DOI article:
Mierzwińska, Joanna: Zastosowanie pieczęci w kulturach Grecji i Krety epoki brązu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.51309#0043
Joanna Mierzwińska
Zastosowanie pieczęci
w kulturach Grecji i Krety epoki brązu
Fragmenty gliny z odciskami pieczęci były znajdowane od dawna podczas
wykopalisk prowadzonych w obrębie stanowisk datowanych na okres epoki brązu.
Początkowo nie budziły one większego zainteresowania wśród badaczy. Później
jednak okazało się, że na ich podstawie można dowiedzieć się wiele o społecznej
organizacji posługujących się nimi niegdyś ludzi. Ze względu na swoje zastoso-
wanie, te niepozorne bryłki gliny w pełni zasługują na miano dokumentów. Służyły
jako etykiety identyfikujące towary, określające ich przeznaczenie, pochodzenie lub
właściwości, jako pokwitowania, promesy zapłaty, świadczyły o nienaruszeniu
zamknięcia przez osoby niepowołane.
Dokumenty te były ostemplowane jedno lub wielokrotnie przez jedną lub kilka
pieczęci, niekiedy nosiły także krótkie inskrypcje. Można wyodrębnić trzy zasad-
nicze typy:
1. dokumenty niezależne od przedmiotu transakcji - krążki, no duli , półksiężyce
(fig-1);
2. plomby bezpośrednie - plomby lejkowate służące do zamykania drzwi
(fig. 2) i plomby blokujące bądź oblepiające wylew naczynia (fig. 3);
3. plomby pośrednie - węzełki wiszące (o jednym lub dwóch otworach, przy-
czepiane do sznurka zwisającego z przedmiotu) i węzełki o płaskim spodzie
(przyczepiane do sznurka obwiązującego przedmiot) (fig. 4).
Na terenie Grecji i Krety pieczęci znane były od neolitu". Te najwcześniejsze to
przeważnie importowane z Bliskiego Wschodu kościane cylindry oraz wyroby
miejscowe o prostych ornamentach geometrycznych, czasem przypominających
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem dr. hab. Kazimierza
Lewartowskiego, przedstawionej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w 1999 roku.
1 W literaturze przedmiotu używa się nazw dokumentów w języku pierwszej publikacji, co powoduje, że
w jednym tekście pojawiają się słowa w kilku językach. Łacińskie słowo nodulus (w liczbie mnogiej
noduli) używane jest do oznaczenia bryłki gliny z odciskiem, niemocowanej do przedmiotu; w
angielskim tłumaczeniu nodule określa natomiast węzełek. Nodulus jest jedyną formą, jaką
pozostawiłam w obcym języku; wszystkie pozostałe nazwy zostały przetłumaczone.
2 J. Makkay, Early Stamp Seals in SouthEastem Europę, Budapest 1984.
Zastosowanie pieczęci
w kulturach Grecji i Krety epoki brązu
Fragmenty gliny z odciskami pieczęci były znajdowane od dawna podczas
wykopalisk prowadzonych w obrębie stanowisk datowanych na okres epoki brązu.
Początkowo nie budziły one większego zainteresowania wśród badaczy. Później
jednak okazało się, że na ich podstawie można dowiedzieć się wiele o społecznej
organizacji posługujących się nimi niegdyś ludzi. Ze względu na swoje zastoso-
wanie, te niepozorne bryłki gliny w pełni zasługują na miano dokumentów. Służyły
jako etykiety identyfikujące towary, określające ich przeznaczenie, pochodzenie lub
właściwości, jako pokwitowania, promesy zapłaty, świadczyły o nienaruszeniu
zamknięcia przez osoby niepowołane.
Dokumenty te były ostemplowane jedno lub wielokrotnie przez jedną lub kilka
pieczęci, niekiedy nosiły także krótkie inskrypcje. Można wyodrębnić trzy zasad-
nicze typy:
1. dokumenty niezależne od przedmiotu transakcji - krążki, no duli , półksiężyce
(fig-1);
2. plomby bezpośrednie - plomby lejkowate służące do zamykania drzwi
(fig. 2) i plomby blokujące bądź oblepiające wylew naczynia (fig. 3);
3. plomby pośrednie - węzełki wiszące (o jednym lub dwóch otworach, przy-
czepiane do sznurka zwisającego z przedmiotu) i węzełki o płaskim spodzie
(przyczepiane do sznurka obwiązującego przedmiot) (fig. 4).
Na terenie Grecji i Krety pieczęci znane były od neolitu". Te najwcześniejsze to
przeważnie importowane z Bliskiego Wschodu kościane cylindry oraz wyroby
miejscowe o prostych ornamentach geometrycznych, czasem przypominających
Artykuł powstał na podstawie pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem dr. hab. Kazimierza
Lewartowskiego, przedstawionej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w 1999 roku.
1 W literaturze przedmiotu używa się nazw dokumentów w języku pierwszej publikacji, co powoduje, że
w jednym tekście pojawiają się słowa w kilku językach. Łacińskie słowo nodulus (w liczbie mnogiej
noduli) używane jest do oznaczenia bryłki gliny z odciskiem, niemocowanej do przedmiotu; w
angielskim tłumaczeniu nodule określa natomiast węzełek. Nodulus jest jedyną formą, jaką
pozostawiłam w obcym języku; wszystkie pozostałe nazwy zostały przetłumaczone.
2 J. Makkay, Early Stamp Seals in SouthEastem Europę, Budapest 1984.