30

Władysław Tatarkiewicz

wienia wielkich płaszczyzn w gładkim tynku. Wzmaga je jeszcze zwyczaj uj-
mowania fasad w kamienne ramy: w kontraście z kamieniem tynk wydaje się
jeszcze bardziej lekki i nietrwały.
Brazylia uboga jest w kamień nadający się do budowy. Minas posiada jed-
nak gatunek krzemianu, saponit, nazywany tam „kamieniem mydlanym” („my-
dleniec” jak go nazwał Kluk), dość mocny i dający precyzyjne profile: z kamie-
nia tego wykonywano ramowe partie dekoracji, gzymsy, lizeny, obramienia
okien i drzwi. Posiada on szczególna błękitnawą barwę, która nadaje budow-
li jakiś niezwyczajny, powietrzny, nierealny ton. Już sama ta barwa odróżnia
w nieomylny sposób kościoły Minas od współczesnych im kościołów Wybrze-
ża, nie mających kamienia wcale albo też zwykły kamień szaro-piaskowy im-
portowany z Europy.
C. Kościoły w Minas posługują się obficie kształtami krągłymi i z nich
czerpią odrębność swego wyglądu. Assiz i Carmo w Mariana, Rosario w Con-
gonhas, Carmo i S. Francisco wOuro Preto [il. 8] mają wieże na planie okrą-
głym. Carmo w Ouro Preto ma również całą fasadę poprowadzoną w linii wy-
giętej. Rzut Carmo w S. Joao del Rei jest krągły. Rosario wOuro Preto wyzbyło
się wręcz jakiejkolwiek linii prostej [il. 9]. Poszło w tym kierunku dalej niż
owalne kościoły Czech, Austrii, Polski, tak liczne w XVIII w., które wszakże
przynajmniej dla fasady zachowały pewną prostolinijność.

[8. S. Francisco wOuro Preto (fot. Ewa Kubiak); S. Francisco de Assis
wS. Joao del Rei (fot. Przemysław Lipiński)]