DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.2182#0146
ζο
ji6 i L Ι Β Ε J^ ;
positoin ietussationispi^omotMesqmtuorpartestrawserendaeSlaltittdoc^^
tutnconfiituent,sireSis lineisconiungantur. tantaergo eritlatitudocapituli.-atqueidessyquodFitr.dicit.
£ tAbaci latitudo ita habeat rationem,yt quanta suerit altituio > bis tantasit diagonios ab angulo adangu-
lum. I Frontes uero latitudinis incuruari debent,non emm dire£I<e, qucmadmodum in reliquorum capitulo-
rum abacis duce>id£sunt,sedsmuand& introrsus} ita ut in medijs fi-ontibus nona pars totius latitudinis intror-
suscauetur,quodhocmodosiet• linea siontispt α bt innouempartesdislributa,equibus una admcdium
trassertur, ubi d. qu& adperpendiadumcadat super α b, &sitilla c, &quarationetribusdatispun-
Ris centruminuenitur yperdecujsationem nbisunt liter& c. g. h. eadem & boc loco datis punstis a, c,
b, centrum inueniatur pcr decitssationes. Centrumigitureritinlinea c d. ubieH litera f. inquo postto Ie
circini pede, & diduffo ad altecumextremorumpmstorum a, uel bt ducaturlinea arcinationis,&it.%
sinuabitursi-ons abaci, ita tamen ut non penitusadextremaperueniat, id eSi ut cornua in angulum desinant.
itaenim obseruatum essinantiquisoperibus.Capitutum Corintbium esttanquamuas prsaltum, imitabatur
mimccdaibu.m,(dequoV\tr.)&asMiio adsummumdilatatur.ita nudwnabItalis campana asimilitu-
dine nominatur. Fundus aquatsummiscapi contrattionem, labrumsummum ampliatur, ut ait Vitru. super-
ueftitur vas,&calathus hocmodo. Diuija capitulialtitudinein partesseptem,una ex,ijs abaco relinquitur.
reliqine septem mpartes <equas tres diuidunturjma earumprimo datursoho, mediasecundosolio,summa cau-
liculis, aut suslis, quiemittuntsolia abacum compkLlentia., ita ut uolutx, quaαcaulicorumsolijs nascun-
tur,ad extremos abaciangulos peruemant,sed minores uolutx., helicesq; in interiorem partem ad mediumsub
siore sseiiantur. Flores tam altisint, quam abacus crajsus ess.sed ut in antiquis operibus obseruatum eii lon
giores aliquanto, qudm altioressint.opus ess igitur bene desormarecfathum, & eumsolijs superuessire, & α
solijs cauliculos eos enasceritesducere, α quibus minorasolta emittiintur, & α minoribus solijs maiores, eJ"
minores uolutas exsurgere, maiores ad angulos abaci in sese conuolntas, minores ad medium abaci subssore
peruenirey &itauenujiatembabebitcapitulisymmetria. Foliauero acanthum, brancam vrstnam uocant,
imitabuntur. Srnit & alia soliorum genera, & sigiUa, quibus antiqui m capitulorum ornamentis ustsunU
qu£aliundesuasbabentrationes,dequibusdicere longumejjet.satisestosiendisscfontes,unde capitulorum
Corinthiomm ornamenta, ingenio ,solertiaq; inuentasunt,& diagrammate caphulum descripstjje.ut pa~
tetinserins. • • ;
De ornamentis cblumnarumi Cap. II. ¥>
JVoniam autcm degcneribuscolumnarum origines,& inuentioncs supra sunt scriptse,
non alienum mihi uidetur ijs rationibus, de ornamentis eorum quemadmodum sunt pro-
genita, & quibus principijs, & originibus inuenta,dicere. In asdificijs omnibus iniuper
collocatur materiatio,uarijs uocabulis nominata. Ea autem uti in nominationibus, ita in
re uarias habet utilicates. Trabesenim supra columnas, & parastatas,& antas ponuntur. In contigna-
tionibus tigna, &axcs, sub testis,si maiora spatia sunt, columen in sutnmo faitigio culminis, unde &
columnje dicuntur, & transtra,& capreoli. Si commoda coIumen,& cantherij prominentes ad extre-
mam subgrundationem. supra cantherios templa, dcinde insupcr sub tegulas asscres ita prominentes,
utiparietesproicfturiseorumtegantur. ; 4°
Quemadmodum columnarum ornamentasuperiori libroprosequutus ess Vitru.ha hocloco rationem reddit
oniamentorum omnium, qu&supra columnas collocantur, ralionem, originem, inuentionemuocabulorumq;
diuersitatem eorum txequitur, qum res maxima animaduersione digna eSl, quam qui igmrant, necejse eil in
maximos errores labi,qui sciunt egregias comparant in operibus autboritates. Certitm igitur ess(utfape di-
xi) α necessitate ad magnisicentiam, & luxum Adisicationem proueftam suijse. l^atura nobis necejsitatem
iniecittsedniagnitudoattimidecertanscontentionibussitperarenitens, operitm β/lendoremprosequuta est.
