Zgórniak, Marek: Matejko w Paryżu: opinie krytyków francuskich z lat 1865-1870 (Kraków: Instytut Historii Sztuki, Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1998)

ROZDZIAŁ V

Rejtan (1867)

Gdyby ducha-prąd, lub czar kuglarstwa,
Pędzel obracał w grot, sztukę w czyn zmieniał kolejką,
Berezowski byłby politycznym - Matejką,
a Matejko byłby Berezowskim - malarstwa!...
C. K. Norwid, Improwizacja na Ekspozycji (1867)'
Drugi obraz Matejki pokazany w Paryżu
znalazł się nie na Salonie, lecz w dziale
austriackim wystawy światowej. Rejtan, zwa-
ny też Upadkiem Polski, był wystawiony pod
tytułem Sejm warszawski w roku 1773 (il. 29)2.
O przyjęciu obrazu nie decydowało jury
w Paryżu, a komisja w Wiedniu. Decyzja
w sprawie Rejtana zapadła 17 grudnia 1866.
Strona austriacka ponosiła wszelkie koszty
obejmujące transport z Krakowa przez Wie-
deń do Paryża oraz ubezpieczenie na kwotę
ustaloną zgodnie z życzeniem Matejki na
30 000 florenów. Artysta osobiście pilnował
dostarczenia obrazu do komisji; pomagał mu
w tym znajomy mieszkający w Wiedniu,
Romuald Karpiński. W przeddzień decyzji
komisji szanse na dopuszczenie dzieła

1 List do Bronisława Za-
leskiego [po 20 X 1867].
Norwid, Pisma, t. 9: Listy,
cz. 2, Warszawa 1938,
s. 94.
2 La Diète de Varsovie,
en 1773 (nr 49) .

153