DOI issue:
Varia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52665#0213
Studia Waweliana
Tom XVI, 2015
PLISSN 1230-3275
YARIA
Badania technologiczne i konserwacja obrazu
Stanisław Żółkiewski przedstawia królowi Zygmuntowi III
i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611 roku pojmanych carów Szujskich
Prowadzona od lat współpraca Zamku Królewskiego na
Wawelu z Lwowskim Muzeum Historycznym zaowocowała
wypożyczeniem do Krakowa siedemnastowiecznego wiel-
koformatowego obrazu Stanisław Żółkiewski przedstawia
królowi Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na
sejmie w 1611 roku pojmanych carów Szujskich, co stało się
początkiem jego wszechstronnych badań, a następnie rozle-
głej i złożonej konserwacji.
Okoliczności powstania malowidła i jego historia nie są
w pełni znane. Wiadomo, że należało do książąt Sangusz-
ków. Do roku 1939 znajdowało się w pałacu w Podhorcach,
dokąd zostało przewiezione z Zasławia przez ks. Eustachego
Sanguszkę, a wcześniej było przechowywane w rezydencji
w Lubartowie. Nie wiadomo, jakje powiązać z siedemnasto-
wiecznym obrazem pędzla Tomasza Dołabelli, dekorującym
niegdyś sufit Sali Senatu Zamku Królewskiego w Warszawie,
w której odbył się hołd carów. W Podhorcach w roku 1872
obraz został poddany renowacji, a w rzeczywistości przema-
lowaniu przez Jana Kantego Lorenowicza1.
Po przewiezieniu obrazu na Wawel, za wiedzą i zgodą
dyrekcji Lwowskiego Muzeum Historycznego, podjęto
decyzję o przeprowadzeniu badań analitycznych, mających
na celu określenie stanu zachowania pierwotnych warstw
malowidła i uzyskanie przesłanek do opracowania programu
1 J.K. Ostrowski, J.T. Petrus ,Podhorce. Dzieje wnętrz pała-
cowych i galerii obrazów, Kraków 2001, s. 62. Wiadomość o prze-
chowywaniu obrazu w Lubartowie podał, na podstawie pamiętników
Juliana Ursyna Niemcewicza, P. J. J a m s k i, Legenda kaplicy carów
moskiewskich w Warszawie (1620-1914) [w:] Hołd carów Szujskich,
red. J.A. Chrościcki, M. Nagielski, Warszawa 2012, s. 155.
2 Materiały zawierające szczegółowe wyniki badań obrazu znaj-
dują się w Archiwum ZKnW. Sąto: J. P t a k, Identyfikacja rodzajów
włókien płótna podobrazia, 2011; M. Rogoż, Badania pigmentów
oraz analiza stratygraficzna próbek pobranych z obrazu:„ Stanisław
Żółkiewski przedstawia Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi
prac konserwatorskich. Wykonawcami prac był zespół kon-
serwatorów pod kierunkiem Beaty Nowak i nadzorem dr Ewy
Wiłkojć w składzie: Joanna Bella, Angelika Bogdanowicz-
Prus, Oliwia Buchwald-Zięcina, Małgorzata Stachurska-
Barańska i Justyna Wyszkowska-Baścik.
W roku 2011 obraz został poddany wszechstronnym
badaniom, przeprowadzonym we współpracy z Laboratorium
Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych
Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Katedrą Chemii
Konserwatorskiej Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł
Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie2. Ustalono
rodzaj pierwotnego podobrazia (grube płótno konopne, zszyte
z pięciu brytów w układzie poziomym), pigmenty wchodzące
w skład kolejnych warstw malarskich oraz, co bardzo ważne,
stopień zachowania pierwotnej kompozycji, zakrytej przez
dziewiętnastowieczne przemalowanie. Zestaw pigmentów
pozwolił na ustalenie, że malowidło powstało w 1. połowie
wieku XVII. Na podstawie wykonanych sond, obserwacji
w światłach analitycznych UV, IR i RTG (fig. 1) oraz analiz
chemicznych wyodrębniono i zidentyfikowano cztery warstwy
chronologiczne budujące obraz. Dzieło było w przeszłości
kilkakrotnie poddawane zabiegom renowacyjnym. Podczas
jednej z nich, w wyniku uszkodzeń i osłabienia płótna podo-
brazia, obraz został zdublowany na nowe podłoże wykonane
na Sejmie w 1611 r. pojmanych carów Szujskich ”, 2011; P. F r ąc z e k,
Radiografia cyfrowa obrazu ,, Stanisław Żółkiewski przedstawia
Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611
r. pojmanych carów Szujskich, 2011; P. Frączek, Dokumentacja
fotograficzna obrazu w promieniach IR i UV, 2011. Zob. też E. W i ł -
k o j ć, Siedemnastowieczny obraz,, Stanisław Żółkiewski przedstawia
Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611 r
pojmanych carów Szujskich " z Lwowskiego Muzeum Historycznego
w świetle badań konserwatorskich [w:] Hołd carów Szujskich, red.
J.A. Chrościcki, M. Nagielski, Warszawa 2012, s. 167-169.
