Studia Waweliana (16.2015)

84. Komplet przyborów kominkowych z kutego żelaza,
Włochy, koniec w. XVI-początek XVII, obecnie w kominku
pokoju narożnego na I p. (sypialnia) skrzydła wsch. zamku
(fot. P. Stępień)

W zbiorach wawelskich znajduje się jeszcze jeden
zabytkowy piec, nabyty w roku 1912 z domu Pod św.
Janem Kapistranem przy rynku krakowskim. Jest to piec
o prostokątnej podstawie, trójkondygnacyjny, zwień-
czony przyczółkami. Kafle o motywach rodzajowo-
-pejzażowych, ujętych w plastyczne ramki, malowane
są polewą fiołkowobrunatną na białym tle (fig. 82).
Na piecu znajduje się data 1752. \\r roku 1929 został
ustawiony w sionce w Kurzej Stopce, przy ścianie od-
dzielającej ją od gabinetu112. Stylistycznie odpowiada
osiemnastowiecznemu weneckiemu kurdybanowi, jaki
w trakcie restauracji zamontowano na ścianach. Cyto-
wane inwentarze nie wymieniają w tym wnętrzu pieca
-prawdopodobnie było ogrzewane ciepłem z usytuowa-
nego za cienką ścianą kominka.
W ramach urządzania wnętrz i gromadzenia zbiorów
starano się wyposażyć zachowane i odtworzone kominki
w przybory podobne do tych wspominanych w rachun-
kach i inwentarzach, zachowując zasadę eksponowania
oryginałów a nie kopii. W opisywanym wcześniej

kominku w sali I piętra (Alchemii) jest obecnie ekspo-
nowana żeliwna płyta kominkowa z początku wieku
XVII (fig. 83) - przypomnijmy, że takie płyty miały
akumulować ciepło i odbijać promieniowanie w stronę
ogrzewanego pomieszczenia. Z kolei w kominku w sali
sypialnej w apartamencie na I piętrze skrzydła wschod-
niego jest eksponowany komplet przyborów z kutego
żelaza (fig. 84).
Zachowane i odtworzone kominki, relikty ogrze-
wania hypokaustycznego w budynku nr 7 i relikty eks-
ponowane na wystawie Wawel Zaginiony, zabytkowe
piece oraz elementy ich wyposażenia podlegają stałej
opiece konserwatorskiej i okresowym zabiegom konser-
watorskim. Nie w pełni jest natomiast rozpoznany stan
zachowania historycznych przewodów kominowych,
które, będąc dokumentem dawnej techniki ogrzewania,
są także warte ochrony - jest to zatem jedno z przyszłych
zadań w zakresie konserwacji architektury.
Współczesne ogrzewanie budynków
Jak już wspomniano, odnowa pałacu królewskiego
wymagała wykonania nowego systemu ogrzewania.
W latach 1926-1931 pałac królewski wyposażono
w centralne ogrzewanie parowe, z kotłownią w piwni-
cach wschodniego skrzydła zamku. W piwnicy baszty
Senatorskiej urządzono natomiast niewielką kotłownię
„dla podgrzewania przewodów w wieży ciśnień”, po-
nieważ główne zbiorniki instalacji wodociągowej były
umieszczone w tej właśnie baszcie113.
Przy wprowadzeniu nowych instalacji ogrzewania nie
obeszło się bez kolizji z wymogami konserwatorskimi.
Zastosowany wówczas system stalowych przewodów
rozprowadzających wymagał wykucia sporych bruzd
w ścianach pałacu, niejednokrotnie z uszkodzeniem
zabytkowych wątków, widocznych na zdjęciach z badań
Zygmunta Hendla. Żeliwne grzejniki umieszczono pod
oknami, przysłaniając metalowymi tralkami ujętymi
w marmurowe obramienia, zaprojektowane przez Adolfa
Szyszko-Bohusza (fig. 85). Choć został w ten sposób
zachowany reprezentacyjny charakter wnętrz wawel-
skich, to te niewątpliwie „mocne plastycznie” elementy
dekoracyjne nie są zgodne z pierwotnym, renesansowym
układem wnętrz wawelskich.
W okresie okupacji niemieckiej urządzono nową
kotłownię centralnego ogrzewania w przebudowanej,
południowej części budynku nr 5, niszcząc niestety
struktury zabytkowe, między innymi odcinek gotyckiego

112 AZK Wawel, Sprawozdanie z robót wykonanych przy odna-
wianiu zamku król, na Wawelu za czas od 1 X1928 r do 1 V1929
r; KZSP 4: Miasto Kraków, cz. 1: Wawel, s. 47; Mrzygłód-To-
masik, Stępień, o.c., nr 4, s. 6-7.
113 AZK Wawel, Sprawozdanie z robót 1 X 1927 - 31 III 1928;

Opis robót..., 1 IV 1928-1 V 1929; Sprawozdanie z robót..., 1 IV-1
X 1929; Sprawozdanie z robót..., 1 X 1929-1IV \ 930; Sprawozdanie
z robót..., 1 IV-1 X 1930; Sprawozdanie z robót..., 1 IX 1930-1 IV
1931; Sprawozdanie z robót..., 1 IV-1 X 1931.

39