Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

36

Władysław Tatarkiewicz

Twarda jacaranda służyła w Brazylii do wykonywania takich przedmio-
tów, które w Europie są z metalu, np. krat oddzielających kaplice lub nawy
boczne od głównej nawy. Faktycznie wyglądają one jak z czarnego metalu i na-
leżą do pięknych tworów brazylijskiego rzemiosła artystycznego.
C. A z u 1 ej o s: są to obrazy składane z płyt fajansowych, którymi wy-
kładano ściany. Zawsze błękitne, dają swoisty, jasny i chłodny ton ścianie. Ze-
stawiane w duże obrazy, historyczne i alegoryczne, układane seriami, tworzą
najczęściej szlak zajmujący dół ścian. Były stosowane w kościołach (N.S. da
Gloria w Rio, S. Francisco w Recife), ale zwłaszcza zdobią zakrystie, sale przy-
kościelne, klatki schodowe, przedsionki, dziedzińce. Najpiękniejsze i najlicz-
niejsze u franciszkanów wBahii (1746-1748).
D. Dywany marmurowe: tak nazywana bywa mozaika z różno-
barwnego marmuru, układana w duże desenie i używana w bogatszych kościo-
łach jako posadzka.
E. Lampy srebrne. Upodobanie Portugalczyków do srebra i ich
kunszt złotniczy nie mogły nie znaleźć wyrazu w kraju obfitującym w drogie
metale. Wielkie lampy srebrne wiszące przed ołtarzami stanowią nie małoważ-
ny składnik wnętrz kościelnych w Brazylii. Bywały wykonywane przez naj-
lepszych artystów, np. w kościele Krzyża Wojskowego przez słynnego arty-
stę mulata, zwanego mistrzem Walentym. Poza tym w srebrze robiono wielkie
wazony na ołtarze. Kwiaty w wazonach również były srebrne. W Carmo w Rio
cała mensa wielkiego ołtarza jest ze srebra (z 1738 r.).
Te mobilia brazylijskich kościołów były mniej samodzielne niż sama ar-
chitektura, część ich była wręcz importem z Europy. Kraj nie posiadał ani ko-
palni marmuru ani fabryk fajansu, więc kamień do posadzek i azulejos przywo-
żono. Owe piękne fajanse ścienne wS. Francisco wBahii były przysłane przez
króla Jana V jako jego dar dla klasztoru13. Meble i srebra wykonywano na miej-
scu ze wspaniałych krajowych drzew i krajowego metalu. Ale wzory miano
z Europy i tych się trzymano. W szczególności meble z ciemnego drzewa, pro-
ste i monumentalne, zdobione tylko karbowanym szlakiem („tremidos”), nale-
żą do typu portugalskiego, a sięgają dalej - holenderskiego.
X
Uwagi powyższe zmierzały do znalezienia cech wspólnych barokowej ar-
chitektury brazylijskiej, abstrahowały tedy od różnorodności chronologicznej,
od etapów, jakie architektura ta przeszła. Etapy te są wyraźne: przez XVIII w.
Brazylia przeszła od najwcześniejszych do najpóźniejszych form barokowych.

Sinzig 1933: 34.