DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Merski, Filip: Tremor Rei Vise. Widz implikowany w pismach Roberta Grosseteste'a i XIII-wiecznej architekturze angielskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.42379#0046
44
FILIP MERSKI
wprost wyjaśniającą architektoniczne problemy naukę uznał uczony
z Oksfordu stereometrię, podobnie jak w swej dwuwarstwowej koncepcji
architektury Ingarden uznał bryłę za składnik podstawowy dzieła. Z dru-
giej strony, w tym samym rozdziale swego Komentarza Grosseteste do-
wartościował wyjaśnianie poprzez przyczyny dalsze, czego wartości do-
wiódł, podając przykład o roli obserwatora i jego oka w procesie widzenia
gwiazd i planet. Ingardenowska koncepcja logiki mas każe powrócić do
natury logiki jako Organonu, którego specyfika pozostała niezmieniona
od czasów Stagiryty.
Intencją tych rozważań była próba udzielenia odpowiedzi na pytanie,
czy niejasne i trudne do zinterpretowania formy architektoniczne gotyku
angielskiego pierwszej połowy XIII wieku mogą być zrozumiane lepiej
dzięki scholastycznym pismom współczesnego im badacza, który mógł
mniej lub bardziej aktywnie uczestniczyć w ich powstawaniu. Słowa bi-
skupa-uczonego okazały się niezwykle aktualne w zestawieniu ich ze
współczesną historią sztuki - dziedziną wiedzy, której dążeniem i naj-
ważniejszym celem jest właśnie zrozumieć dzieło.
IV
Analiza: Masyw zachodni i drewniany strop nad nawą główną katedry
w Peterborough.
Katedra w Peterborough na tle innych budowli tego typu w XIII-
wiecznej Anglii zaskakuje swoją jednorodnością stylistyczną. Budowę ko-
ścioła opackiego rozpoczął w 1116 roku John of Seez60, a zakończył opat
Benedykt, zmarły w 1193 roku. Data ta stanowi więc terminus ante quem
zakończenia budowy wielkiej bazyliki ze sklepioną wschodnią apsydą,
która, choć kończona była współcześnie z powstającą w Canterbury kate-
drą gotycką, prezentuje konsekwentną realizację form późnego normań-
skiego romanizmu. Tę najwcześniejszą fazę uzupełnił następnie charak-
terystyczny gotycki masyw zachodni early decorated, do budowy którego
przystąpiono na początku kolejnego stulecia, a zakończono ją z pewnością
przed 1238 rokiem, datą konsekracji kościoła opackiego61. Aktu tego do-
konał sprawujący od 1235 roku władzę w diecezji biskup Robert Grosse-
teste. Przed konsekracją lub kilka lat po niej wykonano również poli-
chromowany strop przekrywający nawę główną, o czym świadczą prze-
60 E. Fernie, The Architecture of Norman England, Oxford 2000, s. 148.
61 M.A. Dean, Architecture at Peterborough in the Thirteenth Century, „Journal of the
British Archaeological Association”, 137, 1984, s. 115.
FILIP MERSKI
wprost wyjaśniającą architektoniczne problemy naukę uznał uczony
z Oksfordu stereometrię, podobnie jak w swej dwuwarstwowej koncepcji
architektury Ingarden uznał bryłę za składnik podstawowy dzieła. Z dru-
giej strony, w tym samym rozdziale swego Komentarza Grosseteste do-
wartościował wyjaśnianie poprzez przyczyny dalsze, czego wartości do-
wiódł, podając przykład o roli obserwatora i jego oka w procesie widzenia
gwiazd i planet. Ingardenowska koncepcja logiki mas każe powrócić do
natury logiki jako Organonu, którego specyfika pozostała niezmieniona
od czasów Stagiryty.
Intencją tych rozważań była próba udzielenia odpowiedzi na pytanie,
czy niejasne i trudne do zinterpretowania formy architektoniczne gotyku
angielskiego pierwszej połowy XIII wieku mogą być zrozumiane lepiej
dzięki scholastycznym pismom współczesnego im badacza, który mógł
mniej lub bardziej aktywnie uczestniczyć w ich powstawaniu. Słowa bi-
skupa-uczonego okazały się niezwykle aktualne w zestawieniu ich ze
współczesną historią sztuki - dziedziną wiedzy, której dążeniem i naj-
ważniejszym celem jest właśnie zrozumieć dzieło.
IV
Analiza: Masyw zachodni i drewniany strop nad nawą główną katedry
w Peterborough.
Katedra w Peterborough na tle innych budowli tego typu w XIII-
wiecznej Anglii zaskakuje swoją jednorodnością stylistyczną. Budowę ko-
ścioła opackiego rozpoczął w 1116 roku John of Seez60, a zakończył opat
Benedykt, zmarły w 1193 roku. Data ta stanowi więc terminus ante quem
zakończenia budowy wielkiej bazyliki ze sklepioną wschodnią apsydą,
która, choć kończona była współcześnie z powstającą w Canterbury kate-
drą gotycką, prezentuje konsekwentną realizację form późnego normań-
skiego romanizmu. Tę najwcześniejszą fazę uzupełnił następnie charak-
terystyczny gotycki masyw zachodni early decorated, do budowy którego
przystąpiono na początku kolejnego stulecia, a zakończono ją z pewnością
przed 1238 rokiem, datą konsekracji kościoła opackiego61. Aktu tego do-
konał sprawujący od 1235 roku władzę w diecezji biskup Robert Grosse-
teste. Przed konsekracją lub kilka lat po niej wykonano również poli-
chromowany strop przekrywający nawę główną, o czym świadczą prze-
60 E. Fernie, The Architecture of Norman England, Oxford 2000, s. 148.
61 M.A. Dean, Architecture at Peterborough in the Thirteenth Century, „Journal of the
British Archaeological Association”, 137, 1984, s. 115.