DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Analiza materiałowa zabytków małej architektury i rzeźby kamiennej z XVI i początku XVII wieku w Wilnie i Nieświeżu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22261#0189
Michał Wardzyński
Instytut Historii Sztuki UW
Sztuka kresów wschodnich, t. 6
Kraków 2006
ANALIZA MATERIAŁOWA
ZABYTKÓW MAŁEJ ARCHITEKTURY I RZEŹBY KAMIENNEJ
Z XVII POCZĄTKU XVII WIEKU W WILNIE I NIEŚWIEŻU
W polskiej literaturze z dziedziny historii sztuki problematyka analizy materiałowej
dzieł małej architektury kamiennej w epoce nowożytnej doczekała się zaledwie kilku
prac. Z najważniejszych należy wymienić opracowania Władysława Tatarkiewicza
(1966), Hanny Sygietyńskiej (1978), Wiesława Procyka (1998) i Ryszarda Szmydkiego
(1999, 2000)1. Odniosły się do niej także monografistki rzeźby renesansowej w Pol-
sce, m.in. Helena Kozakiewiczowa (1984) i Annę Markham-Schulz (1998)2. Należy
zaznaczyć, iż dotychczasowe badania koncentrowały się niemal wyłącznie na najbar-
dziej znanych zabytkach Małopolski z Krakowem oraz Warszawy, pomijając dzieła
z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ostatnich latach badania takie podjęli
dopiero Ryszard Szmydki, Piotr Jamski i piszący te słowa, niemniej dotyczyły one
głównie dzieł z 1. poł. w. XVII3.
Prezentowany tekst nie jest jednocześnie próbą syntezy małej architektury ka-
miennej w Wielkim Księstwie Litewskim w badanym okresie. Wydaje się, iż byłaby
ona przedwczesna wobec obecnego, wciąż dalekiego od wyczerpania stanu badań.
1 Z literatury przedmiotu zob. m.in.: W. Tatarkiewicz, Czarny marmur w Krakowie, [w:] idem, O sztu-
ce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura, rzeźba. Warszawa 1966, s. 347-399; H. Sygietyńska,
Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; W. Procyk, Marmury królewskie,
zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, cz. 1, Warszawa 1998, s. 11-27; R. Szmydki, Nider-
landzcy kamieniarze angażowani przez Zygmunta III (w pierwszej połowie XVII wieku), „Kronika
Zamkowa”, 38, 1999, s. 45-65; idem, Południowoniderlandzkie marmury w Zamku Królewskim
w Warszawie za Zygmunta III,, ibidem, 40, 2000, s. 5-15.
2 H. Kozakiewiczowa, Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984; A. Markham-Schulz, Giamma-
ria Mosca called II Padovano: a Renaissance Sculptor in Italy and Poland, The Pensylvania State
University 1998, s. 175-176.
3 R. Szmydki, Marbres mosans dans les demeures royales en Pologne sous Sigismond III Vasa, [w:]
Pouvoir(s) de marbres, „Dossier de la Commission Royale des Monuments, Sites et Fouilles”, t. 11,
Liege 2004, s. 77-84; P. Jamski, Nowe wiadomości do budowy kaplicy Sw. Kazimierza przy katedrze
w Wilnie (w druku). Omówienie referatu zob. M. Wardzyński, Lietuvos sakraline daile: atodangos
ir naujueji kontekstai. Międzynarodowa konferencja naukowa, Wilno 15-17 października 2003 r.,
„Barok”, 10, 2003, s. 263. W tym miejscu chciałbym serdecznie podziękować Panu prof. dr. hab.
Juliuszowi A. Chrościckiemu (IHS UW) oraz drowi Ryszardowi Szmydkiemu (Leuven) za pomoc
i wskazówki bibliograficzne. Piotrowi Jamskiemu (IS PAN) dziękuję za podzielenie się oczekującymi
na publikację cennymi archiwaliami dotyczącymi budowy kaplicy Św. Kazimierza w Wilnie. Zob.
też: M. Wardzyński, O pierwotnym kształcie struktury architektonicznej ołtarza głównego w koście-
le parafialnym w Różanie, „PW”, 7, 2001, s. 913; idem. Nagrobek Lwa Sapiehy i jego żon w kościele
Bernardynek w Wilnie, [w:] SKW, t. 5, red. A. Betlej i P. Krasny, Kraków 2003, s. 139-140; idem,
Nagrobek Pawła Sapiehy i jego żon w kościele oo. Franciszkanów w Holszanach, [w:] Litwa i Polska.
Dziedzictwo sztuki sakralnej, red. W. Boberski i M. Omilanowska, Warszawa 2004, s. 109-115; idem,
Ołtarz główny w kościele Michała Archanioła PP. Bernardynek w Wilnie, „Ikonotheka”, 17, 2004,
s. 123-124, 134; idem, Kaplica biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza przy katedrze w Wilnie
(w druku). Omówienie ostatniego tekstu zob. Wardzyński, Lietuvos sakraline daile..., s. 263.
