DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Lipiński, Filip: Nowy Jork jako obraz: wizualno-dyskursywne transformacje widoku Dolnego Manhattanu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.42379#0101
Filip Lipiński
NOWY JORK JAKO OBRAZ.
WIZUALNO-DYSKURSYWNE TRANSFORMACJE WIDOKU
DOLNEGO MANHATTANU"
1. AMERYKA
Namysł nad wizualnością Nowego Jorku z konieczności wiąże się
z szerszym zagadnieniem: Ameryką. Widok Dolnego Manhattanu obser-
wowany z Zatoki Nowojorskiej przez dziesięciolecia stanowił dla odwie-
dzających Stany Zjednoczone „bramę Ameryki” - w przeszłości będący
rzeczywistym miejscem przejścia między wyobrażeniem a rzeczywisto-
ścią, dziś przede wszystkim funkcjonujący jako zakorzeniony w pamięci
zbiorowej obraz. Ameryka to nazwa własna, a jednocześnie - utożsamia-
na ze Stanami Zjednoczonymi, a nie całym kontynentem amerykańskim
- przywłaszczona oraz geograficznie i historycznie przemieszczona. Pro-
ponowane tutaj rozumienie Ameryki z jednej strony jest nierozerwalnie
splecione z geopolitycznym organizmem USA, z drugiej znacznie się od
niego różni: odsyła przede wszystkim do amerykańskiego mitu, wizualno-
dyskursywnej konstrukcji, narosłej w czasie, określonej kulturowo i hi-
storycznie. Owa symboliczna powłoka Stanów Zjednoczonych budowana
była w oparciu o oficjalnie uznane i kontrolowane wartości i przekonania
związane z tzw. amerykańską wyjątkowością (American exceptionalism)* 1,
co w drugiej połowie XX w. poddane zostało systematycznej krytyce.
* Artykuł ten został napisany dzięki materiałom zgromadzonym podczas pobytu auto-
ra w Stanach Zjednoczonych w 2013 roku, w ramach stypendium badawczego ufundowa-
nego przez Terra Foundation for American Art.
1 Kwestię „amerykańskiej wyjątkowości”, czyli rzekomej specyfiki narodu amerykań-
skiego opartej na szczególnych warunkach polityczno-społeczno-kulturowych oraz istnieją-
cym od początku kolonii postrzeganiu Ameryki jako Ziemi Obiecanej i przekonaniu o misji
Amerykanów w świecie po raz pierwszy podniósł Alexis de Tocqueville w swojej pracy
Democracy in America (1835/40). Przekonanie to stało u podstaw ideologii Widomego Prze-
znaczenia (Manifest Destiny), czyli ekspansji terytorialnej na kontynencie północnoamery-
kańskim kosztem rdzennych Amerykanów i wpływów innych państw oraz polityczno-kul-
turowego imperializmu w XX w.; było jednocześnie motorem dynamicznego gospodarczego
i kulturalnego rozwoju.
NOWY JORK JAKO OBRAZ.
WIZUALNO-DYSKURSYWNE TRANSFORMACJE WIDOKU
DOLNEGO MANHATTANU"
1. AMERYKA
Namysł nad wizualnością Nowego Jorku z konieczności wiąże się
z szerszym zagadnieniem: Ameryką. Widok Dolnego Manhattanu obser-
wowany z Zatoki Nowojorskiej przez dziesięciolecia stanowił dla odwie-
dzających Stany Zjednoczone „bramę Ameryki” - w przeszłości będący
rzeczywistym miejscem przejścia między wyobrażeniem a rzeczywisto-
ścią, dziś przede wszystkim funkcjonujący jako zakorzeniony w pamięci
zbiorowej obraz. Ameryka to nazwa własna, a jednocześnie - utożsamia-
na ze Stanami Zjednoczonymi, a nie całym kontynentem amerykańskim
- przywłaszczona oraz geograficznie i historycznie przemieszczona. Pro-
ponowane tutaj rozumienie Ameryki z jednej strony jest nierozerwalnie
splecione z geopolitycznym organizmem USA, z drugiej znacznie się od
niego różni: odsyła przede wszystkim do amerykańskiego mitu, wizualno-
dyskursywnej konstrukcji, narosłej w czasie, określonej kulturowo i hi-
storycznie. Owa symboliczna powłoka Stanów Zjednoczonych budowana
była w oparciu o oficjalnie uznane i kontrolowane wartości i przekonania
związane z tzw. amerykańską wyjątkowością (American exceptionalism)* 1,
co w drugiej połowie XX w. poddane zostało systematycznej krytyce.
* Artykuł ten został napisany dzięki materiałom zgromadzonym podczas pobytu auto-
ra w Stanach Zjednoczonych w 2013 roku, w ramach stypendium badawczego ufundowa-
nego przez Terra Foundation for American Art.
1 Kwestię „amerykańskiej wyjątkowości”, czyli rzekomej specyfiki narodu amerykań-
skiego opartej na szczególnych warunkach polityczno-społeczno-kulturowych oraz istnieją-
cym od początku kolonii postrzeganiu Ameryki jako Ziemi Obiecanej i przekonaniu o misji
Amerykanów w świecie po raz pierwszy podniósł Alexis de Tocqueville w swojej pracy
Democracy in America (1835/40). Przekonanie to stało u podstaw ideologii Widomego Prze-
znaczenia (Manifest Destiny), czyli ekspansji terytorialnej na kontynencie północnoamery-
kańskim kosztem rdzennych Amerykanów i wpływów innych państw oraz polityczno-kul-
turowego imperializmu w XX w.; było jednocześnie motorem dynamicznego gospodarczego
i kulturalnego rozwoju.