DOI article:
Dyczek, Piotr: Początki osadnictwa w Messenii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52443#0014
Piotr Dyczek
dzącej z okresu wczesnohelladzkiego II (WH II). Prawdopodobnie również we wcze-
snej epoce brązu należy szukać początków osadnictwa w Olimpii. W okolicy tzw. No-
wego Muzeum, natrafiono bowiem na pozostałości po osadzie z tego okresu, m.in. w
miejscu połączenia Alfejosu z jednym z dopływów - Kladheon - znaleziono ceramikę
datowaną na wczesną epokę brązu. Także w warstwach leżących poniżej poziomu póź-
niejszego sanktuarium klasycznego znaleziono fragmenty naczyń z tego okresu.
Z obszaru wyżyn nadbrzeżnych leżących w Tryfilii znamy trzy osady. W okoli-
cy Kato Samikon znaleziono fragmenty ceramiki wczesnohelladzkiej oraz tzw. ceramiki
adriatyckiej. Wspominając tym J. Sperling oraz McDonald. Natomiast ciągłość osadni-
czą stwierdzono w Lepreon. W miejscu, gdzie wcześniej funkcjonowała osada neoli-
tyczna, natrafiono na fragmenty ceramiki z epoki brązu22. Bardzo interesujące zagadnie-
nie wiąże się z osadą w Yannitsochori (Ayios Yeoryios). Na niskim wzgórzu, ok.
1,5 km od morza, znaleziono kawałki obsydianu, które zostały wydatowane na okres
WH II. Wydaje się, że osada ta funkcjonowała w fazach: najpierw zajęto wzgórze po
jednej stronie ujścia Nedy, a po jakimś czasie osadę opuszczono, jednocześnie wzno-
sząc nową na drugim brzegu rzeki. Na fragmenty ceramiki WH II natrafiono także w
Gargalini. Jakkolwiek istnienie w tym miejscu osady jest bardzo prawdopodobne, to
jednak brak bliższych danych.
Niektóre osady zostały zniszczone niezależnie od woli człowieka. Na przykład,
osada w Petrochorii, która powstała we wczesnej epoce brązu została zatopiona przez
morze. Oprócz kawałków obsydianu i rogowca, dotrwały do naszych czasów funda-
menty niektórych jej domostw. Na wzgórzu zachowały się też pozostałości cmentarzy-
ska z okresu WH23. Wśród fragmentów ceramiki pochodzących z tzw. Groty Nestora są
i takie, które można datować na okres WH II, co dowodzi, że korzystanie z groty było
kontynuowane24. Istnieją także znaleziska sugerujące jedynie istnienie osad, lecz nie
dające całkowitej pewności w tym względzie. Np. nie całkiem pewne jest istnienie osa-
dy z omawianego okresu w Pylos. Nie mamy także dostatecznie pewnych danych co do
charakteru śladów znalezionych w Methoni. Poglądy naukowców nie są spójne.
S. Marinatos w ogóle nie wspomina o takim punkcie osadniczym, natomiast J.L. Ca-
skey twierdzi, że istniała tam osada, którą datuje na okres WH. O znalezieniu ceramiki z
późnej epoki brązu w Finikous informował już N. Valmin25. Przeprowadzona później
prospekcja archeologiczna potwierdziła występowanie na tym terenie naczyń oraz ka-
wałków narzędzi kamiennych z wczesnej epoki brązu26.
Znaczne zagęszczenie punktów osadniczych w okresie WH występuje w dorze-
czu Pamissos. Najprawdopodobniej wtedy właśnie powstała osada w Malthi. Późniejsze
przebudowy spowodowały zniszczenie wczesnych śladów. Jedynie stratygrafia dostar-
cza dowodów na istnienie dwóch faz osadnictwa. Starsza faza charakteryzowała się
występowaniem budynków z absydą. Są one datowane na okres WH II i III27.
Fragmenty ceramiki, na podstawie których można by określić chronologię, nie
znajdują analogii. Próby datowania na podstawie naczyń znalezionych we wschodniej
części Peloponezu nie dają jednoznacznych rezultatów28. Kłopoty z datowaniem potę-
22 K. Zachos, Ayios Dhimitrios; An Early Helladic Settlement in Ancient Triphilia [SIMA 71], Góteborg 1986,
p. 29-35.
23 Messenia I, p. 243 sq.
24 Ibidem, p. 243; Messenia II, p. 32.
2> N. Valmin, Etudes topographiques sur la Messenie Ancienne, Lund 1930, p. 157.
26 Messenia I, p. 247.
27 J.L. Caskey, Greece, Crete and the Aegean Islands in the Early Bronze Age, CAH 26(a), col. 790.
28 L. Dor, L. Jannorag, M. i H. Effenterre, Kirrha, etudes de prehistoire phocidienne, Paris 1960, fig. 106; A.D. Ke-
ramopoullous, Thebala, ADelt 1917, pl. I. 1.