Instytut Historii Sztuki UW
Sztuka kresów wschodnich, t. 6
Kraków 2006
ANALIZA MATERIAŁOWA
ZABYTKÓW MAŁEJ ARCHITEKTURY I RZEŹBY KAMIENNEJ
Z XVII POCZĄTKU XVII WIEKU W WILNIE I NIEŚWIEŻU
W polskiej literaturze z dziedziny historii sztuki problematyka analizy materiałowej
dzieł małej architektury kamiennej w epoce nowożytnej doczekała się zaledwie kilku
prac. Z najważniejszych należy wymienić opracowania Władysława Tatarkiewicza
(1966), Hanny Sygietyńskiej (1978), Wiesława Procyka (1998) i Ryszarda Szmydkiego
(1999, 2000)1. Odniosły się do niej także monografistki rzeźby renesansowej w Pol-
sce, m.in. Helena Kozakiewiczowa (1984) i Annę Markham-Schulz (1998)2. Należy
zaznaczyć, iż dotychczasowe badania koncentrowały się niemal wyłącznie na najbar-
dziej znanych zabytkach Małopolski z Krakowem oraz Warszawy, pomijając dzieła
z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ostatnich latach badania takie podjęli
dopiero Ryszard Szmydki, Piotr Jamski i piszący te słowa, niemniej dotyczyły one
głównie dzieł z 1. poł. w. XVII3.
Prezentowany tekst nie jest jednocześnie próbą syntezy małej architektury ka-
miennej w Wielkim Księstwie Litewskim w badanym okresie. Wydaje się, iż byłaby
ona przedwczesna wobec obecnego, wciąż dalekiego od wyczerpania stanu badań.
1 Z literatury przedmiotu zob. m.in.: W. Tatarkiewicz, Czarny marmur w Krakowie, [w:] idem, O sztu-
ce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura, rzeźba. Warszawa 1966, s. 347-399; H. Sygietyńska,
Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; W. Procyk, Marmury królewskie,
zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, cz. 1, Warszawa 1998, s. 11-27; R. Szmydki, Nider-
landzcy kamieniarze angażowani przez Zygmunta III (w pierwszej połowie XVII wieku), „Kronika
Zamkowa”, 38, 1999, s. 45-65; idem, Południowoniderlandzkie marmury w Zamku Królewskim
w Warszawie za Zygmunta III,, ibidem, 40, 2000, s. 5-15.
2 H. Kozakiewiczowa, Rzeźba XVI wieku w Polsce, Warszawa 1984; A. Markham-Schulz, Giamma-
ria Mosca called II Padovano: a Renaissance Sculptor in Italy and Poland, The Pensylvania State
University 1998, s. 175-176.
3 R. Szmydki, Marbres mosans dans les demeures royales en Pologne sous Sigismond III Vasa, [w:]
Pouvoir(s) de marbres, „Dossier de la Commission Royale des Monuments, Sites et Fouilles”, t. 11,
Liege 2004, s. 77-84; P. Jamski, Nowe wiadomości do budowy kaplicy Sw. Kazimierza przy katedrze
w Wilnie (w druku). Omówienie referatu zob. M. Wardzyński, Lietuvos sakraline daile: atodangos
ir naujueji kontekstai. Międzynarodowa konferencja naukowa, Wilno 15-17 października 2003 r.,
„Barok”, 10, 2003, s. 263. W tym miejscu chciałbym serdecznie podziękować Panu prof. dr. hab.
Juliuszowi A. Chrościckiemu (IHS UW) oraz drowi Ryszardowi Szmydkiemu (Leuven) za pomoc
i wskazówki bibliograficzne. Piotrowi Jamskiemu (IS PAN) dziękuję za podzielenie się oczekującymi
na publikację cennymi archiwaliami dotyczącymi budowy kaplicy Św. Kazimierza w Wilnie. Zob.
też: M. Wardzyński, O pierwotnym kształcie struktury architektonicznej ołtarza głównego w koście-
le parafialnym w Różanie, „PW”, 7, 2001, s. 913; idem. Nagrobek Lwa Sapiehy i jego żon w kościele
Bernardynek w Wilnie, [w:] SKW, t. 5, red. A. Betlej i P. Krasny, Kraków 2003, s. 139-140; idem,
Nagrobek Pawła Sapiehy i jego żon w kościele oo. Franciszkanów w Holszanach, [w:] Litwa i Polska.
Dziedzictwo sztuki sakralnej, red. W. Boberski i M. Omilanowska, Warszawa 2004, s. 109-115; idem,
Ołtarz główny w kościele Michała Archanioła PP. Bernardynek w Wilnie, „Ikonotheka”, 17, 2004,
s. 123-124, 134; idem, Kaplica biskupa wileńskiego Eustachego Wołłowicza przy katedrze w Wilnie
(w druku). Omówienie ostatniego tekstu zob. Wardzyński, Lietuvos sakraline daile..., s. 263.