Formy narracyjne retablos andyjskich. Casus Peru i Boliwii

157

nie, czuwały nad niwelowaniem lokalnych tradycji jako zbędnego balastu. Jed-
nym z pierwszych elementów, jaki uległ tej polityce, stała się wytwórczość rę-
kodzielnicza retablos.
Narastające wśród ludności tubylczej konsekwentnie od połowy lat 90.
XX w. ruchy społeczne, mobilizacje, bunty, strajki, okupacje dróg i budynków
jako reakcja na urazowe konsekwencje reform neoliberalnych, były początko-
wo tylko ruchami protestu. Ponieważ towarzyszyła temu gwałtowna reakty-
wacja dyskursu etnicznego, doszło do etnopolityzacji istniejących organizacji,
których rezultatem stała się w sumie reindianizacja w zakresie poczucia toż-
samości. To gwałtowne ożywienie etniczne przyniosło zaskakujące wyniki na
scenie politycznej. Indianie i cholos (zmetysiali indiańscy mieszkańcy miast)
solidarnie pojawili się na niej przemawiając wspólnym głosem, doprowadza-
jąc do zwycięstwa w skali krajowej i wprowadzając na najwyższy urząd w kra-
ju - urząd prezydenta - własnego przedstawiciela Indianina Aymara Evo Mo-
ralesa. Przyspieszyło to procesy odwrotne do mających miejsce w minionych
dekadach, czyli zmierzających do deindianizacji. Obecnie zachodzi widoczna
w wielu aspektach życia reindianizacja części społeczeństwa. Cała seria no-
wych wyborów, przywracanie starych lub nadawanie nowych treści i warto-
ści wybranym, zarzuconym niegdyś elementom, wcielanie od nowa niemal
zapomnianych tradycji, jakie można obserwować zarówno z perspektywy ze-
wnętrznej (obiektywnie analizując wybrane formy kulturowe), jak i wewnętrz-
nej (zmian tożsamości) i ich wzajemnych relacji, to procesy szczególnie cie-
kawe w dobie wszechobecnej globalizacji. Jednym z namacalnych, prostych
przykładów tych procesów stał się powrót do wyrobu retablos w dwóch rejo-
nach - Tarabuceno i Oruro.
3.1. Retablos z okresu 2005-2009
Retablos, jakie zaczęły pojawiać się w tych regionach na początku XXI w.
mają zupełnie inny charakter. Reaktywowaną wytwórczość charakteryzuje kil-
ka cech. Po pierwsze są one anonimowe i stosunkowo nieliczne.
Po drugie, stylistyka, kompozycja, ornamentyka i kolorystyka są bar-
dzo uproszczone. W dekoracji, niezależnie od treści samych scen (omówio-
nych w dalszej części artykułu), wszechobecne są przedstawienia wipalli — fla-
gi, symbolu ruchów tubylczych w kolorach tęczy. Pojawiają się także napisy
informujące na ogół w języku hiszpańskim, ale niekiedy także w kiczua i ay-
mara, sprowadzone tylko do jednego słowa np. kongres, biuro, lotnisko czy na-
zwy miejscowości np. Cochabamba, La Paz albo wyeksponowane napisy na
transparentach - co pozwala poznać i umiejscowić sceny figuralne w konkret-
nym kontekście wydarzeń np. wojny o wodę, walki o gaz itd.