Sed inuentiones, augumentaq; operum, ψ rebus innitebantw. qus, natura prius talia esse debebant. Ideo ni-
hil in ornamentisposuere, cuius rationempleni reddere nonpojjent, ab ijsrebus desumptam, qu& necesjitate
friussittt* suerant.QuodquomodoshttumsitFitr. oftendit. Erestafi-onte, lateribusq;earatione, qua di-
stum ess, afimdamentis adsummosparietes oportebat contegere,utsinemsuum <edes conjequerentur. In te£io ί°
prouidendum erat, utparietes continerentur, &una colligarentur. reilumq; commode nquiesceret. Quare
(utbocreSiefiat)sciendumeituniuersumhocopus materiaconssarcqmwateriatio dicitur. Sckndum φ
etiamquidquodque n(rniminmaterktionehabeat,quismembrorum^se£ius,quispartium situs,qua ratio
sit. unde considerandum φ qmm magnum illudfyatium sit, quod tegi debet. nam interdum magna, interdian
parua spatiasunt, quemadmodum &diumpostuktamplitudo; ideo in teBorum cottigationibns plura interdum,
interdumpauciorum artisicia reqmruntur. Insitper colminas,parastatas,& antas trabes qttjdam parua col-
locantur,bos tigna uocat Vitr. gjr axes, qm tabul&stmtsett&, pari sorma pommtur, axqm in ea re omnis
materiapio comtenit. Sedst teftumampUHsfcatium contmebit, insitmmitate columms trqbsper longum po-
nitur, columen boc latine dicitm (olmellnm nostri uocant, α quo tanquam nati producuntur omnia tetfi liga-
nenta,quemadmodjma^impis(iummaiorisreli^momnesprosicisi ..Hmcsorteillitd, quod desiomlijs <*©,
e :..*; ,. 1 " dicitur
ji6 i L Ι Β Ε J^ ;
positoin ietussationispi^omotMesqmtuorpartestrawserendaeSlaltittdoc^^
tutnconfiituent,sireSis lineisconiungantur. tantaergo eritlatitudocapituli.-atqueidessyquodFitr.dicit.
£ tAbaci latitudo ita habeat rationem,yt quanta suerit altituio > bis tantasit diagonios ab angulo adangu-
lum. I Frontes uero latitudinis incuruari debent,non emm dire£I<e, qucmadmodum in reliquorum capitulo-
rum abacis duce>id£sunt,sedsmuand& introrsus} ita ut in medijs fi-ontibus nona pars totius latitudinis intror-
suscauetur,quodhocmodosiet• linea siontispt α bt innouempartesdislributa,equibus una admcdium
trassertur, ubi d. qu& adperpendiadumcadat super α b, &sitilla c, &quarationetribusdatispun-
Ris centruminuenitur yperdecujsationem nbisunt liter& c. g. h. eadem & boc loco datis punstis a, c,
b, centrum inueniatur pcr decitssationes. Centrumigitureritinlinea c d. ubieH litera f. inquo postto Ie
circini pede, & diduffo ad altecumextremorumpmstorum a, uel bt ducaturlinea arcinationis,&it.%
sinuabitursi-ons abaci, ita tamen ut non penitusadextremaperueniat, id eSi ut cornua in angulum desinant.
itaenim obseruatum essinantiquisoperibus.Capitutum Corintbium esttanquamuas prsaltum, imitabatur
mimccdaibu.m,(dequoV\tr.)&asMiio adsummumdilatatur.ita nudwnabItalis campana asimilitu-
dine nominatur. Fundus aquatsummiscapi contrattionem, labrumsummum ampliatur, ut ait Vitru. super-
ueftitur vas,&calathus hocmodo. Diuija capitulialtitudinein partesseptem,una ex,ijs abaco relinquitur.