14
dzącej z okresu wczesnohelladzkiego II (WH II). Prawdopodobnie również we wcze-
snej epoce brązu należy szukać początków osadnictwa w Olimpii. W okolicy tzw. No-
wego Muzeum, natrafiono bowiem na pozostałości po osadzie z tego okresu, m.in. w
miejscu połączenia Alfejosu z jednym z dopływów - Kladheon - znaleziono ceramikę
datowaną na wczesną epokę brązu. Także w warstwach leżących poniżej poziomu póź-
niejszego sanktuarium klasycznego znaleziono fragmenty naczyń z tego okresu.
Z obszaru wyżyn nadbrzeżnych leżących w Tryfilii znamy trzy osady. W okoli-
cy Kato Samikon znaleziono fragmenty ceramiki wczesnohelladzkiej oraz tzw. ceramiki
adriatyckiej. Wspominając tym J. Sperling oraz McDonald. Natomiast ciągłość osadni-
czą stwierdzono w Lepreon. W miejscu, gdzie wcześniej funkcjonowała osada neoli-
tyczna, natrafiono na fragmenty ceramiki z epoki brązu22. Bardzo interesujące zagadnie-
nie wiąże się z osadą w Yannitsochori (Ayios Yeoryios). Na niskim wzgórzu, ok.
1,5 km od morza, znaleziono kawałki obsydianu, które zostały wydatowane na okres
WH II. Wydaje się, że osada ta funkcjonowała w fazach: najpierw zajęto wzgórze po
jednej stronie ujścia Nedy, a po jakimś czasie osadę opuszczono, jednocześnie wzno-
sząc nową na drugim brzegu rzeki. Na fragmenty ceramiki WH II natrafiono także w
Gargalini. Jakkolwiek istnienie w tym miejscu osady jest bardzo prawdopodobne, to
jednak brak bliższych danych.
Niektóre osady zostały zniszczone niezależnie od woli człowieka. Na przykład,
osada w Petrochorii, która powstała we wczesnej epoce brązu została zatopiona przez
morze. Oprócz kawałków obsydianu i rogowca, dotrwały do naszych czasów funda-
menty niektórych jej domostw. Na wzgórzu zachowały się też pozostałości cmentarzy-
ska z okresu WH23. Wśród fragmentów ceramiki pochodzących z tzw. Groty Nestora są
i takie, które można datować na okres WH II, co dowodzi, że korzystanie z groty było
kontynuowane24. Istnieją także znaleziska sugerujące jedynie istnienie osad, lecz nie
dające całkowitej pewności w tym względzie. Np. nie całkiem pewne jest istnienie osa-
dy z omawianego okresu w Pylos. Nie mamy także dostatecznie pewnych danych co do
charakteru śladów znalezionych w Methoni. Poglądy naukowców nie są spójne.
S. Marinatos w ogóle nie wspomina o takim punkcie osadniczym, natomiast J.L. Ca-
skey twierdzi, że istniała tam osada, którą datuje na okres WH. O znalezieniu ceramiki z
późnej epoki brązu w Finikous informował już N. Valmin25. Przeprowadzona później
prospekcja archeologiczna potwierdziła występowanie na tym terenie naczyń oraz ka-
wałków narzędzi kamiennych z wczesnej epoki brązu26.
Znaczne zagęszczenie punktów osadniczych w okresie WH występuje w dorze-
czu Pamissos. Najprawdopodobniej wtedy właśnie powstała osada w Malthi. Późniejsze
przebudowy spowodowały zniszczenie wczesnych śladów. Jedynie stratygrafia dostar-
cza dowodów na istnienie dwóch faz osadnictwa. Starsza faza charakteryzowała się
występowaniem budynków z absydą. Są one datowane na okres WH II i III27.
Fragmenty ceramiki, na podstawie których można by określić chronologię, nie
znajdują analogii. Próby datowania na podstawie naczyń znalezionych we wschodniej
części Peloponezu nie dają jednoznacznych rezultatów28. Kłopoty z datowaniem potę-
22 K. Zachos, Ayios Dhimitrios; An Early Helladic Settlement in Ancient Triphilia [SIMA 71], Góteborg 1986,
p. 29-35.
23 Messenia I, p. 243 sq.
24 Ibidem, p. 243; Messenia II, p. 32.
2> N. Valmin, Etudes topographiques sur la Messenie Ancienne, Lund 1930, p. 157.
26 Messenia I, p. 247.
27 J.L. Caskey, Greece, Crete and the Aegean Islands in the Early Bronze Age, CAH 26(a), col. 790.
28 L. Dor, L. Jannorag, M. i H. Effenterre, Kirrha, etudes de prehistoire phocidienne, Paris 1960, fig. 106; A.D. Ke-
ramopoullous, Thebala, ADelt 1917, pl. I. 1.
14