DOI Artikel:
Kościelecki, Paweł: Topografia wyposażenia grobów męskich na staromazowieckich cmentarzyskach z grobami w obudowach kamiennych z XI-XIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.52443#0055
Paweł Kościelecki
TOPOGRAFIA WYPOSAŻENIA GROBÓW MĘSKICH
NA STAROMAZOWIECKICH CMENTARZYSKACH
Z GROBAMI W OBUDOWACH KAMIENNYCH
Z XI-XIII wieku
Wstęp
Problematyka cmentarzysk z grobami w obudowach kamiennych na Starym Ma-
zowszu w ciągu lat dziewięćdziesiątych ponownie pojawia się w literaturze archeolo-
gicznej, choć zainteresowanie większości badaczy zajmujących się wczesnośrednio-
wiecznym Mazowszem koncentruje się na rozpoznawaniu grodzisk i osad (Dulinicz
1998: 103). Od ponad ćwierćwiecza istnieje duża monografia cmentarzysk pióra
L. Rauhuta (1971). Jest ona podsumowaniem badań nad cmentarzyskami kilku pokoleń
pasjonatów-amatorów i profesjonalistów. Monografia ta obecnie wymaga znacznych
uzupełnień, gdyż w trakcie jej pisania były prowadzone prace na cmentarzyskach nad
górnym Orzycem. Odkryto i badano nowe stanowiska oraz zweryfikowano negatywnie
część stanowisk dotychczas uznawanych za wczesnośredniowieczne cmentarzyska z
grobami w obudowach kamiennych (zob. tabela nr 1 poz. 71). Poza tym niektóre ustale-
nia L. Rauhuta okazały się kontrowersyjne. Do najżywiej dyskutowanych należy pro-
blem typologii grobów (MiŚKIEWICZ 1982: 63-64) oraz kwestia chronologii i rozprze-
strzeniania się form grobów z obudowami kamiennymi (Dulinicz 1998: 105-106, tam
dalsza literatura). Jak z powyższego wynika, badania nad cmentarzyskami są nadal nie-
zbędne.
Pytania badawcze, postawione w mojej pracy brzmią: 1) Jakie przedmioty skła-
dano do grobów męskich? 2) W jakim położeniu względem zmarłego się one znajdują?
3) Czy istnieją dające się opisać prawidłowości i odstępstwa w topografii zabytków w
obrębie poszczególnych grobów i cmentarzysk? 4) Czy istnieją prawidłowości we
współwystępowaniu w grobach określonych kategorii przedmiotów? 5) Czy wyposaże-
nie grobu i jego topografia są uzależnione od wieku zmarłego, orientacji pochówka i
konstrukcji grobu? Odpowiedzi na te pytania pomogą w rozstrzygnięciu kwestii: 1) czy
i w jakim stopniu na układ poszczególnych przedmiotów w grobie wpływ miały wiek i
pozycja zmarłego oraz chęć lub konieczność zaznaczenia tych cech przez wyposażanie
go w określone przedmioty ułożone w ustalony sposób; 2) czy i w jakim stopniu na spo-
sób rozmieszczenia przedmiotów w grobie miały wpływ dawne przyzwyczajenia zmar-
łego, a w jakim - obrządek pogrzebowy, wierzenia, zabiegi magiczne i rytualne.
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem dr hab. prof. UW E. Kowalczyk, przed-
stawionej w JA UW w 1999 roku. Autor jest pracownikiem Służby Ochrony Zabytków.
55
TOPOGRAFIA WYPOSAŻENIA GROBÓW MĘSKICH
NA STAROMAZOWIECKICH CMENTARZYSKACH
Z GROBAMI W OBUDOWACH KAMIENNYCH
Z XI-XIII wieku
Wstęp
Problematyka cmentarzysk z grobami w obudowach kamiennych na Starym Ma-
zowszu w ciągu lat dziewięćdziesiątych ponownie pojawia się w literaturze archeolo-
gicznej, choć zainteresowanie większości badaczy zajmujących się wczesnośrednio-
wiecznym Mazowszem koncentruje się na rozpoznawaniu grodzisk i osad (Dulinicz
1998: 103). Od ponad ćwierćwiecza istnieje duża monografia cmentarzysk pióra
L. Rauhuta (1971). Jest ona podsumowaniem badań nad cmentarzyskami kilku pokoleń
pasjonatów-amatorów i profesjonalistów. Monografia ta obecnie wymaga znacznych
uzupełnień, gdyż w trakcie jej pisania były prowadzone prace na cmentarzyskach nad
górnym Orzycem. Odkryto i badano nowe stanowiska oraz zweryfikowano negatywnie
część stanowisk dotychczas uznawanych za wczesnośredniowieczne cmentarzyska z
grobami w obudowach kamiennych (zob. tabela nr 1 poz. 71). Poza tym niektóre ustale-
nia L. Rauhuta okazały się kontrowersyjne. Do najżywiej dyskutowanych należy pro-
blem typologii grobów (MiŚKIEWICZ 1982: 63-64) oraz kwestia chronologii i rozprze-
strzeniania się form grobów z obudowami kamiennymi (Dulinicz 1998: 105-106, tam
dalsza literatura). Jak z powyższego wynika, badania nad cmentarzyskami są nadal nie-
zbędne.
Pytania badawcze, postawione w mojej pracy brzmią: 1) Jakie przedmioty skła-
dano do grobów męskich? 2) W jakim położeniu względem zmarłego się one znajdują?
3) Czy istnieją dające się opisać prawidłowości i odstępstwa w topografii zabytków w
obrębie poszczególnych grobów i cmentarzysk? 4) Czy istnieją prawidłowości we
współwystępowaniu w grobach określonych kategorii przedmiotów? 5) Czy wyposaże-
nie grobu i jego topografia są uzależnione od wieku zmarłego, orientacji pochówka i
konstrukcji grobu? Odpowiedzi na te pytania pomogą w rozstrzygnięciu kwestii: 1) czy
i w jakim stopniu na układ poszczególnych przedmiotów w grobie wpływ miały wiek i
pozycja zmarłego oraz chęć lub konieczność zaznaczenia tych cech przez wyposażanie
go w określone przedmioty ułożone w ustalony sposób; 2) czy i w jakim stopniu na spo-
sób rozmieszczenia przedmiotów w grobie miały wpływ dawne przyzwyczajenia zmar-
łego, a w jakim - obrządek pogrzebowy, wierzenia, zabiegi magiczne i rytualne.
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem dr hab. prof. UW E. Kowalczyk, przed-
stawionej w JA UW w 1999 roku. Autor jest pracownikiem Służby Ochrony Zabytków.
55