Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

Architektura barokowa Brazylii

19

natorstwa Brazylii południowej, liczyło niewiele ponad 3.000 mieszkańców,
w czym zaledwie ok. 750 białych4. Również kwitnąca wówczas Olinda mia-
ła ok. 1630 r., zanim zdobyta została na lat kilkanaście przez Holendrów, tylko
2.000 mieszkańców. Miała jednakże już wówczas 7 kościołów i 5 klasztorów5.
Owe ważniejsze ośrodki zabytkowe oddzielone są od siebie setkami kilo-
metrów, na których przebycie i dziś potrzeba wielodniowej podróży, niemniej
stanowią grupę stylowo zwartą: były bowiem związane ze sobą - morzem, naj-
mocniejszym łącznikiem kolonialnym.
Są to główne, ale bynajmniej nie jedyne ośrodki dawnej sztuki na Wybrze-
żu. Inne wszakże - Paraiba, Victoria, Campos - są i zawsze były mniejsze i dla
sztuki mniej ważne. Pojedyncze miasta zabytkowe znajdują się jeszcze bliżej
równika i na samym równiku przy ujściu Amazonki, przede wszystkim Para.
W głębi lądu o wiele setek mil leży również nad Amazonką zabytkowe Manaus.
Są to wszakże ośrodki mniejsze niż Pernambuco, Bahia i Rio, w stylu zaś od
nich zasadniczo nie różne.
Wybrzeże na południe od Rio, pozbawione atrakcji podzwrotnikowych,
nie pociągało wczesnych kolonistów, nie posiada też większych starych osie-
dli i zabytków artystycznych. Nie tylko Santos, ale i Sao Paulo, wielkością i bo-
gactwem rywalizujące z Rio, było w XIX w. Niewielkim miasteczkiem, którego
skromne zabytki uległy doszczętnemu zniszczeniu przy rozbudowie.
B. W interiorze jest jedna tylko dzielnica bogata w stare osiedla i zabytki.
To stan Minas Gerais, kraj kopalni, przede wszystkim kopalni złota, położony
względnie niedaleko wybrzeża, na tyłach stanów Rio i Espirito Santo. Poszuki-
wacze bogactw wznieśli tam szereg miast niewielkich, ale z natury rzeczy bo-
gatych. Zarówno główne z nich Ouro Preto („Czarne Złoto”), jak i mniejsze:
Sabara, Mariana, Tiradentes, Congonhas do Campo. Sao Joao del Rei, dobrze
przechowały zabytki dawnej sztuki. Rozmieszczone w niewielkich jak na Ame-
rykę Południową odległościach, stanowią zwartą stylowo grupę, drugą obok
grupy wybrzeża.
II
Zabytki baroku brazylijskiego są względnie późne. Brazylia została, jak
wiadomo, odkryta i objęta w imieniu króla portugalskiego w 1500 r. Zaintere-
sowanie się nią kraju i rządu nastąpiło wszakże dopiero ćwierć wieku później
wówczas została podzielona na kapitanie i kapitanom oddana do eksploatacji.
Eksploatacja ta była pierwotnie albo żadna albo zła, tak iż dla zsanowania sto-
sunków król w 1549 zmienił administrację, stworzył generał-gubematorstwo.

Fleiuss 1928: 66.
Wátjen 1921: 48.