Sztuka Ameryki Łacińskiej (1.2011)

166

Yobenj Aucardo Chicangana-Bayona

Dzieła te tworzyły część gigantycznego projektu wydawniczego pod
nazwą Wielkie Podróże i dały początek nowemu rodzajowi publikacji, które
z końcem XVI w. były przygotowywane w o wiele krótszym czasie niż w okre-
sie poprzednim4, a ich wykończenie było staranniejsze i cechowała je wyższa
jakość. Mowa tu nie tylko o ilustracjach5 wykonywanych przy pomocy metalo-
wych matryc6, lecz także o wysokiej technice druku7.
Lepsza jakość8 sprawiła, że ilustracje zaczęto traktować jako ważną część
książki, a nie tylko jako mało istotny dodatek do tekstu. Dzieła ilustrowane
4 Przed wiekiem XV wydanie manuskryptu było zarówno czasochłonne, jak i wymagało
znacznego nakładu pracy. Każda kopia była wykonywana odręcznie, co pochłaniało tyle samo
czasu, co wydanie pierwszego egzemplarza, a nieraz przeciągało się i do wielu lat. Gdy tekst za-
wierał iluminacje, zadanie było jeszcze bardziej skomplikowane, jako że wierne przeniesienie
- element po elemencie - subtelnego rysunku (miniatury) na nowy arkusz wymagało skupie-
nia i wprawy. Łatwo można sobie więc wyobrazić, że skopiowanie manuskryptu zawierającego
iluminacje trwało czasami latami i nigdy nie było pewności co do ukończenia przedsięwzięcia.
To samo dotyczyło procesu tworzenia obrazów i rzeźb. Każdy obeznany z malarstwem olejnym
wie, że farba olejna, która jest mieszanką barwnika z olejem lnianym, wymaga długiego czasu
schnięcia i dopiero po jego upływie nanosi się kolejne zmiany na obraz. Farby temperowe nato-
miast schną bardzo szybko. Wraz z rozpowszechnieniem farb olejnych dzieła sztuki renesansu
były tworzone miesiącami, aby potem być umieszczone w kościele lub pałacu, gdzie zawsze było
dostatecznie wiele miejsca, aby mogły być prezentowane; dzieła oglądali tam zwykle mecenasi
sztuki lub wierni odwiedzający kościół.
5 Sposób tworzenia odbitek jest podobny do pieczętowania: rysunek wyryty w drewnianej
(drzeworyt), kamiennej (litografia) lub metalowej (miedzioryt) matrycy pokrywany jest farbą,
a następnie jego lustrzane odbicie uwieczniane jest na papierze. Odbitki wykonane na podstawie
matryc drewnianych są łatwo rozpoznawalne dzięki swej gruboziarnistości, grubym liniom, bra-
kowi detali czy też niedużym romiarom, zwłaszcza, jeśli porównamy je z drukami wykonanymi
przy pomocy matrycy metalowej.
6 Zarówno w wieku XV, jak i w pierwszej połowie wieku XVI większość rycin była drzewo-
rytami; wraz z rozwojem technologii zaczęto używać matryc wykonanych z innych materiałów,
jak miedź, gdzie rysunek wykonywany był rylcem na płycie, a następnie poddawany działaniu
kwasów, czego efektem były zróżnicowane tekstury. Części płyty, która miały pozostać nietknię-
te przez kwasy, pokrywano woskiem. Matryca wykonana z metalu dawała możliwość wykona-
nia większej ilości kopii przed jej zużyciem, oferując w ten sposób więcej możliwości i gwaran-
tując większą trwałość niż matryce drewniane.
7 Luins Jr 1982: 160; Mukerji 1983: 65; Eisenstein 1998: 38-41.
8 Tak jak wynalezienie druku przyczyniło się do transformacji piśmiennictwa, tak drukowa-
nie rycin wywołało rewolucję w europejskim świecie ilustracji wieku XV i XVI. Technika dru-
karska i różne możliwości rytownicze sprzyjały rozwojowi wybiegającemu daleko poza samo
rozpowszechnienie słowa pisanego i ilustracji, pozwalały mianowicie nie tylko na praktycznie
nieograniczone powielanie oryginału, lecz i skracały czas, jaki do tej pory był niezbędny do
ich wykonania. Jako przykład podaje się list Quattuor Navigationes autorstwa prawdopodobnie
Amerigo Vespucciego wydany 7 kwietnia 1507 r. w Saint-Dić. Przed końcem tego samego roku
wydanie zostało siedem razy wznowione i stało się jednym z największych sukcesów wydawni-
czych epoki, niewyobrażalnym dwieście lat wcześniej, zarówno pod względem ilości egzempla-
rzy, jak i czasu. Vespucci 2003: 58; Patrz: Eisenstein 1998: 57-60.