Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (25.2014)

66

TOMASZ RATAJCZAK

od jej zachowanych form architektonicznych zaproponowano datowanie,
na którego podstawie formułowano tezy dotyczące symboliki tej budowli,
jak również jej miejsca w programie użytkowym zamku29. Jednak nawet
pobieżna analiza stylistyczna dekoracyjnego detalu integralnie związa-
nego z murami tej budowli, skłania do poważnej korekty chronologii, co
w konsekwencji zmusza również do zmiany ustaleń dotyczących układu
funkcjonalnego rezydencji królewskiej30. Jest to zadanie mieszczące się
w ramach podstawowej dla naszej dyscypliny procedury badawczej, jaką
jest analiza stylistyczna i porównawcza, jednak w odniesieniu do naj-
ważniejszych pozostałości średniowiecznego zamku wawelskiego nigdy
nie zostało podjęte, a historycy sztuki ograniczyli się do powtarzania nie-
aktualnych wobec współczesnego nam stanu wiedzy ustaleń Szyszko-
Bohusza, uwzględniając jedynie drobne korekty proponowane przez ar-
cheologów, choć obiekt badań mieli na wyciągnięcie ręki31.
Z podobną sytuacją mamy do czynienia w przypadku zachowanego
w ruinie pałacu królewskiego w obrębie murów zamku w Szydłowie,
przez wiele lat błędnie określanego mianem Sali Rycerskiej. Badacze już
dawno zwrócili uwagę na duży zestaw dekoracyjnego detalu w murach
magistralnych budowli, pozwalającego na przybliżone określenie jej
chronologii oraz genezy architektury32. Nie dostrzegli jednak lub zigno-
29 A. Szyszko-Bohusz, op. cit., s. 19-24; J. Firlet, Z. Pianowski, Przemiany architektury
rezydencji monarszej oraz katedry na Wawelu w świetle nowych badań, „Kwartalnik Archi-
tektury i Urbanistyki” 44, 2000, s. 215-216; Z. Pianowski, ,JPalatium album”. Wczesnogo-
tycka rezydencja książęca na Wawelu, (w:) Monumenta conservanto sunt. Księga jubile-
uszowa Prof. E. Małachowicza, Wrocław 2001, s. 80-85; J. Firlet, Z. Pianowski, Turris
antiqua fracta”. Problem tzw. wieży Łokietkowej na Wawelu, „Archeologia Historica Polo-
na” 15, 2005, s. 139-147.
30 Taką znaczącą korektę datowania wawelskiej wieży Kurzej Nogi, opartą na anali-
zie stylistycznej i porównawczej zachowanych pozostałości jej architektury, zaproponowa-
łem ostatnio, por. T. Ratajczak, Od Wieży Łokietkowej do Kurzej Nogi. Uwagi o chronologii
średniowiecznego zamku na Wawelu, „Rocznik Historii Sztuki” 39, 2014 (w druku). Ta pro-
pozycja nowej chronologii Kurzej Nogi została już zauważona w literaturze przedmiotu:
P. Lasek, op. cit., s. 76. W świetle moich ustaleń budowla ta powstała nie wcześniej niż
w latach 40-50. XIV w., a więc co najmniej o pół stulecia później niż dotychczas zakładano,
a jej przebudowa polegająca na założeniu kamiennych sklepień gotyckich w miejsce drew-
nianych stropów mogła nastąpić już po śmierci Kazimierza Wielkiego.
31 P. Crossley, Gothic Architecture in the Reign of Kasimir the Great. Church Architec-
ture in Lesser Poland 1320-1380, Kraków 1985, s. 224-226; A. Franaszek, Budowle gotyc-
kie zamku królewskiego na Wawelu na tle dziejów w czasach nowożytnych, Kraków 1989,
s. 15-52; A. Fischinger, op. cit., s. 76-87.
32 A. Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963, s. 52, 72;
T. Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1993, s. 143; Architek-
tura gotycka w Polsce, red. M. Arszyński, T. Mroczko, t. 2, Katalog zabytków, red. A. Wło-
darek, Warszawa 1995, s. 226-227; L. Kajzer, J. Salm, S. Kołodziejski, op. cit., s. 484-487;