44

FILIP MERSKI

wprost wyjaśniającą architektoniczne problemy naukę uznał uczony
z Oksfordu stereometrię, podobnie jak w swej dwuwarstwowej koncepcji
architektury Ingarden uznał bryłę za składnik podstawowy dzieła. Z dru-
giej strony, w tym samym rozdziale swego Komentarza Grosseteste do-
wartościował wyjaśnianie poprzez przyczyny dalsze, czego wartości do-
wiódł, podając przykład o roli obserwatora i jego oka w procesie widzenia
gwiazd i planet. Ingardenowska koncepcja logiki mas każe powrócić do
natury logiki jako Organonu, którego specyfika pozostała niezmieniona
od czasów Stagiryty.
Intencją tych rozważań była próba udzielenia odpowiedzi na pytanie,
czy niejasne i trudne do zinterpretowania formy architektoniczne gotyku
angielskiego pierwszej połowy XIII wieku mogą być zrozumiane lepiej
dzięki scholastycznym pismom współczesnego im badacza, który mógł
mniej lub bardziej aktywnie uczestniczyć w ich powstawaniu. Słowa bi-
skupa-uczonego okazały się niezwykle aktualne w zestawieniu ich ze
współczesną historią sztuki - dziedziną wiedzy, której dążeniem i naj-
ważniejszym celem jest właśnie zrozumieć dzieło.

IV
Analiza: Masyw zachodni i drewniany strop nad nawą główną katedry
w Peterborough.
Katedra w Peterborough na tle innych budowli tego typu w XIII-
wiecznej Anglii zaskakuje swoją jednorodnością stylistyczną. Budowę ko-
ścioła opackiego rozpoczął w 1116 roku John of Seez60, a zakończył opat
Benedykt, zmarły w 1193 roku. Data ta stanowi więc terminus ante quem
zakończenia budowy wielkiej bazyliki ze sklepioną wschodnią apsydą,
która, choć kończona była współcześnie z powstającą w Canterbury kate-
drą gotycką, prezentuje konsekwentną realizację form późnego normań-
skiego romanizmu. Tę najwcześniejszą fazę uzupełnił następnie charak-
terystyczny gotycki masyw zachodni early decorated, do budowy którego
przystąpiono na początku kolejnego stulecia, a zakończono ją z pewnością
przed 1238 rokiem, datą konsekracji kościoła opackiego61. Aktu tego do-
konał sprawujący od 1235 roku władzę w diecezji biskup Robert Grosse-
teste. Przed konsekracją lub kilka lat po niej wykonano również poli-
chromowany strop przekrywający nawę główną, o czym świadczą prze-

60 E. Fernie, The Architecture of Norman England, Oxford 2000, s. 148.
61 M.A. Dean, Architecture at Peterborough in the Thirteenth Century, „Journal of the
British Archaeological Association”, 137, 1984, s. 115.