tek-
stów.Było to podyktowane dużym rozwojem demotystyki w ciągu ostatniego pół-
wiecza- Znaczna liczba opublikowanych w tym czasie tekstów demotycznych, w
tym także pochodzących z Edfu , pozwala nam obecnie znacznie lepiej rozu-
mieć te papirusy. Praca nad nimi nie jest jeszcze ukończona. Chciałbym tu-
taj przedstawić w skrócie kilka ogólniejszych uwag z nimi związanych.
Dokumenty demotyczne kontynuują egipską tradycję prawną, zachowując daw-
ny formularz lub nieco go rozwijając. Zarejestrowane w urzędach państwo-
wych mają jednak to samo znaczenie prawne, co dokumenty spisane po grecku.
Do sporządzania dokumentów, jakie składają się na to archiwum, uprawnieni
byli tylko "pisarze dokumentów" (sh kjnb.t, gr. povóypa^oę ) działający w
notariatach. Od około 210 r. p.n.e. notariaty takie należały do kapłanów
niektórych Świątyń, w których imieniu pisarze sporządzali dokumenty praw-
ne. Przed tą datą brak jest jakichkolwiek wskazówek odnośnie istnienia no-
tariatów świątynnych. Pisarze określali się wtedy np. "NH, który jest pi-
sarzem w Achmim", "IW, który jest pisarzem w Assuanie". Takie określenia,
które dały powód do przypuszczenia o istnieniu notariatów miejskich przed
210 r., nie wykluczają jednak przynależności tych ludzi do notariatów świą-
tynnych. Znamy bowiem przypadek, kiedy pisarz z Siut określający się re-
gularnie jako "Horos ..., który pisze w Siut i okolicy w imieniu kapłanów
Upuaut, bogów Filadelfów (itd.) "użył określenia "Horos ..., który pisze
w Siut". Wszystkie wskazuje na to, że Horos, pisarz notariatu świątynnego,
skrócił sobie przydługą formułkę. Potwierdza to również papirus moskiewski
123, gdzie pisarz podpisuje się "NN, który jest pisarzem w Achmim i jego
okolicy w imieniu kapłanów Mina pięciu fyl". Wydaje się możliwe, że rów-
nież w cytowanych wyżej wypadkach sprzed 210 r. mamy do czynienia ze skró-
conymi formami pełniejszych formuł, wskazującymi na istnienie notariatów
świątynnych.
Wspomni any wyżej termin grecki povóypa(poę wskazuje, że tylko jeden pi-
sarz w każdym notariacie uprawniony był do pisania dokumentów prawnych i
$ Z okresu najbliższego tym papirusom (IV-II w. p.n.e.) pochodząsZródła egipskie:
P. Kairo dem. 50144-50146; 50150-50161; P. Beri. dem. 15830-15832; 0. Malinine 11-
-31; inskrypcje hieroglificzne na ścianach świątyni w Edfu oraz około 900 niewyda-
nych ostraków demotycznych znajdujących się w Muzeum Kairskim; Źródła greckie: P.Ed-
fou 1. 5. 6. 8; P. Hal. 1. 7. 8; P. Jena inv. 2?. 40. 263 oraz znaczna część ostra-
ków wydanych jako BGU VI 1304-1499 i 0. Edfou. Ponadte wymienić należy P. Eleph. 6-
-32. Teksty te, greckie i demotyczne, znalezione zostały wprawdzie na Elefantynie,
lecz poza tym nie mają z tą wyspą nic wspólnego. Stanowią one zwarty zespół dokumen-
tów dotyczących spraw finansowych kapłanów świątyni w Edfu. W większości adresowane
są do Milona, urzędnika państwowego sprawującego nadzór nad administracją tej świąty-
ni.