124

Marta Skwirowska

Temat ten, o charakterze eucharystycznym, pojawił w malarstwie europej-
skim za sprawą miedziorytów braci Wierix, którzy działali w Antwerpii w dru-
giej połowie XVI w.33 Motyw ten był także szeroko rozpowszechniony niemal
w całej Ameryce Łacińskiej, o czym świadczy jego obecność od Nowej Hisz-
panii aż po Argentynę.
Malarze retablos santos, przestrzegając kanonów wyznaczonych przez
Kościół, powielali kopie europejskich prac. Tworzone z zapotrzebowania po-
siadania świętych przeznaczonych do osobistego, domowego kultu trzyma-
ły się sztywnych instytucjonalnych reguł malarskich. Nie powstawały więc
w wyobraźni artysty, ale były to kopie znanych europejskich prac. Zawiesza-
ne w miejscach do tego przeznaczonych, stawiane na domowych ołtarzykach,
retablos santos zaspokajały pragnienie posiadania patrona zapewniającego do-
brobyt, szczęście i dostatek, opiekuna chroniącego przed chorobami i nieszczę-
ściem. Przeznaczone do domowego kultu zamykały się w przestrzeni domowej
wierzącego, cicho i skrycie nawiązującego kontakt „z tym, co powyżej”, ina-
czej niż ex-votos.
Ex-votos. Opowieści o milagros
David Freedberg pisze:
Praktyka składania wotów jest starożytna i bardzo rozpowszechniona,
począwszy od tammata i arthemata antycznej Grecji po hiszpańskie mi-
lagros, portugalskie alminhas i polskie wota (...). Łączy się z wykorzy-
staniem ogromnie zróżnicowanych przedstawień, począwszy od form
najprostszych i najbardziej rudymentarnych po wizerunki na najwyż-
szym poziomie artystycznym34.
Zwyczaj składania przedstawień uleczonych części ciała albo ukazywa-
nia zdarzeń, od których bohater został ocalony do dziś jest obecny w wielu kra-
jach świata. Meksykańskie obrazki wotywne wśród ludzi, którzy je wykonywa-
li lub zamawiali, znane także jako retablos czy milagros, opowiadają historie
niezwykłe, cudowne, a i niebezpieczne zarazem. Chociaż podstawą wykonania
obu, w sensie materii, zarówno dla retablos santos, jak i retablos ex-votos jest
niewielkich rozmiarów blaszana płytka, to zamierzony cel i sens ich tworzenia
był zupełnie inny. O ile retablo powstawało z przeznaczeniem do domowego,
prywatnego kultu i było efektem instytucjonalnej potrzeby ewangelizacji, ex-
-voto było (i nadal jest) przykładem spontanicznej potrzeby ofiarodawcy, desy-
33 Deluga 2000: 123.
34 Freedberg 2005:138-139.