Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (25.2014)

Mariusz Bryl

STWORZENIE - ANALOGIA. O ALTERNATYWNEJ
HISTORII SZTUKI MICHAELA BRÖTJEGO

Niniejszy tom „Artium Quaestiones” przynosi kolejny przekład anali-
zy Michaela Brötjego, tym razem zaczerpniętej z jego opus magnum1, bę-
dącego zarazem ostatnim dziełem, które ukazało się na kilka tygodni
przed pierwszym atakiem nieuleczalnej - i jak się miało okazać - nie-
zwykle szybko postępującej choroby2. Twórca egzystencjalno-hermeneu-
tycznej nauki o sztuce jest postacią obecną od dawna w naukowym
obiegu polskiej historii sztuki. Od czasu tekstu wprowadzającego nie-
mieckiego uczonego do tego obiegu, czyli referatu autorstwa piszącego te
słowa, poświęconego „hermeneutycznym inspiracjom” w naszej dyscypli-
nie i odczytanego na XIII Seminarium Metodologicznym SHS w Niebo-
rowie w 1992 roku, minęło już z górą dwadzieścia lat3. Jednak pierwszym
polskim historykiem sztuki, który „odkrył” Brötjego już w latach 70.
(właściwie równolegle z jego zaistnieniem w niemieckim obiegu nauko-
wym) i tym odkryciem natychmiast podzielił się ze studentami na zaję-
ciach, był Wojciech Suchocki. Pamiętam, z jakim zainteresowaniem słu-
chaliśmy jego wykładu na temat twórczości Caspara Davida Friedricha,
w trakcie którego, obok wykładni ikonograficznej, zaprezentowane zo-
stały Brötjowskie hermeneutyczne analizy porównawcze twórczości
niemieckiego romantyka i XVII-wiecznych pejzażystów holenderskich4.

1 M. Brötje, Bild-Schöpfung, Bd. I-III, Petersberg 2012. (Wszystkie cytaty z dzieł
M. Brötjego w tłum. autora niniejszego artykułu).
2 Zob. Michael Brötje 1938-2013. Wspomnienie, „Artium Quaestiones” XXIV, Poznań
2013, s. 5-7.
3 Pełna wersja referatu opublikowana została jako: M. Bryl, Płaszczyzna ogląd, abso-
lut. Inspiracje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki, „Artium Quaestiones” VI,
Poznań 1993, s. 55-84; wersja skrócona w: M. Poprzęcka (red.), Przemyśleć historię sztuki
(Materiały XIII Seminarium Metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nie-
borów 15-17 października 1992), Warszawa 1994, s. 9-21; wersja angielska w: „Lingua ac
Communitas”, 5, Poznań 1995, s. 95-107.
4 Zob. M. Brötje, Die Gestaltung der Landschaft im Werk C.D. Friedrichs und in der
holländischen Malerei, „Jahrbuch der Hamburger Kunstsammlungen”, 19, 1974, s. 43-88;