DOI Artikel:
Kubiak, Ewa: Alegoria Eucharystii - wspólne wzory graficzne w malarstwie XVII i XVIII w. w Polsce i Peru
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52432#0222
218
Ewa Kubiak
stronie przedstawiona została Matka Boska Bolesna z mieczem przeszywają-
cym serce, po lewej zaś trzy modlące się postacie obserwujące scenę i aposto-
łowie przynoszący w koszach świeżo zebrane winogrona. W głębi kompozy-
cji dostrzec można wieże miasta czy też zamku oraz wzgórze, gdzie odbywa
się winobranie. Na samym dole pod ilustracją na białym polu umieszczona zo-
stała inskrypcja pochodzącas ze Starego Testamentu z księgii Izajasza: Tor-
cular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum (Iz 63,3) oraz sygnatura
Hieronima Wierixa18. W sztuce europejskiej przedstawienia Tłoczni Mistycz-
nej pojawiają się od wczesnego średniowiecza i były komponowane w różnych
schematach, jednak w okresie nowożytnym przeważać będą prace powtarzają-
ce grafikę Wierixa. W Wicekrólestwie Peru, jak i w Polsce, prace malarskie po-
wstające w oparciu o ten wzór odpowiadały dosyć wiernie kompozycji stwo-
rzonej przez niderlandzkiego mistrza. W Ameryce przedstawienia te pochodzą
głównie z XVIII stulecia, w Polsce są wcześniejsze, wszystkie omawiane tutaj
datować można na wiek XVII.
W Wicekrólestwie Peru większość prac wiązać możemy z Altiplano (an-
dyjskim płaskowyżem rozciągającym się na terenie dzisiejszego Peru i Boli-
wii) oraz z tamtejszymi warsztatami, ale podobne dzieła udało się odnaleźć
także w Argentynie czy też powiązać ze szkołą malarstwa w Quito, a nawet No-
wej Hiszpanii19. Pierwszy przykład kompozycji ukazujący wzorowaną na pra-
cy Wierixa Tłocznię Mistyczną znajduje się w kościele La Candelaria de La
Viña w Salcie (Argentyna). Jest to obraz olejny, pochodzący najprawdopodob-
niej z połowy XVIII w., który, pomimo dzisiejszej lokalizacji, łączyć możemy
ze szkołą cuząueńską. Nieznany autor obrazu bez wątpienia korzystał z pracy
Wierixa20, nie ograniczył się do powtórzenia sceny figuralnej, ale w partii dol-
nej obrazu znajduje się także inskrypcja w języku łacińskim pochodząca z gra-
fiki21. Jest to jedna z najwiernieszych kopii północnoeuropejskiej grafiki. Ko-
lejna kompozycja inspirowana dziełem niderlandczyka to anonimowy obraz
pochodzący z Ayacucho, najprawdopodobniej także z połowy XVIII w. Do nie-
dawna był przechowywany w Limie w kościele Pilar22, niestety niedawno zo-
18 Van Ruyeven-Zeman 2003: 106-107.
19 Kelemen 1951: 56-57.
20 Schenone, Gori, Barberi 1988: 182-183.
21 W malarstwie andyjskim rzadko pojawiają się inskrypcje w języku łacińskim, zwykle cy-
taty biblijne tłumaczone są na język hiszpański, nawet gdy kompozycja malarska została opar-
ta na europejskim wzorze graficznym z łacińskimi opisami. Tak było na przykład w kompozycji
Las Postrimerías (czyli Cztery Rzeczy Ostateczne), która powstała również na podstawie grafi-
ki Hieronima Wierixa. Autorka peruwiańskiego obrazu, Magdalena Ventura (mniszka z klaszto-
ru karmelitanek w Ayacucho), umieszcza na płótnie cytaty hiszpańskie. Kubiak 2008: 263-271.
22 Mujica Pinilla 2003: 270-271.
Ewa Kubiak
stronie przedstawiona została Matka Boska Bolesna z mieczem przeszywają-
cym serce, po lewej zaś trzy modlące się postacie obserwujące scenę i aposto-
łowie przynoszący w koszach świeżo zebrane winogrona. W głębi kompozy-
cji dostrzec można wieże miasta czy też zamku oraz wzgórze, gdzie odbywa
się winobranie. Na samym dole pod ilustracją na białym polu umieszczona zo-
stała inskrypcja pochodzącas ze Starego Testamentu z księgii Izajasza: Tor-
cular calcavi solus et de gentibus non est vir mecum (Iz 63,3) oraz sygnatura
Hieronima Wierixa18. W sztuce europejskiej przedstawienia Tłoczni Mistycz-
nej pojawiają się od wczesnego średniowiecza i były komponowane w różnych
schematach, jednak w okresie nowożytnym przeważać będą prace powtarzają-
ce grafikę Wierixa. W Wicekrólestwie Peru, jak i w Polsce, prace malarskie po-
wstające w oparciu o ten wzór odpowiadały dosyć wiernie kompozycji stwo-
rzonej przez niderlandzkiego mistrza. W Ameryce przedstawienia te pochodzą
głównie z XVIII stulecia, w Polsce są wcześniejsze, wszystkie omawiane tutaj
datować można na wiek XVII.
W Wicekrólestwie Peru większość prac wiązać możemy z Altiplano (an-
dyjskim płaskowyżem rozciągającym się na terenie dzisiejszego Peru i Boli-
wii) oraz z tamtejszymi warsztatami, ale podobne dzieła udało się odnaleźć
także w Argentynie czy też powiązać ze szkołą malarstwa w Quito, a nawet No-
wej Hiszpanii19. Pierwszy przykład kompozycji ukazujący wzorowaną na pra-
cy Wierixa Tłocznię Mistyczną znajduje się w kościele La Candelaria de La
Viña w Salcie (Argentyna). Jest to obraz olejny, pochodzący najprawdopodob-
niej z połowy XVIII w., który, pomimo dzisiejszej lokalizacji, łączyć możemy
ze szkołą cuząueńską. Nieznany autor obrazu bez wątpienia korzystał z pracy
Wierixa20, nie ograniczył się do powtórzenia sceny figuralnej, ale w partii dol-
nej obrazu znajduje się także inskrypcja w języku łacińskim pochodząca z gra-
fiki21. Jest to jedna z najwiernieszych kopii północnoeuropejskiej grafiki. Ko-
lejna kompozycja inspirowana dziełem niderlandczyka to anonimowy obraz
pochodzący z Ayacucho, najprawdopodobniej także z połowy XVIII w. Do nie-
dawna był przechowywany w Limie w kościele Pilar22, niestety niedawno zo-
18 Van Ruyeven-Zeman 2003: 106-107.
19 Kelemen 1951: 56-57.
20 Schenone, Gori, Barberi 1988: 182-183.
21 W malarstwie andyjskim rzadko pojawiają się inskrypcje w języku łacińskim, zwykle cy-
taty biblijne tłumaczone są na język hiszpański, nawet gdy kompozycja malarska została opar-
ta na europejskim wzorze graficznym z łacińskimi opisami. Tak było na przykład w kompozycji
Las Postrimerías (czyli Cztery Rzeczy Ostateczne), która powstała również na podstawie grafi-
ki Hieronima Wierixa. Autorka peruwiańskiego obrazu, Magdalena Ventura (mniszka z klaszto-
ru karmelitanek w Ayacucho), umieszcza na płótnie cytaty hiszpańskie. Kubiak 2008: 263-271.
22 Mujica Pinilla 2003: 270-271.