244

MICHAEL BRÖTJE


6. Jan Vermeer, Sztuka malaj'ska, fragment

Ewentualny zarzut, że szkicownik jawi się oczom po prostu w skrócie
zgodnym z zasadami perspektywy, a wszystko inne jest bezpodstawną
nadinterpretacją, jest natychmiast rozbrojony, jeśli uwzględni się kolejne
cechy jego ukształtowania. Zgodnie z ułożeniem szkicownika tuż przy
przednim brzegu stołu, jego końcowy, zakrzywiony odcinek musiałby być
widziany w jednoznacznym dystansie od malarza, jako znajdujący się
głębiej niż on, i wówczas zeszyt prezentowałby się jako przedmiot możli-
wy do uchwycenia, istniejący sam dla siebie. Jednak odcinek ten nie po-
zwala postrzegać się inaczej niż jako bezpośrednio uderzający w dolną
część korpusu malarza, co więcej: musi być czytany także jako bezpo-
średnio dotykający korpusu dziewczyny, mimo jej dużo głębiej ustalonej
pozycji przestrzennej za stołem. Obserwacja ta pozwala uświadomić sobie
w najwyższym stopniu zadziwiającą, jednak w przeżyciu obrazu rozpo-
znawaną jako oczywista, zmianę sytuacji: podczas gdy u góry postaci po-
zostają w stale rosnącym dystansie, który ma kulminację w oddaleniu