211
Tom XVI, 2015
PLISSN 1230-3275
YARIA
Badania technologiczne i konserwacja obrazu
Stanisław Żółkiewski przedstawia królowi Zygmuntowi III
i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611 roku pojmanych carów Szujskich
Prowadzona od lat współpraca Zamku Królewskiego na
Wawelu z Lwowskim Muzeum Historycznym zaowocowała
wypożyczeniem do Krakowa siedemnastowiecznego wiel-
koformatowego obrazu Stanisław Żółkiewski przedstawia
królowi Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na
sejmie w 1611 roku pojmanych carów Szujskich, co stało się
początkiem jego wszechstronnych badań, a następnie rozle-
głej i złożonej konserwacji.
Okoliczności powstania malowidła i jego historia nie są
w pełni znane. Wiadomo, że należało do książąt Sangusz-
ków. Do roku 1939 znajdowało się w pałacu w Podhorcach,
dokąd zostało przewiezione z Zasławia przez ks. Eustachego
Sanguszkę, a wcześniej było przechowywane w rezydencji
w Lubartowie. Nie wiadomo, jakje powiązać z siedemnasto-
wiecznym obrazem pędzla Tomasza Dołabelli, dekorującym
niegdyś sufit Sali Senatu Zamku Królewskiego w Warszawie,
w której odbył się hołd carów. W Podhorcach w roku 1872
obraz został poddany renowacji, a w rzeczywistości przema-
lowaniu przez Jana Kantego Lorenowicza1.
Po przewiezieniu obrazu na Wawel, za wiedzą i zgodą
dyrekcji Lwowskiego Muzeum Historycznego, podjęto
decyzję o przeprowadzeniu badań analitycznych, mających
na celu określenie stanu zachowania pierwotnych warstw
malowidła i uzyskanie przesłanek do opracowania programu
1 J.K. Ostrowski, J.T. Petrus ,Podhorce. Dzieje wnętrz pała-
cowych i galerii obrazów, Kraków 2001, s. 62. Wiadomość o prze-
chowywaniu obrazu w Lubartowie podał, na podstawie pamiętników
Juliana Ursyna Niemcewicza, P. J. J a m s k i, Legenda kaplicy carów
moskiewskich w Warszawie (1620-1914) [w:] Hołd carów Szujskich,
red. J.A. Chrościcki, M. Nagielski, Warszawa 2012, s. 155.
2 Materiały zawierające szczegółowe wyniki badań obrazu znaj-
dują się w Archiwum ZKnW. Sąto: J. P t a k, Identyfikacja rodzajów
włókien płótna podobrazia, 2011; M. Rogoż, Badania pigmentów
oraz analiza stratygraficzna próbek pobranych z obrazu:„ Stanisław
Żółkiewski przedstawia Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi
prac konserwatorskich. Wykonawcami prac był zespół kon-
serwatorów pod kierunkiem Beaty Nowak i nadzorem dr Ewy
Wiłkojć w składzie: Joanna Bella, Angelika Bogdanowicz-
Prus, Oliwia Buchwald-Zięcina, Małgorzata Stachurska-
Barańska i Justyna Wyszkowska-Baścik.
W roku 2011 obraz został poddany wszechstronnym
badaniom, przeprowadzonym we współpracy z Laboratorium
Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych
Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Katedrą Chemii
Konserwatorskiej Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł
Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie2. Ustalono
rodzaj pierwotnego podobrazia (grube płótno konopne, zszyte
z pięciu brytów w układzie poziomym), pigmenty wchodzące
w skład kolejnych warstw malarskich oraz, co bardzo ważne,
stopień zachowania pierwotnej kompozycji, zakrytej przez
dziewiętnastowieczne przemalowanie. Zestaw pigmentów
pozwolił na ustalenie, że malowidło powstało w 1. połowie
wieku XVII. Na podstawie wykonanych sond, obserwacji
w światłach analitycznych UV, IR i RTG (fig. 1) oraz analiz
chemicznych wyodrębniono i zidentyfikowano cztery warstwy
chronologiczne budujące obraz. Dzieło było w przeszłości
kilkakrotnie poddawane zabiegom renowacyjnym. Podczas
jednej z nich, w wyniku uszkodzeń i osłabienia płótna podo-
brazia, obraz został zdublowany na nowe podłoże wykonane
na Sejmie w 1611 r. pojmanych carów Szujskich ”, 2011; P. F r ąc z e k,
Radiografia cyfrowa obrazu ,, Stanisław Żółkiewski przedstawia
Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611
r. pojmanych carów Szujskich, 2011; P. Frączek, Dokumentacja
fotograficzna obrazu w promieniach IR i UV, 2011. Zob. też E. W i ł -
k o j ć, Siedemnastowieczny obraz,, Stanisław Żółkiewski przedstawia
Zygmuntowi III i królewiczowi Władysławowi na sejmie w 1611 r
pojmanych carów Szujskich " z Lwowskiego Muzeum Historycznego
w świetle badań konserwatorskich [w:] Hołd carów Szujskich, red.
J.A. Chrościcki, M. Nagielski, Warszawa 2012, s. 167-169.
211