reliqine septem mpartes <equas tres diuidunturjma earumprimo datursoho, mediasecundosolio,summa cau-
liculis, aut suslis, quiemittuntsolia abacum compkLlentia., ita ut uolutx, quaαcaulicorumsolijs nascun-
tur,ad extremos abaciangulos peruemant,sed minores uolutx., helicesq; in interiorem partem ad mediumsub
siore sseiiantur. Flores tam altisint, quam abacus crajsus ess.sed ut in antiquis operibus obseruatum eii lon
giores aliquanto, qudm altioressint.opus ess igitur bene desormarecfathum, & eumsolijs superuessire, & α
solijs cauliculos eos enasceritesducere, α quibus minorasolta emittiintur, & α minoribus solijs maiores, eJ"
minores uolutas exsurgere, maiores ad angulos abaci in sese conuolntas, minores ad medium abaci subssore
peruenirey &itauenujiatembabebitcapitulisymmetria. Foliauero acanthum, brancam vrstnam uocant,
imitabuntur. Srnit & alia soliorum genera, & sigiUa, quibus antiqui m capitulorum ornamentis ustsunU
qu£aliundesuasbabentrationes,dequibusdicere longumejjet.satisestosiendisscfontes,unde capitulorum
Corinthiomm ornamenta, ingenio ,solertiaq; inuentasunt,& diagrammate caphulum descripstjje.ut pa~
tetinserins. • • ;
De ornamentis cblumnarumi Cap. II. ¥>
JVoniam autcm degcneribuscolumnarum origines,& inuentioncs supra sunt scriptse,
non alienum mihi uidetur ijs rationibus, de ornamentis eorum quemadmodum sunt pro-
genita, & quibus principijs, & originibus inuenta,dicere. In asdificijs omnibus iniuper
collocatur materiatio,uarijs uocabulis nominata. Ea autem uti in nominationibus, ita in
re uarias habet utilicates. Trabesenim supra columnas, & parastatas,& antas ponuntur. In contigna-
tionibus tigna, &axcs, sub testis,si maiora spatia sunt, columen in sutnmo faitigio culminis, unde &
columnje dicuntur, & transtra,& capreoli. Si commoda coIumen,& cantherij prominentes ad extre-
mam subgrundationem. supra cantherios templa, dcinde insupcr sub tegulas asscres ita prominentes,
utiparietesproicfturiseorumtegantur. ; 4°
Quemadmodum columnarum ornamentasuperiori libroprosequutus ess Vitru.ha hocloco rationem reddit
oniamentorum omnium, qu&supra columnas collocantur, ralionem, originem, inuentionemuocabulorumq;
diuersitatem eorum txequitur, qum res maxima animaduersione digna eSl, quam qui igmrant, necejse eil in
maximos errores labi,qui sciunt egregias comparant in operibus autboritates. Certitm igitur ess(utfape di-
xi) α necessitate ad magnisicentiam, & luxum Adisicationem proueftam suijse. l^atura nobis necejsitatem
iniecittsedniagnitudoattimidecertanscontentionibussitperarenitens, operitm β/lendoremprosequuta est.
Sed inuentiones, augumentaq; operum, ψ rebus innitebantw. qus, natura prius talia esse debebant. Ideo ni-
hil in ornamentisposuere, cuius rationempleni reddere nonpojjent, ab ijsrebus desumptam, qu& necesjitate
friussittt* suerant.QuodquomodoshttumsitFitr. oftendit. Erestafi-onte, lateribusq;earatione, qua di-
stum ess, afimdamentis adsummosparietes oportebat contegere,utsinemsuum <edes conjequerentur. In te£io ί°
prouidendum erat, utparietes continerentur, &una colligarentur. reilumq; commode nquiesceret. Quare
(utbocreSiefiat)sciendumeituniuersumhocopus materiaconssarcqmwateriatio dicitur. Sckndum φ
etiamquidquodque n(rniminmaterktionehabeat,quismembrorum^se£ius,quispartium situs,qua ratio
sit. unde considerandum φ qmm magnum illudfyatium sit, quod tegi debet. nam interdum magna, interdian
parua spatiasunt, quemadmodum &diumpostuktamplitudo; ideo in teBorum cottigationibns plura interdum,
interdumpauciorum artisicia reqmruntur. Insitper colminas,parastatas,& antas trabes qttjdam parua col-
locantur,bos tigna uocat Vitr. gjr axes, qm tabul&stmtsett&, pari sorma pommtur, axqm in ea re omnis
materiapio comtenit. Sedst teftumampUHsfcatium contmebit, insitmmitate columms trqbsper longum po-
nitur, columen boc latine dicitm (olmellnm nostri uocant, α quo tanquam nati producuntur omnia tetfi liga-
nenta,quemadmodjma^impis(iummaiorisreli^momnesprosicisi ..Hmcsorteillitd, quod desiomlijs <*©,
e :..*; ,. 1 " dicitur